سال 94 چی دوست دارین براتون پخش کنیم؟

نگاهی به سریال‌هایی که امسال جلوی دوربین رفتند ما را به این مهم می‌رساند که هنرمندان شاخصی در پشت و جلوی دوربین این آثار قرار دارند که این نوید را می‌دهد سال آینده هم مخاطب، شاهد آثار شاخصی از شبکه‌های مختلف سیما باشد. اگر چه نگاهی به تولیدات و مجموعه‌های ساخته شده در یک سال اخیر هم خالی از فایده نبوده و درک درستی از شرایط صدا و سیما و جایگاه و اعتبار آن نزد مخاطبان ارائه می‌کند. به این بهانه با تعدادی از تهیه‌کنندگان و کارگردانان پرکار این سال‌های تلویزیون گفت‌وگو کردیم و از آنها درباره کیفیت سریال‌های پخش شده و نیز راه‌های جذب هرچه بیشتر مخاطب در سال پیش‌رو پرسیدیم.

لزوم توجه به عنصر سرگرم‌کنندگی

علیرضا بذرافشان ازجمله افرادی است که کارش را با نویسندگی در تلویزیون آغاز کرده و سپس وارد تجربه کار کارگردانی هم شده است. او که امسال سریال «هفت سنگ» را در ایام ماه مبارک رمضان روی آنتن شبکه سوم سیما داشته، با توضیح این‌که روندی که در این یک سال در عرصه سریال‌سازی طی شد خوب بوده و سریال‌های در خور توجهی به روی آنتن رفتند که همین باعث می‌شود به تولیداتی که قرار است سال آینده از شبکه مختلف پخش شوند بیشتر امیدوار باشیم، تصریح می‌کند: در طول یک سال سریال‌های مختلفی با کیفیت‌های متفاوت ساخته می‌شوند و نمی‌توان هیچ کاری را با کار دیگر مقایسه کرد؛ زیرا تجربه کاری می‌گوید همه چیز نسبی است و عواملی چون میزان بودجه شبکه و نظر مدیران و... را هم باید در نظر گرفت.

او ادامه می‌دهد: «برای مثال طی سال‌های اخیر سریال‌های خوب و ماندگاری چون «وضعیت سفید» و «نابرده رنج» و «پژمان» ساخته شدند که بسیار مورد توجه قرار گرفتند، سریال‌هایی که تماشاگر داشتند و به لحاظ کیفیت و داستان هم از سطح قابل قبولی برخوردار بودند و می‌دانم که تا مدت‌ها در خاطر مخاطبان خواهند ماند، اما به هر حال هر ساله سریال‌های ضعیف‌تری هم ساخته‌می‌شود و هیچ‌گاه نمی‌توان منکر این قضیه شد. نویسنده سریال «زیرزمین» با اشاره به تغییر ذائقه مخاطبان در سال‌‎های اخیر و علل این اتفاق نیز می‌گوید: «به نظر می‌رسد خوراک‌ فکری مردم تغییر پیدا کرده است و از آنجا که اکنون راحت‌تر از قبل می‌توانند به فیلم‌ها و سریال‌های روز دنیا دسترسی پیدا کنند؛ به همین خاطر سطح توقعاتشان بیشتر از پیش شده است. به هرحال سینما و تلویزیون رسانه‌های سرگرمی‌ساز محسوب می‌شوند و بحث سرگرمی و اوقات فراغت در آن اولویت دارد. از این رو باید سریال‌هایی که سال آینده قرار است پخش شوند، روی این موضوع نیز دقت کنند.

به روز بودن، شرط نوآوری

مسعود آب‌پرور، از کارگردانانی که سابقه ساخت چندین سریال تلویزیونی را در شبکه سوم سیما داشته است، شرط نوآوری و به روز بودن را مهم‌ترین عامل در جذب هر چه بیشتر مخاطبان به این جعبه جادویی می‌داند. او با اشاره به سریال‌های پخش شده در یک سال اخیر از شبکه‌های مختلف سیما می‌گوید: سریال‌های خوب و بد همواره در کنار هم قرار دارند و لزوما بنا نیست همه سریال‌های ساخته شده در سطح یکسانی به لحاظ کیفیت قرار داشته باشند.

