نشانه‌ای از سنت در قلب تهران

خانه مقدم در دوره قاجار خانه احتساب‌الملک نام داشت. محسن خان، پسر احتساب الملک برای تحصیل، نقاشی، تاریخ هنر و باستان‌شناسی به فرنگ رفت، و سال 1315 همراه با دختری فرانسوی به نام سلما که حالا همسر او بود به ایران بازگشت و ساکن این خانه شد.

این زوج هنرمند جدای از مطالعات علمی و فعالیت‌های هنری به گردآوری اشیاء و آثار ارزشمند هم پرداختند و بسیاری از آثار ارزشمند جمع‌آوری شده مانند کاشی، قطعات سنگی تراشیده شده و ...

را با الهام از فضاهای سنتی ـ تاریخی به نحو چشمگیری در جای جای این عمارت قدیمی نصب و برخی دیگر مانند کلکسیون پارچه، چپق و قلیان، سفالینه، شیشه، تابلوی نقاشی، مسکوکات، مهرها و اسناد تاریخی و ... را با نظم و ترتیب خاصی در خانه پدری نگهداری کردند.

استاد ممتاز دانشگاه تهران، در سال 1351 خانه را وقف دانشگاه تهران کرد و اکنون در این خانه
به جز روزهای جمعه به روی مردم باز است.

حیاط خانه فضایی سرسبز دارد با آبنماها و باغچه‌های سبز و دیوارهای خوش نقش که با الهام از طرح فرش‌های دوران صفوی و قاجار با محوریت حوض در وسط و باغچه‌های پیرامونی طراحی شده است.

در اتاق پذیرایی خانه، با سفالینه‌ها، ابزارهای سنگی، مفرغ، شیشه، مهر و دیگر آثار و اشیاء تاریخی، توالی و تسلسلی از تاریخ هنر ایران به نمایش گذاشته شده است.

در زیرزمینی که حوضخانه باشد فضای آرامبخش و دل‌انگیزی از کاشیکاری‌های ایرانی سکوت رخوت‌آوری را رقم زده است. این زیرزمین در دوره مظفری (1324ـ1313 ه.ق) همزمان با احداث خانه توسط احتساب الملک ـ پدر محسن مقدم ـ بنا شده است.

تزئینات دیوارهای حوضخانه ـ توسط استاد محسن مقدم ـ از کاشی و قطعات ظروف سفالین برگرفته از آثاری نفیس متعلق به سده‌های چهارم تا سیزدهم ه.ق است که سیر و تحول صنعت سفال و کاشی ایران را به نمایش می‌گذارد.

ساختمان اربابی زمان حیات دکتر مقدم و به سبک قلعه‌های سده‌های میانه اروپا ساخته شده است.

دکتر مقدم سعی بر این داشته تا در این محل بخشی از هنرهای مردمی ایران را به نمایش بگذارد. این ساختمان بخش‌های مختلفی چون اتاق کدخدا، حمام کوچک و خانگی با کاشی‌های قاجاری با مضمون استحمام، اتاق صدف، اتاق تدخین و زیرزمین با تزئینات سفال را دربرمی‌گیرد.

دکتر مقدم در ضلع شمالی ساختمان اربابی (برج) ایوانی را بر پایه چند ستون و طاق ساخته است. این ایوان با استفاده از کاشی‌های دوران زندیه و قاجار مزین شده است.

در وسط این ایوان حوضچه مرمری کوچکی متعلق به حمام فتحعلی شاه کار گذاشته شده است که آب از آن فوران کرده و از طریق یک جوی باریک به داخل استخر می‌ریزد.

استخر که در حاشیه شمالی حیاط بیرونی واقع شده از روی استخر و آب نماهای باغ الحمراء اسپانیا الگوبرداری شده است.

در انتهای غربی ضلع شمالی خانه هم گلخانه‌ای مزین به کاشی‌های لعابدار قدیمی و ازاره‌های سنگی حجاری شده زیبا با مضمون گل و گیاه ایجاد شده است.

حوض ژاپنی، اتاق قاجار و چند بخش دیگر، معماری اسرارآمیز، دیدنی و آرامش‌بخش خانه را تشکیل می‌دهند.

یک نکته پایانی هم این‌که شاید بدانید نشان دانشگاه تهران از روی یک نقش ساسانی الهام گرفته شده است، اما احتمالا خبر نداشته باشید که این نشان را دکتر محسن مقدم طراحی کرده است.

ضمیمه چمدان