صدایی که تصویر دارد

اما اینک با شکل جدیدی از رادیو مواجه هستیم که تصویر را نیز به خدمت خود درآورده است. رادیو ایران‌صدا همچنین از رسانه قدرتمند و فراگیر عصر جدید یعنی اینترنت نیز استفاده می‌کند و برنامه‌های خود را از طریق سایت اینترنتی این شبکه در اختیار کاربران قرار می‌دهد.

دیگر مانند گذشته نیست اگر شنونده‌ای برنامه مورد علاقه خود را نشنید، آن را از دست داده باشد، بلکه می‌تواند به این سایت مراجعه و برنامه مورد نظر خود را دانلود کند. این کارکرد جدید رادیویی این شعر معروف را که «تنها صداست که می‌ماند» محقق کرده است و مگر نه این است که اختراعات بشری، عینیت بخشیدن به رویا‌ها و آرزوهای دیرینه بشری هستند.

از ویژگی‌ها و امتیازات رادیو ایران‌صدا در این است که برنامه‌های زنده آن را در لحظه اجرا از روی سایت اینترنتی این رسانه می‌توان تماشا کرد. این کارکرد امکانی فراهم کرده است تا رادیو از یک رسانه مبتنی بر صدا به رسانه‌ای تصویری تبدیل شود و مخاطب نه‌تنها برنامه‌های آن را بشنود، بلکه بتواند تصویر آن را نیز ببیند.

رادیو ایران صدا یک رادیو اینترنتی است و امروز با بسط جامعه مجازی و شبکه‌ای این‌گونه از رسانه‌ها در حال گسترش بوده و بتدریج جای خود را بین مردم بویژه نسل جوان باز می‌کنند. در جامعه ما نیز از یک سو شمار اقشار تحصیلکرده رو به افزایش بوده و شاهد دگردیسی فرهنگی در نسل جدید هستیم و از سوی دیگر، اینترنت و استفاده از فضاهای مجازی روزبه‌روز گسترده‌تر می‌شود.

در این وضع، شاید دیگر رسانه‌های قدیمی نتوانند پاسخگوی نیاز مخاطبان بوده یا دست‌کم جذابیت خود را تا اندازه‌ای از دست بدهند، بنابراین گرایش به شبکه‌های چندرسانه‌ای می‌تواند نیازهای این مخاطبان آگاه را بیشتر رفع کند.

به طور کلی یک رابطه تعاملی و متقابل بین رسانه‌ها و مخاطبان در سیر تحولات تاریخی جوامع به چشم می‌خورد، به این معنی که این همیشه رسانه نیست که پیام خود را یک سو و گاه تحمیلی به سوی مخاطب ارسال می‌کند، بلکه مخاطبان آگاه جوامع امروزی هستند که کیفیت و چگونگی برنامه‌های رسانه را تعیین و مطالبه می‌کنند.

بی‌تردید ماندگاری رسانه نیز در انطباق دادن خود با این نیازهای جدید و در واقع تولد مخاطبان جدید است. این از هوشمندی صاحبان این شبکه رادیویی است که با شناخت جامعه رسانه‌ای مدرن و مخاطبان آن، رادیویی راه‌اندازی کردند که هم از صدا بهره‌مند است و هم از تصویر کمک می‌گیرد، افزون بر این‌که همیشه مخاطبان رادیو کنجکاو بودند که برنامه‌های رادیویی را از نزدیک تماشا کنند و شاهد فرآیند تولید آن باشند تا تصویر مجری و مهمانان برنامه را هم داشته باشند. ایران‌صدا رسانه‌ای است که این امکان را برای کنجکاوی مخاطبان فراهم کرده تا آنها هم ببینند و هم بشنوند.

تصویری شدن رادیو اما مخالفان خاص خود را هم دارد که معتقدند، نوستالژی بودن رادیو به دلیل تصویری نبودن آن است و تصویر خاصیت حسی ـ عاطفی رادیو را کاهش می‌دهد. طبق نظریه‌های ارتباطات، رادیو شرایطی فراهم می‌کند تا قوه تخیل و خیال‌پردازی مخاطب پرورش یافته و فعال شود، اما تصویری کردن آن به این ویژگی لطمه زده و چه بسا جذابیت و نیز ابهت آن را از بین می‌برد.

این افراد همچنین معتقدند، تجربه تاریخی ارتباطات اجتماعی نشان داده است که هیچ رسانه‌ای نمی‌تواند جایگزین رسانه دیگر شود و هر کدام از رسانه‌ها به واسطه کارکردهای خاص خود جایگاه خود را حفظ می‌کنند و این تداخل رسانه‌ای هویت رسانه‌ای آنها را مخدوش می‌کند.

سیدرضا صائمی / قاب کوچک (ضمیمه شنبه روزنامه جام جم)