اگر ملک عبدالله بمیرد؛ سرنوشت نفت چه می شود؟

به گزارش جام جم آنلاین، در این سلسله نوشتار تلاش می شود ضمن ترسیم برش و نیمرخی از وضعیت واقعی سیاسی – اجتماعی عربستان سعودی، تحولات احتمالی مرتبط با مرگ ملک عبدالله پادشاه عربستان در قالب سناریوهای احتمالی آینده با توجه به شدت تاثیرگذاری متغیرها و عناصر دخیل در تحقق این سناریوها مورد بررسی قرار گیرد.

در شماره روز گذشته از این سلسله مطلب، وضعیت آینده سیاسی عربستان سعودی در سایه جنگ قدرت شاهزادگان و احتمالات سیاسی مرتبط با این موضوع مورد بررسی قرار گرفت و در شماره حاضر به امکان سنجی میزان تغییر در وضعیت نفت و قیمت آن در صورت مرگ پادشاه سعودی می پردازیم.

اکنون چشم همه ناظران تحولات بین المللی به قصر پادشاهی عربستان سعودی دوخته شده است؛ جایی که آبستن تحولاتی جدید نه تنها برای خود عربستان بلکه برای منطقه و جهان است؛ تا آنجا که گفته می شود تعیین می کند درجه تنش های امنیتی منطقه همیشه ملتهب خاورمیانه چه زمان و چقدر بالا برود یا پایین بیاید، لوله های انتقال نفت چقدر از این طلای سیاه را به بازارهای جهانی تزریق و همزمان، اقتصاد جهانی را تا چه حد با نوسان روبرو کند.

اصرار بر سیاست جاری نفتی

اگر چه بسیاری بر این باورند که تصمیم گیرنده اصلی در چنین مسائل حساس و تاثیرگذاری، کاخ آل سعود نیست و تصمیم های حیاتی در جایی دیگر هزاران کیلومتر دورتر از ریاض در آنسوی آبهای آتلانتیک اتخاذ می شود، با این حال نمی توان ادعا کرد تحولات داخلی عربستان بر سرنوشت نفت و جهان متاثر از آن بی تاثیر باشد.

از این گذشته اگر اوضاع داخلی اجتماعی-سیاسی عربستان وارد فاز امنیتی شود، باید منتظر بود که شکل معادلات اقتصادی مرتبط با نفت عربستان با توجه به تعیین کنندگی آن در بازارهای جهان تغییر کند. به عبارت دیگر، مرگ ملک عبدالله و حوادثی از این دست می تواند تنها جرقه ای برای ورود کشور به مرحله ای جدید در موازنه قدرت داخلی و متعاقب آن، تغییرات گسترده منطقه ای و بین المللی باشد.

قیمت نفت هم اکنون حول میانگین 47 دلار در هر بشکه نوسان دارد. عربستان سعودی در هفته های گذشته تولید نفت خام را بالا برد و مدعی شد که این اقدام را نه با انگیزه های سیاسی بلکه با هدف پاسخگویی به نیازهای بازار انجام می دهد. این در حالی است که برخی ناظران اقتصاد بین الملل می گویند اقدام عربستان سعودی در هماهنگی کامل با آمریکا برای اعمال فشار هر چه بیشتر بر ایران و روسیه تحت تحریم غرب است تا این دو کشور (ایران در مناقشه هسته ای و روسیه در بحران اوکراین) تحت تاثیر اقداماتی از این دست، کوتاه بیایند.

تاکنون هیچ شواهدی مبنی بر تغییر در میزان تولید و قیمت نفت در بازارهای جهانی از سوی عربستان سعودی مشاهده نشده است بلکه بالعکس سلمان بن عبدالعزیز ولیعهد فعلی و شاه آینده عربستان در سخنان روز گذشته خود ضمن اذعان به رویارویی این کشور با بحران های امنیتی بی سابقه، بر اصرار عربستان برای ادامه سیاست نفتی خود تاکید کرد.

تسویه حساب های منطقه ای با ابزار نفت

ظاهر امر نشان می دهد که قرار نیست ریاض از مواضع خود در راستای ایران ستیزی با ابزار نفت کوتاه بیاید به ویژه اینکه عربستان در طول سال های گذشته پرونده های منطقه ای همچون غائله داعش و تروریسم در سوریه و عراق و همچنین مهار شیعیان در یمن را به ایران باخت. در بحرین نیز اعتراضات با وجود تلاش عربستان سعودی برای خاموش کردن صدای اکثریت در حاشیه امنیتی خود همچنان ادامه دارد.

