نگاه فضایی به توسعه زمینی

بنابر گزارش خبرگزاری‌ها، این برنامه ده ساله در سه محور اصلی اعزام انسان به فضا، ماهواره مخابراتی و ماهواره سنجش از راه دور تدوین شده است.

تهیه چنین برنامه‌هایی در بیشتر کشورهای صاحب فناوری فضایی متداول است و این کشورها با کار کارشناسی بسیار تلاش می‌کنند برنامه‌های خود را متناسب با شرایط و نیازهای کشور خود تدوین کنند. در این میان، کشور هند که یکی از موفق‌ترین کشورهای آسیایی در توسعه فناوری فضایی شناخته می‌شود به لحاظ شرایط فرهنگی و میزان توسعه یافتگی نسبت به کشورهایی مانند آمریکا، شباهت‌های بیشتری با کشورمان دارد.

توسعه فناوری در این کشور نیز براساس یک راهبرد مشخص و برنامه‌های چند ساله کوتاه مدت به پیش می‌رود. راهبرد کشور هند که مبتنی بر استفاده اقتصادی و کاربردی از فضاست در سند دوازدهمین برنامه پنج ساله فضایی این کشور بوضوح قابل مشاهده است. با نگاهی به برنامه فضایی هند می‌توان درس‌های خوبی برای استفاده در برنامه‌های فضایی کشورمان آموخت.

منطق یا احساس؛ مساله این است

فیلم‌های هندی به اغراق مشهورند. مدتی است اخبار فضایی که از این کشور می‌رسد نیز ما را به فضای سینمای بالیوود می‌برد. آن‌گونه که گاهی با شنیدن نام هند، فضانوردان لاغر اندام و سیه چرده‌ای در نظرمان می‌آید که در کپسول دو نفره ساخت سازمان فضایی کشورشان نشسته و آماده یک مسافرت طولانی به مریخ هستند. اما تنها با نیم نگاهی به سند دوازدهمین برنامه پنج ساله فضایی هند، هر عقل سلیمی در می‌یابد ۲ درصد بودجه فضایی هند که برای پروژه‌های فضانوردی در نظر گرفته شده، شاید بتواند فقط هزینه ساخت یک فیلم تخیلی هندی را در این زمینه تامین کند. این مساله به‌طور وضوح نشان می‌دهد، با وجود روحیه حساس اغلب هندی‌ها، بالیوود کمترین تاثیر را در تدوین راهبردهای برنامه فضایی هند داشته و استدلال‌هایی با پشتوانه منطق خالص و نه احساس، در پشت برنامه‌های فضایی هند قرار دارد.

نگاه به فضا از نوع هندی

حقیقت آن است که محدودیت‌های مالی این روزها گریبان اغلب سازمان‌های فضایی دنیا از جمله هند را گرفته و این کشور نیز که از دیرباز نگاهی اقتصادی به فضا داشت در برنامه جدید فضایی خود با بینشی واقع‌بینانه‌تر از پیش بر موارد غیرمحصولی فضایی بصراحت تاکید کرده و بودجه این بخش را نسبت به بودجه برنامه‌پیشین، بیش از ۸۷ درصد افزایش داده است، چرا که سیاستگذاران هندی معتقدند سرمایه‌گذاری روی این بخش در برنامه یازدهم منجر به پیشرفت این کشور در موارد متعددی مانند توسعه دانش، فرهنگسازی، افزایش رفاه عمومی، امنیت، دانش عمومی، پزشکی، آموزش و حتی دموکراسی شده است.

اولویت‌های سازمان فضایی هند

گروه ۳۸ نفره‌ای که هسته اصلی تدوین برنامه فضایی هند را به عهده داشته، اولویت‌های این برنامه را در حوزه‌هایی قرار داده که به لحاظ اقتصادی، امنیتی و نظامی کار‌آمد باشند. به همین دلیل این گروه، متشکل از نمایندگان نهادهای مختلف کشوری از وزارت کشورگرفته تا سازمان برنامه‌ریزی شهری و موسسه تغییرات اجتماعی، اولویت‌های فضایی هند را در زمینه‌های مخابرات، سنجش از دور، توسعه حامل‌ها و کاوش‌های فضایی تعیین کرده است. پیش بینی می‌شود سرمایه‌گذاری در این زمینه‌ها به گسترش کاربری‌های فضایی در حوزه‌های غیرمحصولی در آموزش، سلامت، توسعه روستایی، کشاورزی و مدیریت بلایای طبیعی بینجامد. علاوه بر این، تدوینگران برنامه با اختصاص ۲۰ درصد از بودجه فضایی این کشور به ارتقای فرآیندها، نشان داده‌اند اهمیت و لزوم بهبود مدیریت در سازمان فضایی کشورشان را بخوبی درک کرده‌اند.

