فراموش کردن درد با موسیقی درمانی

از دوران باستان، موسیقی به عنوان ابزار درمانی استفاده می‌شده است و در آن روزگار مراسم‌ شفابخشی با اجرای اصوات و موسیقی در فرهنگ‌های بسیاری وجود داشته و در مورد قدرت شفابخشی موسیقی افسانه‌های بسیاری گفته شده است.

استفاده از موسیقی به عنوان درمان به طور مشخص در یونان در زمان ارسطو و افلاطون مشاهده شده و از آن زمان به بعد در درمان بیماری‌های مختلف گاهی از موسیقی استفاده شده است، اما در قرن بیستم، استفاده از موسیقی برای درمان به شکل تخصصی و ویژه از زمان جنگ جهانی اول آغاز شد و پزشکان در کنار درمان‌های استاندارد به وسیله موسیقی درمانی، فرآیند درمان را سرعت می‌بخشیدند؛ هرچند استفاده از این روش درمانی با مشکلاتی همراه بود، اما بتدریج با تحقیق بیشتر، موسیقی‌درمانی نیز پیشرفت کرد و انجمن‌های مختلفی تشکیل شد تا جایی که در سال 1944 در دانشگاه میشیگان برای اولین بار برنامه آموزش موسیقی‌درمانی در جهان ارائه شد. سپس در سال 1950 انجمن موسیقی شروع به کار کرد و در سال 1985 فدراسیون جهانی موسیقی‌درمانی در سطح بین‌المللی تشکیل شد.

در یکی از کتاب‌های افلاطون در مورد اثر موسیقی روی ذهن انسان صحبت شده است. افلاطون از قول ارسطو می‌نویسد: «با کمک برخی ریتم‌های خاص می‌توان انسان را به داشتن زندگی هماهنگ و با شهامت تشویق کرد یا او را به حالتی از رخوت و اندوه فرو برد.» در دنیای مدرن نیز محققان پس از تحقیق‌های متفاوت به این نتیجه رسیدند که موسیقی اثر مستقیمی روی ذهن انسان دارد و می‌تواند روی حالت روحی، شخصیت و سلامت او اثر بگذارد.

2 روش درمانی

در موسیقی‌درمانی 2 روش فعال و غیرفعال وجود دارد. در روش غیرفعال بیمار با شنیدن موسیقی‌ای در حال نواخته شدن درمان می‌شود و این روش بیشترین تاثیر را در برانگیختن واکنش‌های عاطفی و ذهنی دارد، اما روش فعال دربرگیرنده نواختن و خواندن است که به دنبال آن واکنش‌های مختلف عاطفی، ذهنی، جسمی و حرکتی دیده می‌شود. برنامه‌های موسیقی‌درمانی متناسب با نیاز بیماران تنظیم می‌شود.

در موسیقی‌درمانی 3 عامل مهم در نظر گرفته می‌شود:

* نوازنده حرفه‌ای

* نیاز بیماران

* روش‌های به کار گرفته شده در درمان

درواقع نوع موسیقی‌درمانی باید براساس تجویز پزشک درخصوص نیاز بیمار صورت بگیرد.

نوع موسیقی در درمان

موسیقی انواع متفاوتی دارد و برخی از آنها آرام و برخی دیگر تند هستند. تاثیر موسیقی‌های مختلف بر ذهن و سلامت انسان متفاوت است و نباید هر نوع موسیقی‌ای را به کار گرفت، زیرا برخی موسیقی‌ها علاوه بر این‌که نقش بهبوددهنده ندارند، برای عملکردهای مختلف مغز و همچنین حالت روحی انسان مضر هستند. هنگام درمان باید از قطعاتی از موسیقی که آرامش ذهنی و در عین حال عملکرد بهتر مغز را موجب می‌شود، استفاده کرد. این نوع موسیقی روی اراده و روحیه بیماران اثرات مطلوبی گذاشته و موجب درمان سریع آنها می‌شود.

موسیقی و بیمارهای روانی

بیماری شیزوفرنی همیشه موضوع تحقیقات متنوعی در کاربرد موسیقی‌درمانی بوده است. در نهایت محققان به این نتیجه رسیده‌اند که موسیقی می‌تواند برخی علائم و اختلالات این بیماران را درمان کند.

در یکی از این تحقیقات، 85 بیمار مبتلا به شیزوفرنی ـ البته با وضعیت بیماری خفیف و کسانی که تا حدی ثبات روحی در آنها دیده می‌شد ـ را تحت معالجه معمولی قرار دادند و برخی دیگر را با کمک موسیقی بین 8 تا 12 جلسه، هفته‌ای یک بار و هر بار 45 دقیقه درمان کردند.

پس از مدتی متوجه شدند افرادی که تحت موسیقی‌درمانی قرار داشتند، بسیار بیشتر از کسانی که تحت درمان معمولی پزشکی بودند، علائم بهبود از خود نشان دادند.

درواقع این درمان باعث شد علائمی مانند افسردگی و اضطراب در آنها کم شده و حالات منفی شیزوفرنی مانند عقب‌نشینی احساسی از بین برود. بنابر نظر محققان، بیماران شیزوفرنی ممکن است نتوانند با کلمات وجود خود را ابراز کنند، اما با کمک مهارت درمانگرشان در به کار گرفتن موسیقی می‌توانند با دیگران به روشی موثر، خلاق و فرح‌بخش ارتباط برقرار کنند.