کارگردان مجموعه تلویزیونی «هوش سیاه» ادامه می‌دهد: «در شرایط کنونی ما به دوره‌ای رسیده‌ایم که مخاطبانمان می‌توانند نیازها و کالاهای فرهنگی مختلف خود را از شبکه‌های گوناگون داخلی و خارجی براحتی تهیه کنند و درواقع دوران انحصار یکجانبه تلویزیون خیلی وقت پیش به پایان رسیده است. ما اکنون برای جذب مخاطبان در سال‌های آینده به برنامه‌هایی نیاز داریم تا به‌روز باشیم و استانداردهای روز دنیا و کیفیت‌های سریال‌سازی در سطح جهانی را بشناسیم.» او همچنین با اشاره به صحبت‌های رهبر معظم انقلاب و تاکید ایشان بر مساله فرهنگ و هنر، توجه بیشتر مسئولان و مدیران فرهنگی را در این زمینه لازم دانسته و درباره شیوه سریال‌سازی در سال‌های آینده می‌گوید: «احساس می‌کنم مخاطبان در شرایط کنونی به موضوعات تازه‌تر و داستان‌های جدیدی نیاز دارند و درواقع به دنبال حرف‌هایی هستند که تاکنون در جایی گفته نشده‌اند. به نظر من با ورود داستان‌های جدید به سریال‌ها می‌توانیم نیاز این عده را هم در سال‌های آینده برطرف و با آنان ارتباط برقرار کنیم.»

توجه به نیاز مخاطبان، مهم‌ترین اصل

کمتر مخاطبی را در تلویزیون می‌توان سراغ داشت که سری‌های مختلف سریال پایتخت را در ایام نوروز از شبکه اول سیما تماشا نکرده باشد. این سریال که طبق آمارهای منتشر شده از سوی سازمان، یکی از پرطرفدارترین سریال‌های سال‌های اخیر بوده، حاصل کارگردانی سیروس مقدم و تهیه‌کنندگی همسرش، الهام غفوری است که در سه سری مختلف در ایام نوروز برروی آنتن رفته و توانست با عده بسیار زیادی از مخاطبان ارتباط برقرار کند. غفوری درباره کیفیت سریال‌های ساخته شده در تلویزیون طی یک سال گذشته می‌گوید: «باتوجه به سریال‌هایی که خودم در یک سال اخیر تماشا کردم و نیز اخبار روزنامه‌ها و مجلات و سایت‌های خبری گوناگون، به نظر می‌رسد امسال سریال‌های ساخته شده به لحاظ کیفیت حرفی برای گفتن داشته‌اند و عوامل و برنامه‌سازان تلاش خود را برای ساخت و ارائه کارهایی با کیفیت صورت داده‌اند.»

او همچنین درباره ویژگی آثاری که قرار است برای سال آینده آماده شوند، می‌گوید: «عوامل بسیار زیادی در جلب نظر مخاطبان نقش دارد. در وهله اول باید مخاطبان را شناخت و از خواسته‌هایشان آگاه شد. مثلا من فکر می‌کنم یکی از دلایلی که باعث شد مخاطبانمان بتوانند خیلی با شخصیت‌های سریال پایتخت ارتباط برقرار کنند این بود که گوشه‌ای از مشکلات این شخصیت‌ها را در زندگی شخصی‌شان هم می‌دیدند و گرفتاری‌های داستان برایشان غریبه نبود. به همین خاطر خیلی زود با سریال پایتخت دوست شدند و لطف زیادی هم نسبت به ما داشتند. هرچند این روزها جذب مخاطب کار بسیار سختی شده است، اما من فکر می‌کنم این امر به هیچ عنوان به قصور تهیه‌کننده‌ها یا برنامه‌سازان یا ضعف تولیدات نمایشی ما ربطی ندارد؛ چراکه ما در ساخت سریال‌هایمان خوب کار کرده‌ایم و همواره سعی داشته‌ایم استانداردهای روز سریال‌سازی را رعایت کنیم. دلیل عمده این امر به نبود بودجه‌ها و مشکلات مالی برمی‌گردد که گاها گریبانگیر پروژه‌ها می‌شود.»

جلب اعتماد، کلید جذب مخاطب

اسماعیل عفیفه از تهیه‌کنندگان باسابقه تلویزیون است که تهیه‌کنندگی سریال‌های پرمخاطبی چون «پس از باران»، «و خداوند عشق را آفرید» و «میوه ممنوعه» را در کارنامه کاری خود دارد. او با اشاره به این‌که سریال‌های خوبی طی این یک ساله ساخته شده، می‌گوید: «به هر حال شرایط تغییر پیدا کرده و ساز و کارها هم عوض شده‌اند. زمانی تلویزیون تنها رسانه‌ در دسترس مردم بود. داستان‌ها هم هنوز به ورطه تکرار نیفتاده بودند و موضوعات موجود در جامعه هنوز جای کار زیادی داشتند. پس از آن به مرور هرچه تولیدات داخلی افزایش یافتند از تنوع موضوعات هم کاسته شد و موردی که الان شاهد آن هستیم این است که داستان‌ها تکراری شده‌اند و سوژه جدیدی برای بیان نداریم. در کنار این قضیه شبکه‌های ماهواره‌ای فارسی زبان هم پا به عرصه گذاشته‌اند و گرچه به لحاظ داستان و ساختار و سطح کیفی از ما خیلی عقب‌تر هستند، اما باز می‌بینیم که بخشی از این مخاطبان را به خود جذب کرده و پای برنامه‌هایشان نشانده‌اند. این تهیه‌کننده سیما راه جذب دوباره مخاطبان سابق تلویزیون را در توجه به مساله اعتمادسازی می‌داند و می‌گوید: «اعتمادسازی مهم‌ترین مساله‌ای است که در شرایط کنونی باید به آن توجه داشته باشیم.