علاقه هند به ماهواره‌های مخابراتی

توسعه ماهواره‌های مخابراتی از سرفصل‌های اصلی جدیدترین برنامه فضایی هند است. این کشور در نظر دارد ظرفیت ترانسپوندرهای ماهواره‌ای خود را به ۴۰۰ عدد در باندهای C، Ku،Ka و MSS تا پایان برنامه افزایش دهد. این کار قرار است با اختصاص ۱۱ ماهواره از ۳۲ ماهواره پیش‌بینی شده برای پرتاب در پنج سال آینده صورت گیرد. از طرفی پژوهشگران سازمان فضایی هند موظف شده‌اند به توسعه زیر‌ساخت‌ها برای ماهواره‌های مخابراتی در محدوده توان ۲۰ تا ۶۰ کیلووات بپردازند.

طعم شیرین ماهواره مخابراتی

در برنامه دوازدهم فضایی هند با تکیه بر افزایش قدرت توان این کشور در حوزه مخابرات ماهواره‌ای و همزمان با توسعه سامانه‌های فضایی به توسعه زیرساخت‌های لازم برای استفاده کاربردی از این توان فنی پرداخته شده و گسترش شبکه آموزش و پزشکی از راه دور و فناوری ارسال مستقیم به منازل (Direct to home) در نظر گرفته شده است. برنامه فضایی جدید کشور هند با نگاهی تدوین شده است که در امتداد دستاوردهای برنامه قبلی این کشور قرار گیرد. در برنامه پیشین با همین شیوه برنامه‌ریزی این کشور موفق شد بیش از ۳۸۲ بیمارستان را به تجهیزات لازم برای انجام پزشکی از راه دور مجهز کند. همچنین ۴۷۳ پایگاه اطلاع رسانی ماهواره‌ای در روستاهای هند راه‌اندازی شد. علاوه بر این، تلاش‌های بسیاری نیز در حوزه آموزش از راه دور صورت گرفت که به راه‌اندازی 55 هزار مورد در سطح این کشور منجر شد.

توجه هند به پایش زمین از فضا

نظارت بر زمین از فضا، یکی دیگر از محورهای اصلی دوازدهمین برنامه فضایی هند است. پیش‌بینی ساخت ۱۱ ماهواره برای این منظور در پنج سال آینده نشان می‌دهد برنامه‌های سنجشی درست به اندازه برنامه‌های مخابراتی برای برنامه‌ریزان هندی اهمیت دارد.

این کشور که در برنامه فضایی پیشین خود توانست با کشف منابع آب شیرین بسیار در ده ایالت به وسیله ماهواره‌های سنجش از راه دور، پاسخ درخوری به چالش بحران آب در این ایالت‌ها بدهد، یکی از فعالیت‌های اصلی در برنامه فضایی جدید در این زمینه را بهبود و بهره‌‌برداری از سه مجموعه ماهواره‌های مشاهده زمین موجود خود تعریف کرده است. این مجموعه ماهواره‌ها تنها به پایش منابع طبیعی نمی‌پردازند و در اقیانوس شناسی نیز کاربردهای فراوانی دارند به‌گونه‌ای که هند در پنج سال گذشته موفق شد کلونی ماهی‌ها و جانداران دریایی را در آب‌های کشورش بخوبی مورد کاوش و جستجو قرار دهد. این کار کمک شایانی به صنعت شیلات در کشور هند کرد و در نگهداری از منابع دریایی این کشور نقش عمده‌ای داشت. علاوه بر این، یکی دیگر از امکانات مجموعه ماهواره‌های نظارت بر زمین کشور هند، قابلیت پیش‌بینی بلایای طبیعی است که در برنامه فضایی جدید به توسعه این بخش نیز توجه شایانی شده است و نهایتا تهیه نقشه‌های جغرافیایی برای کاربری‌های مختلف از دستاوردهای دیگر ماهواره‌های هندی بوده است که در برنامه دوازدهم نیز برای توسعه این بخش پیش‌بینی‌هایی صورت گرفته است.