موسیقی‌درمانی و کودکان و نوجوانان

تحقیقات بسیاری نشان داده است که موسیقی می‌تواند افسردگی را در کودکان و نوجوانانی که دچار مشکلات رفتاری و عاطفی هستند، کاهش دهد. در این تحقیقات کودکان و نوجوانان مبتلا به افسردگی به روش موسیقی‌درمانی بخوبی واکنش نشان دادند و از میزان افسردگی‌شان کاسته شد و حتی به طور کلی اعتماد به نفس‌شان افزایش پیدا کرد. در این روش درمانی از حرکات موزون و خواندن استفاده شد، البته برای این‌که روش‌های درمانی با موسیقی بدرستی صورت بگیرد باید از افراد حرفه‌ای چه در نواختن موسیقی و چه در تجویز نوع موسیقی بهره گرفت.درواقع ساختار موسیقی باید به صورت علمی به کار برده شود تا به بیماران برای غلبه بر یکسری از مشکلات عاطفی و جسمی‌شان کمک کند.

در درمان این بیماران چند موضوع زیر باید در نظرگرفته شود:

1ـ دسترسی به گذشته بیمار

2ـ منحصرا روی زمان حال متمرکز شدن

3ـ احساس آرامش و راحتی هنگام برگزاری جلسات موسیقی‌درمانی

4ـ توجه به گفته‌ها و اشارات تصادفی بیمار نسبت به موضوعات مختلف

با در نظر گرفتن موارد فوق پزشک می‌تواند واکنش‌های بیمار را بررسی کرده و راه‌حل‌های مناسبی بیابد.

کاربرد موسیقی در توانبخشی

با توجه به این‌که پردازش موسیقی در مغز و در مناطقی متفاوت از جمله گفتارصورت می‌گیرد، امروزه از موسیقی درمانی در توانبخشی ذهنی و جسمی کمک گرفته می‌شود. همچنین از این روش درمان برای بهبود دقت شنیداری، توجه و تمرکز و در نهایت رشد مهارت‌های گفتاری استفاده می‌شود. این درمان در کودکان مبتلا به اوتیسم یا اختلال یادگیری بسیار موثر است.

توانبخشی روانی ـ اجتماعی سالمندان یکی از مهم‌ترین مشکلات در سلامت این افراد است. حدود یک‌چهارم افراد بالای 65 سال دچار مشکلات روحی و روانی می‌شوند، اما تجربه نشان داده است موسیقی‌درمانی می‌تواند تاثیر مهمی در درمان این افراد داشته باشد. از طرفی موسیقی توانسته است به کسانی که به آلزایمر مبتلا شده‌اند، کمک بسیاری کند و علائم بیماری‌شان را تا حدی بکاهد. افرادی که به آلزایمر مبتلا هستند، اغلب دچار افسردگی، خشم و دیگر مشکلات روانشناختی می‌شوند و موسیقی‌درمانی اثر بسیار مثبتی در کاهش علائم بیماری دارد.

همچنین موسیقی به بهبود افرادی که قدرت تکلم یا عملکرد خوب حافظه خود را از دست داده‌اند، کمک بسیاری کرده است. اهداف موسیقی‌درمانی بر مبنای همکاری دوجانبه، بهبود حالات روحی و ابراز وجود خود، بهبود وضع عقلی و ذهنی و تحریک حسی و حرکتی در بیماران است.

همچنین موسیقی در درمان حافظه بیماران مبتلا به آلزایمر بسیار موثر است. بنابر گفته محققان، موسیقی احساس را تحریک می‌کند و احساس نیز می‌تواند با خود خاطرات را به یاد آورد. بیماران هنگام انجام دادن کارهایشان موسیقی گوش می‌کنند و به این ترتیب می‌توانند ریتمی به وجود آورند که به آنها کمک می‌کند خاطرات مربوط به فعالیت‌هایشان را به خاطر بسپارند و بتدریج توانایی شناختی‌شان بهبود یابد.

موسیقی و ضربان قلب

اثر موسیقی روی ضربان قلب و فشار خون موضوع مورد تحقیق قرار گرفته است. براین اساس تحقیقات نشان داده موسیقی می‌تواند وضع قلب و عروق افراد را بهبود بخشد. درواقع می‌تواند مستقیما موجب تغییرات فیزیولوژی در بدن شده و به این ترتیب فشار خون، ضربان قلب و تنفس را تنظیم کند.

موسیقی و درمان درد‌های ناشی از سرطان

سرطان یکی از مهم‌ترین و گاه دردناک‌ترین بیماری‌ها در دنیاست. درد سرطان می‌تواند از خود سرطان یا معالجات سرطان همچون شیمی‌درمانی، پرتودرمانی و جراحی ناشی شود. موسیقی می‌تواند درد، استرس و سطح نگرانی بیماران را کاهش دهد. درواقع موسیقی موجب ترشح اندورفین در خون می‌شود و به این ترتیب درد را کنترل می‌کند.

موسیقی و کیفیت خواب

بی‌خوابی مشکل بسیاری از مردم است که اگر ادامه پیدا کند، مشکلات سلامت بسیاری درکنار کمبود انرژی، خستگی مفرط، افسردگی و مشکل در یادگیری به وجود می‌آورد، اما تحقیقات نشان داده است موسیقی می‌تواند در به خواب رفتن فرد بویژه کودکان کمک بسیاری کند. درحقیقت موسیقی می‌تواند به اندازه داروهای خواب‌آور موثر باشد.

musictherapyworld / مترجم: نادیا زکالوند