سریال‌سازی فقط بخش کوچکی از برنامه‌های تلویزیون است و اگر می‌خواهیم مخاطب پای برنامه‌ای بنشیند و سریالی را تماشا کند، باید ابتدا همه زیرساخت‌های دیگر تلویزیون را هماهنگ کرده و در برنامه‌های خبری و حتی آگهی‌ها اعتماد مخاطب را جلب کنیم. تنها در این صورت است که تماشاچیان ما با تلویزیون آشتی کرده و می‌کوشند همه نیازهای مختلفشان را از خبر گرفته تا سرگرمی و اطلاع‌رسانی به وسیله همین رسانه برطرف کنند و سراغ کانال‌های دیگر نروند.»

او همچنین به مساله تغییر مدیران صداوسیما هم اشاره کرده و می‌گوید: با ورود این مدیران که خود آشنا به مسائل و مشکلات رسانه هستند قطعا در سال آینده اتفاقات خوبی در راه خواهد بود و به لحاظ کیفی تغییرات مثبتی در تلویزیون صورت خواهد گرفت.

جای خالی برنامه‌های گفت‌وگومحور

اعتمادسازی مساله‌ای است که اکبر تحویلیان، تهیه‌کننده مجموعه تلویزیونی «شاید برای شما هم اتفاق بیفتد» هم به آن اشاره می‌کند و از لزوم جلب دوباره اعتماد مخاطبان به رسانه ملی سخن می‌گوید. تحویلیان معتقد است: «در بررسی عملکرد یک ساله صدا و سیما، صحبت از موفقیت امری نسبی است و معیار ثابتی را نمی‌توان برای موفق عمل کردن یک مجموعه در نظر گرفت. او می‌گوید: «برای تعیین میزان موفقیت یک برنامه باید در ابتدا ببینیم آیا در جذب مخاطب موفق عمل کرده‌ایم یا نه. عمده سریال‌هایی که طی این یک ساله از تلویزیون پخش شدند به هر حال مخاطب خود را داشته‌اند و این‌طور نبوده که مثلا یک سریال هیچ بیننده‌ای نداشته باشد یا دیده نشود.» او با اشاره به توجه به عامل اعتمادسازی خاطرنشان می‌کند: «یکی از دلایل عمده‌ای که هر مخاطبی به تلویزیون یا یکی از رسانه‌های مختلف مراجعه می‌کند، نیاز به دریافت اخبار و اطلاع‌رسانی از وقایع روز است. ما اکنون در دوره‌ای به سر می‌بریم که به دلیل وجود رسانه‌های اجتماعی مختلف و شبکه‌های گوناگون اطلاع‌رسانی، اخبار و اطلاعات خیلی زود به دست مخاطب می‌رسند و او در جریان امور قرار می‌گیرد؛ اما باز این رسانه صدا و سیماست که باید سرعت عمل نشان داده و به‌عنوان یک منبع مطمئن، مرجع دریافت اخبار مورد نیاز مخاطبان باشد. ما اگر به این اصل توجه داشته باشیم، می‌توانیم اعتماد مخاطبان را جلب کنیم و همچنین باید به تنوع برنامه‌ها هم توجه داشته باشیم. در دنیای امروز برنامه‌های گفت‌وگو محور یکی از پرمخاطب‌ترین برنامه‌های شبکه‌های خارجی محسوب می‌شوند و بسیار هم در جذب مخاطبان موفق‌اند؛ در حالی‌که جای چنین برنامه‌هایی در تلویزیون ما خالی است. با استفاده از چنین برنامه‌هایی می‌توان مخاطب را پای تلویزیون نشاند و در کنار آن سریال هم برای او پخش کرد و در جلب نیاز به سرگرمی‌اش کوشید.»

زهرا غفاری / قاب کوچک (ضمیمه شنبه روزنامه جام جم)