تپه ۸۰۰۰ ساله‌ خاک می خورد + عکس

تپه حسنلو در هفت کیلومتری شهر نقده قرار دارد به طوریکه در ۸۵ کیلومتری جنوب ارومیه در کنار جاده‌ای که از ارومیه به نقده و اشنویه می‌رسد به فاصله ۳ کیلومتر از سمت چپ جاده این تپه نسبتا بلند خودنمایی می‌کند.

این اثر بی نظیر تاریخی از سال ۱۳۳۶ در پی کشف خرابه های شهر و دژی متعلق به دوره ماننا یعنی هشت هزار سال قبل، اهمیت فراوانی پیدا کرد که با کشف جام زرین نیز بر اهمیت باستانی و تاریخی این محوطه افزوده شد، ولی متاسفانه با وجود قدمت و آثار تاریخی متعدد، هنوز به جایگاه اصلی خود در سطح ملی و بین المللی نرسیده و سالهاست در انتظار ثبت در فهرست آثار جهانی قرار دارد ولی هیچ خبری از ثبت این اثر در یونسکو نیست.

بحث دیگر اینکه تپه باستانی حسنلو دارای چهار لایه تاریخی است و امروز آنچه در معرض دید عموم قرار دارد لایه چهارم است این در حالی است که اگر کاوشهای باستان شناسی در لایه های بعدی صورت گیرد می توان به تاریخ و تمدن چندین هزار ساله ایران پی برد.

هر چند با هدف معرفی هر چه بهتر این اثر تاریخی موزه و پایگاه تاریخی در این زمینه بنا شد و قرار بود آثار کشف شده از این محوطه تاریخی به معرض نمایش در آید اما هیچ یک از این اقدامات به سرانجام و سرمنزل مقصود نرسید و نتوانست این اثر تاریخی را از گمنامی در آورد.

حضور احشام، نبود حریم مشخص و قانونی، کمبود اعتبار و بی توجهی به مرمت در کنار شرایط آب و هوایی از دیگر مشکلاتی است که این اثر تاریخی امروز به نظاره نشسته و ادامه این روند ممکن است بخشی از هویت آن را زیرسوال ببرد.

نبود علائم مشخص راهنمای گردشگر، نبود مراکز مناسب اقامتی، عدم برنامه ریزی اصولی با برگزاری همایش های ملی و بین المللی برای معرفی و زمینه سازی انجام کاوش و تحقیقات باستان شناسی از این اثر نیز مسایل دیگری است که تپه حسنلو را با موج بی توجهی همراه ساخته است.

وجود ۱۰ دوره متمایز سکونت در تپه حسنلو

مهمترین دوره سکونت در حسنلو همان دوره چهارم است، همه ساختمان های یافت شده در حسنلو که از سنگ ساخته شده اند متعلق به دوره چهارم سکونت در حسنلو است، هیئت مشترک ایران و آمریکا توانست اتاق های متعددی با سالن های بزرگ در مرکز تپه کشف کند و دیوار دفاعی قلعه نظامی و دژ محکم این شهر را از زیر خاک بیرون آورد.

بر اساس داده های باستان شناسی، این تپه در ۱۰ دوره مورد سکونت قرار گرفته است که دوره دهم که قدیمی ترین دوره سکونت حسنلو به حساب می آید مربوط به هزاره ششم تا هزاره سوم قبل از میلاد است و دوران هایی را شامل می شود که تپه حسنلو زیاد مورد توجه نبوده است.

از دوره چهارم سکونت در حسنلو یعنی در هنگام وقوع آتش سوزی بزرگ تا دوره هفتم سکونت
(۲۲۰۰ سال پیش از آتش سوزی) آثار ساختمانی به دست آمده است که دلالت بر سکونت افراد در این تپه دارد از این رو دوره هفتم بین ۲۵۰۰ تا ۳۰۰۰ قبل از میلاد است که در این دوره از ابزار مفرغی استفاده می شد.

