چرا علی (ع)، پدر ملت‌ها است؟

شاهد این ادعا این است که اغلب قریب به اتفاق سلوک‌های عرفانی غیرشیعی ابتدای سلسله شیوخ خود را علی‌بن‌ابیطالب(ع) می‌دانند. همچنین علی بن ابیطالب (ع) نه تنها برای یک اهل علم و علامه الگوی انسان کامل است، بلکه سیره او برای کارگران و ورزشکاران و پهلوانان نیز اسوه است.

علت چیست؟ شاید رجوع به دیدگاه‌های روان‌شناسان در تحلیل این مطلب مفید باشد. از نگاه روان‌شناسان، پدر برای فرزندان، دارای دو چهره است؛ چهره نخست او، ملجاء و پناه امن خانواده است. کودک در آغوش مادر، مهربانی و محبت و کانونی گرم را حس می‌کند ولی حفظ و امنیت این کانون گرم را مرهون پدر است.

پدر برای فرزندان، نگهبان خانه است، او نماد امنیت برای فرزندان است. پدر هرگونه خطر خارجی را از خانواده خود دفع می‌کند و مسئولیت تامین معاش و رفاه خانواده به عهده اوست.

از سوی دیگر، پدر دارای چهره‌ای دیگر نیز هست، که اساسا متفاوت با چهره اول اوست: او همچون یک ناظم، مسئول حفظ ارزش‌هاست، او مسئول تربیت فرزندان است و لازمه تربیت فرزندان، محدود کردن آنهاست بنابراین در کنار چهره مهربان و لطیف اولیه، چهره‌ای منضبط وجود دارد: پدر در مقابل نادیده گرفتن حدود توسط فرزندان، احتمالا به آنها غضب می‌کند. پس «پدر» برای کودکان، یعنی هم اوج مهربانی و هم اوج انضباط. با تکیه بر همین تصویر از «پدر» در دوران کودکی، می‌توان تصویر پدر معنوی یک امت و یک ملت را نیز ترسیم کرد: او کسی است که از چنان غنا و قدرت شخصیتی برخوردار است که هم در برابر مهاجمان و خطرات خارجی، از امت و ملت خود توانایی دفاع را دارد، و هم امت خود را از خطاها و اشتباهات نهی می‌کند.

سیره علی بن ابیطالب(ع)، نشان‌دهنده چنین شخصیتی است و در تاریخ، غیر از پیامبر اکرم(ص)، شاید کسی را تا این حد متناسب برای عنوان کردن «پدر» ملت‌ها، نیابیم. علی(ع) از یک سو مدافع همیشگی حریم و مرزهای ملت خود در برابر دشمن خارجی است و از سوی دیگر، در برابر غفلت‌های دوستان داخلی هم سکوت نمی‌کند.

او از یک سو هم آن‌قدر چهره‌ای آرام و لطیف دارد که شبانه به یتیمان رسیدگی کند و در برابر ناسزاهایی که به او نسبت داده می ‌شد، سکوت کند، و از سوی دیگر هم آن‌قدر بر سر ارزش‌های اخلاقی و انسانی ایستادگی دارد که در برابر زیاده‌خواهی‌های نزدیک‌ترین خویشان و دوستان خود، با غضب و تندی برخورد می‌کند. او تصویر کاملی است از یک «پدر»؛ که در آغوشش هم امنیت داریم و هم عبور از دوران «کودکی» را حس می‌کنیم.

حسین برید‌ - گروه اندیشه