درست بیندیشیم، درست گفت‌وگو کنیم

جالب است بدانید انسان به طور غریزی غیرمنطقی فکر می‌کند که این نوع تفکر معمولا از تعصب‌هایش ناشی می‌شود. وقتی کسی به موضوعی اعتقاد پیدا می‌کند، با استفاده از تمام امکاناتش از آن اعتقاد و باور حمایت می‌کند. در واقع انسان با فیلتر کردن حقایق، به حمایت از سیستم اعتقادی‌اش می‌پردازد و با این روش اطلاعات موجود را پردازش می‌کند. در واقع در اغلب موارد ما نسبت به موضوعات مختلف احساسی برخورد می‌کنیم نه منطقی.

اگر فکر می‌کنید شما این طور نیستید باید گفت تنها نیستید، اما اگر چند دقیقه به کارهایتان فکر کنید می‌توانید حداقل چند نمونه از این تفکر غیرمنطقی را پیدا کنید. مثلا ممکن است با وجود برگه‌های جریمه، باز هم خودتان را راننده خوبی بدانید یا فکر کنید می‌توانید 40 ساعت کار را در عرض یک روز انجام دهید.

بیشتر افکار ما درخصوص مسائل بحث برانگیز ناشی از گروه‌های فرهنگی و اجتماعی است که به آن تعلق داریم و در هویت و وجودمان نهادینه شده است. همچنین از آنجا که وقت نداریم برای هر موضوعی که می‌شنویم تحقیق کنیم، به گفته‌های گروه‌های اجتماعی خود اعتماد می‌کنیم و آنها را می‌پذیریم.

حتی سواد علمی نمی‌تواند شما را در برابر تعصب‌ها محفوظ بدارد. وقتی علم کسی بیشتر می‌شود ممکن است بیشتر از دیگران درخصوص مسائل مورد گفت‌وگو متعصبانه به مخالفت بپردازد.

غلبه بر تعصب

اولین قدم برای غلبه بر تعصباتی که خط فکری‌مان را در مسیر دیگری قرار می‌دهد، پذیرفتن جایزالخطا بودن خود است. ما معمولا وقتی متوجه خطاهایمان می‌شویم، نسبت به خود احساس بدی پیدا می‌کنیم و در این مواقع اگر دقت نکنیم، هرگز نمی‌توانیم در مسیر حقیقت قرار بگیریم.

ترفند دیگر تلنگر به عقاید خود است. از خودتان بپرسید آیا عقیده‌تان بر مبنای شواهد معتبر است و چرا آنها را قبول دارید. این ترفند شما را وادار می‌کند به عقاید مخالف خود نیز توجه نشان داده و با بررسی موارد مطرح شده، در نهایت به نتایج مناسبی برسید و باور صحیحی را وارد سیستم اعتقادی‌تان کنید.

علم در برابر گفت‌وگوهای غیرمنطقی

علم براساس شواهد به وجود می‌آید و هرگاه حقایق جدیدی کشف شود، تغییر می‌کند، اما عقاید غیرمنطقی به فرضیات تکیه داشته و در سیستم اعتقادی گروه خاصی قرار دارند.

1 ـ علم شک و تردید را نمی‌پذیرد

بحث‌ها و اعتقادات غیرمنطقی بر مبنای نقل قول دیگران است و پایه تحقیقی ندارند و گاه آشکارا ادعاهای کذب مطرح می‌کنند. مثلا افرادی که اصرار دارند واکسیناسیون موجب بیماری اوتیسم می‌شود، ممکن است به خطرات جیوه اشاره می‌کنند، اما به این موضوع توجه‌ای نشان نمی‌دهند که نه‌تنها جیوه دیگر ماده اصلی واکسیناسیون نیست، بلکه تحقیقات هیچ ارتباطی بین واکسیناسیون و اوتیسم پیدا نکرده‌اند. یک موضوع علمی براساس تحقیق رد یا پذیرفته می‌شود، نه بر اساس نقل قول‌ها و اطلاعات دیگران.

2 ـ مقاومت در برابر علم

گاهی دانشمندان و محققان به دنبال تحقیقات خود به حقایقی دست می‌یابند که برخلاف باورهایی است که مردم به آنها اعتقاد داشته و دوستشان دارند. در این مواقع مردم نهایت سعی‌شان را به کار می‌برند و حتی دست به استدلال‌های غیرمنطقی می‌زنند تا مبادا سیستم اعتقادی‌شان در هم فرو ریزد.

3 ـ دشمنی با دانشمندان

منتقدان معمولا به دانشمندانی که یافته‌هایشان را مورد شک و تردید قرار می‌دهند، حمله می‌کنند و خود مبحث علمی را مورد انتقاد قرار نمی‌دهند. این برخورد با موضوعات چنین می‌رساند که دانشمندان با تحقیقات دروغین قصد دارند باورهای مردم را انکار کنند. با این تفکر، هر چقدر دانشمندان دلیل و منطق علمی بیاورند، مردم باز بر سر حرف خود باقی می‌مانند.