جام زرین حسنلو اثری کم نظیر در دنیا

اما مشهورترین اثر باستانی یافت شده در این محل جام طلای حسنلو است که به عصر آهن تعلق داشته و در موزه ایران باستان نگهداری می شود. ۲۳ فروردین ماه سال ۱۳۳۷ هیئت مشترک ایران و آمریکا ضمن حفاری در این تپه موفق به کشف جام بزرگ طلای حسنلو شد.

این جام در آغوش انسانی جای داشت که بر زمین افتاده بود و بر پشت او خنجری فرو کرده بودند. نقوش این جام متنوع بوده و دارای ارزش هنری بسیاری است.

جام طلای حسنلو یک اثر باستانی کم نظیر به حساب می آید که قدمتی ۳۲۰۰ ساله دارد و احتمالا نقش مهمی در شکل گیری هنر دوره بعدی یعنی دوره مادها داشته است.

این اثر ۲۱ سانتی متر بلندی، ۲۵ سانتی متر قطر و ۹۵۰ گرم وزن دارد. بر روی جام نقش خدایگان سه گانه: خدای زمین، خدای آب و خدای خورشید حک شده است.

نقش پهلوانی که با هیولا می جنگد، نقش بدن انسان بر پشت یک پرنده و مطابقت صحنه ها با یک حماسه حوری از نقش های موجود بر روی این جام است.

سازمان میراث فرهنگی برای اولین بار آن را در سال ۱۳۷۷ به نمایش عمومی گذاشت. این جام در زیر اسکلت یک مرد پیدا شد و به همین خاطر، ضربه خورده و کج شده است.

کارشناسان بر این باورند که این مرد با در دست داشتن جام در حال فرار از سپاه مهاجمان بوده و چون در حال فرار جانش را از دست داده جام در زیر فشار بدنش ضربه خورده و کج شده است.

اختصاص ۲۵۰ میلیون تومان برای مرمت تپه تاریخی حسنلو

معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری آذربایجان غربی در خصوص این اثر بی نظیر تاریخی گفت: تپه تاریخی حسنلو یکی از آثار بی نظیری است که سالهاست نامزد ثبت جهانی در یونسکو است.

محمد فتحی در خصوص دلایل عدم ثبت جهانی این اثر افزود: در سالهای اخیر ثبت آثار تاریخی ایرانی در یونسکو محدود شده است ما پرونده این اثر تاریخی را سالهاست برای ثبت جهانی آماده کردیم اما همچنان در لیست انتظار قرار دارد.

وی در خصوص شرایط فعلی این اثر تاریخی اظهار کرد: متاسفانه این اثر تاریخی در سالهای گذشته کمی مورد بی توجهی قرار گرفته است، نبود حریم قانونی مشخص، تردد احشام و افراد در محوطه این اثر تاریخی در کنار نبود علایم راهنمای مناسب گردشگری مورد گلایه علاقمندان بود.

فتحی یاد آور شد: در این راستا امسال برای مرمت و رفع مشکلات پیش روی این اثر تاریخی ۲۵۰ میلیون ریال اعتبار استانی و ملی در نظر گرفته شده که صرف تعیین حریم قانونی، فنس کشی، ترمیم بقایای معماری و... این اثر تاریخی می شود.

معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری آذربایجان غربی با اشاره به نامناسب بودن جاده دسترسی به این اثر تاریخی افزود: همچنین در سالجاری عملیات شن ریزی به مسیرهای دسترسی پیاده این اثر تاریخی نیز در دستور کار قرار دارد که امیدواریم بخشی از مشکلات را بتوانیم برطرف کنیم.

فتحی با تاکید بر اینکه هم اکنون این اثر بی نظیر تاریخی نیازمند رسیدگی مناسب است، گفت: متاسفانه وضعیت موجود در شأن این اثر تاریخی نبوده و باید برنامه ریزی های اصولی برای حفظ و نگهداری این تپه باستانی صورت گیرد.

به هر روی آثار تاریخی و باستانی بی نظیری که در دل خود هویت گذشتگان این مرز و بوم را به یدک می کشند را نمی توان از نو ساخت، هویت اصیل ایرانی ارزشی نیست که فدای بی توجهی و کمبود اعتبار شود باید از همین الان راه صیانت از تاریخ را تثبیت و به نسل آینده آموزش داد.(مهر)