توسعه همزمان فناوری و کاربرد

برنامه فضایی هند از یک الگوی مشخص برای توسعه همزمان زیرساخت‌های فنی و کاربردی در تمام بخش‌ها پیروی می‌کند. مانند موضوع مخابرات فضایی در اینجا هم، پژوهشگران هندی موظف شده‌اند در حالی که دیگر سازمان‌ها به توسعه کاربردها می‌پردازند، آنها نیز تلاش‌های خود را برای دست یافتن به امکانات تصویربرداری با دقت و کیفیت بالاتر متمرکز کنند. به​ این منظور ارتقای تجهیزات با هدف رسیدن به دقت کمتر از ۲۰ سانتی‌متر هدفگذاری شده است.

همچنین سازمان فضایی هند که طی برنامه فضایی پیشین به فناوری تصویربرداری میکروویو چند طیفی با دقت بالا دست پیدا کرد، در برنامه پنج ساله فضایی دوازدهم قصد دارد روش‌ رنگ سنجی اقیانوسی را برای استفاده بهتر در تحقیقات زیست شناسی دریایی بهبود دهد.

هندی‌های عاقل

هند کشوری است که نشان داده است همان‌طور که پایه‌های فناوری فضایی خود را با راهبردی صحیح برنامه‌ریزی کرده بود، قاطعانه بر راهبردهای خود پافشاری کرده و حاضر نیست برنامه‌های فضایی خود را از مسیر معقول تحت هیچ شرایطی خارج کند. همین نکته باعث شده ثبات بسیار زیادی در اقدامات فضایی این کشور مشاهده شود و به این ترتیب شتاب هند در توسعه فضایی از آغاز تاکنون با روندی خوب ادامه یابد. همچنین ترکیب سیاستگذاران برنامه فضایی هند که از نمایندگان ارگان‌های مختلف و با توجه به میزان ارتباط آنها با کاربردهای فضایی تشکیل شده، نقش بسیار مهمی در حفظ این ثبات و جاری شدن فناوری‌های فضایی به بخش‌های مختلف این کشور داشته است.

دیگران، هندی‌ها را هدایت نخواهند کرد

ناوبری فضایی و زمان سنجی به لحاظ اهمیت فراوانی که در کاربردهای مختلف بویژه نظامی دارد، همواره در سبد برنامه‌های فضایی کشور هند قرار داشته است. برنامه فضایی دوازدهم این کشور نیز مانند گذشته ادامه این مسیر را در دستور کار سازمان فضایی هند قرار داده است. در این بخش ساخت و پرتاب شش ماهواره در پنج سال پیش‌روی پیش‌بینی شده است. ماموریت ماهواره‌های ناوبری هند به گونه‌ای تعریف شده است که در کاربری‌های ناوبری مورد نیاز کشور از جمله تعیین موقعیت، سرعت، ساعت جهانی، دقت‌افزایی در امور کشاورزی، سامانه یکپارچه‌سازی اطلاعات، شیلات و موارد مشابه دیگر استفاده شود. کشور هند مصمم است در پایان برنامه پنج ساله، سامانه ناوبری IRNSS خود را که چندین سال است برای توسعه آن فعالیت می‌کند، راه‌اندازی کند. در کنار این سامانه که از سه ماهواره زمین آهنگ و چهار ماهواره قطبی بومی بهره می‌گیرد، به توسعه سامانه GAGAN پرداخته می‌شود. با کمک این سامانه، هندی‌ها می‌توانند بهره‌گیری از سامانه جی پی اس آمریکا را برای استفاده خود بهبود دهند. علاوه بر این فعالیت‌ها، توسعه تجهیزات زمینی مورد نیاز، پایگاه ارسال داده (خط ارتباطی) و فناوری ارتباطات از راه دور TTC نیز در برنامه فضایی جدید کشور هند در بخش ناوبری فضایی به چشم می‌خورد.

محمدامین آهنگری / جام جم