ترفندهای گفت‌وگوی بدون فریاد با یک فرد غیرمنطقی

اگر کسی را ببینید که واکسیناسیون را مضر می‌داند، معمولا وسوسه می‌شوید کلی مدارک و شواهد علمی در رد اعتقادش بیاورید، اما بمباران کردن مردم با شواهد علمی، محکوم به شکست است. اگر می‌خواهید با دیگران وارد گفت‌وگوهای معنادار شوید، باید ترفندهای بهتری بیاموزید. ترفندهای زیر اگرچه گاهی جواب نمی‌دهند، اما فرصتی برای گفت‌وگوی مناسب با افراد غیرمنطقی فراهم می‌کنند.

شنونده خوبی باشید و ارتباط برقرار کنید

بیشتر قضاوت‌های انسان بر اساس دلیل و منطق نیست و کاملا احساسی شکل می‌گیرد، اما اگر سعی کنید با دیگران ارتباط دوستانه‌ای برقرار کنید، آنها شما را فردی از جنس خودشان می‌بینند و راحت‌تر با شما گفت‌وگو می‌کنند. بنابراین سعی کنید به دنبال نقاط مشترک باشید تا ارتباط مورد نظر شکل بگیرد. این به این معناست که به صحبت‌های آنها با احترام گوش کنید و سخنرانی نکنید. زیرا کسی علاقه‌ای به شنیدن مباحث طولانی دیگران ندارد. به دیگران نشان دهید دوست دارید حرف‌هایشان را بشنوید. هرگز از بالا به کسی نگاه نکنید و در سطح او باقی بمانید. مردم به محض این که احساس کنند شما قصد دارید خود را باهوش‌تر از آنها جلوه دهید، دیگر توجه‌ای به شما نشان نمی‌دهند و برای دلایل‌تان ارزشی قائل نمی‌شوند. پیامتان را با لحن و صدای مناسب و قابل اعتماد مطرح کنید تا پذیرفته شود.

طرف‌های گفت‌وگویتان را بشناسید و متناسب با آنها صحبت کنید

تا جایی که امکان دارد به شکلی با افراد صحبت کنید که متناسب با هویتشان باشد. روشی بیابید که گفت‌وگو در مورد حقایق، آنها را مجبور به ترک هویت و سیستم اعتقادی‌شان نکند. در این صورت می‌توانید امید داشته باشید که گفت‌وگویی منطقی در پیش بگیرید.

قبل از هدف گرفتن باورهای غلط کسی، ارزش‌ها و شایستگی‌شان را تائید کنید

وقتی حقایق مطرح شده‌تان هویت دیگران را هدف بگیرد، موجب واکنش سریع آنها و انکار آن حقایق می‌شود. البته طبیعت انسان این طور ایجاب می‌کند که از خود و ارزش‌هایش دفاع کند. بنابراین قبل از وارد شدن در هر گفت‌وگو کاری کنید که فرد نسبت به خودش احساس خوبی پیدا کند. با این ترفند مطمئن باشید می‌توانید با او بر سر مسائل گوناگون، گفت‌وگویی منطقی داشته باشید.

حقایق را نشانه بگیرید نه تصورات غلط را

وقتی سعی می‌کنید باور غلطی را از میان بردارید، واکنش طبیعی‌تان این است که ابتدا آن باور را مطرح کرده و سپس به سخره بگیرید. تحقیقات نشان داده است بیان مکرر یک باور به منظور انتقاد از آن، نه‌تنها آن را از ذهن مردم خارج نمی‌کند، بلکه موجب تقویتش نیز می‌شود. به جای تکرار باورهای غلط، یک پیام ساده و قابل اعتماد مطرح کنید. درضمن از طرح موضوعات پیچیده که فرد را گیج می‌کند بپرهیزید.

از فردی که با او به گفت‌وگو نشسته‌اید، توضیح بخواهید

افرادی که از اعتقاداتشان مطمئن هستند، معمولا در برابر گفته‌های خلاف آن مقاومت می‌کنند، اما گاهی اوقات این اعتقادات بر پایه سوءتعبیر و به قول دانشمندان پدیده وهم، شکل گرفته است. وقتی این وهم و خیال باطل را درهم بشکنید، طرف مقابل را تشویق می‌کنید حرف‌های شما را نیز بشنود. بهترین کار برای از میان برداشتن توهم‌هایشان توضیح خواستن درباره باورها و دلایلشان است. روان‌شناسان به این نتیجه رسیده‌اند که این ترفند باعث می‌شود دیگران به اعتقادات‌شان بیشتر توجه کرده و گاهی متوجه ناقص بودن اطلاعات‌شان شوند. در این صورت تعصب و افکار غیرمنطقی را کنار گذاشته و به شما توجه نشان می‌دهند.

Discover ‌‌/ مترجم: نادیازکالوند