شینهوا در تحلیلی به نقل از روزنامه خلق چین می نویسد: تحلیلگران می گویند عربستان سعودی در کوتاه مدت قصد ندارد تولید نفت خود را پایین بیاورد اما تاثیرهای احتمالی دوره انتقال قدرت در عربستان با توجه به مرگ احتمالی ملک عبدالله نمی تواند بر قیمت نفت و سیاست های نفتی عربستان بی تاثیر باشد، هرچند این تاثیر محدود باشد.

تا اینجا می توان گفت که صرف زنده ماندن یا مرگ ملک عبدالله تاثیر چندانی بر وضعیت آینده نفت نخواهد داشت اما اگر سناریوهای دیگری همزمان و متناظر با مرگ پادشاه، منتظر عربستان سعودی و صحنه سیاسی آن باشند چه؟

تهدیدهای داخلی عربستان

تهدیدهای متوجه عربستان همانگونه که ولیعهد پادشاه بیمار آن می گوید وضعیتی بی سابقه دارد. دیگر نه عربستان، عربستان ده سال پیش است و نه منطقه، خاورمیانه ملتهب اما قاعده مند سال های گذشته. بسیاری از ناظران می گویند اگر اعتراضات سال های گذشته عربستان سعودی معطوف به شیعیان معترض شرق عربستان نشان داده می شد، اکنون مطالبات مدنی در داخل عربستان دغدغه بخش عمده ای از مردم این کشور به ویژه در میان جوانان و فعالان اجتماعی است.

با وجود سانسور شدید خبری، هر چند روز یکبار خبری از اعتراضات در گوشه و کنار عربستان مخابره می شود و در اخبار جهان عرب اتفاقاتی مانند رانندگی یک زن عربستانی و دستگیری وی خودنمایی می کند.

واقعیت این است که تحولات در بخش شیعه نشین و نفت خیز شرق عربستان می تواند تهدیدی جدی برای امپراتوری نفتی آل سعود باشد اما مساله موجودیتی برای آل سعود، اعتراضات شیعیان نیست بلکه نقض سازمان یافته و گسترده حقوق اولیه شهروندان و فراتر از آنچه قرار است به نام اختلاف شیعی-سنی تمام شود، خطر ارتجاع و فقدان مبادی اولیه تعامل حقوق بشری است که مشروعیت دستگاه پادشاهی عربستان را تهدید می کند.

شاید مشوق هایی که عربستان سعودی پس از تحولات موسوم به انقلاب های عربی با تزریق پول به برخی بخش های عمومی اعطا کرد تا مانع از سرایت اعتراض ها به عربستان شود، در همین راستا قابل ارزیابی باشد.

عربستان در طوفان شنی تحولات

ورود عربستان به تحولات امنیتی جدید با از سرگیری مطالبات اجتماعی دور از انتظار نیست زیرا فاکتورهای بسیار مهمی در منطقه، کل خاورمیانه از جمله عربستان سعودی را بسیار متفاوت تر از گذشته کرده است. چه کسی باور می کرد حوثی های همیشه تحت سرکوب یمن بتوانند مصادر امور را در این کشور به دست گیرند و با وجود تضعیف مکرر آنها از سوی آل سعود در جنگ های موسوم به «زمین سوخته» در صعده و حملات گاه و بیگاه دولت وقت یمن به ریاست علی عبدالله صالح، اکنون قدرت تعیین کننده سرنوشت ملت یمن باشند؟ برای عربستانی ها به قدرت رسیدن حوثی ها دور از تصور بود اما حالا ناچارند شیعیان یمن را در همسایگی خود به رسمیت بشناسند.

سرنوشت نفت از سرنوشت پادشاهی عربستان و همچنین تاثیر تحولات منطقه ای جدید دور نخواهد ماند و لو اینکه این تاثیر و تاثر آثار خود را دیرتر نشان دهد. سرزمین پادشاه شن های روان، همواره می تواند تغییرات و تهدیدهای جدیدی را شاهد باشد. کسی نمی تواند به صراحت بگوید که ماسه های قدرت این بار در کجای عربستان و با کدام مختصات رسوب می کند.

ادامه دارد...

جام جم آنلاین- جواد ارشادی