زندگی با صدای سوت قطار

وارد میدان راه‌آهن که می‌شوید آنچه بیش از همه در آن به چشم می‌آید ساختمان اصلی ایستگاه راه‌آهن در ضلع جنوب میدان است.

این بنا در سال 1306 شمسی در اراضی جنوب تهران در دهی به نام جعفرآباد و زمین‌هایی که به سبزیکاری وزیر معروف بود، نزدیک به محله جوادیه و بیرون دروازه گمرک شکل گرفت.

ساختمان راه‌آهن که بیشتر فضای میدان را گرفته و با الهام از بناهای باستانی ایران زیرنظر یک معمار آلمانی ساخته شده است؛ بنایی که از آن زمان تا به حال شناسنامه محله راه‌آهن شده است.

این بنا به همراه تمام ساختمان‌های مرتبط به راه‌آهن تهران تا خیابان وحدت اسلامی یا شاپور ادامه دارد. طی سال‌های گذشته فضای داخلی ایستگاه بازسازی و بخش‌های جدیدی هم به آن اضافه شده است، از جمله جدیدترین آنها سالن VIP و پارکینگ‌ها و فضای سبز با آلاچیق و ایستگاه متروست که چهره قدیمی و سنتی آن را تغییر داده است البته این تغییرات شامل میدان هم می‌شود، وسط میدان با سبزه و آب‌نما و درختان و مبلمان شهری و چراغ‌ها تزئین شده تا تداعی‌کننده میدان قبلی و قدیمی باشد. اضافه شدن ساختمان بزرگ و جدید شهروند هم ازجمله تغییرات دیگر این میدان است.

محله راه‌آهن در همسایگی محلات شاپور، جوادیه و گمرک قرار دارد و سه خیابان اصلی و مهم پایتخت یعنی کارگر و شوش و ولیعصر به این میدان ختم می‌شود. از بخش‌های قدیمی محله که هنوز پا برجاست می‌توان به مساجد توحید، شارعی و صاحب‌الزمان اشاره کرد. مدرسه قدیمی خدیجه جهان و سقاخانه و پارک امیریه داخل میدان هم از دیگر بخش‌های قدیمی محله هستند.

ضلع شمال میدان پاتوق قهوه‌خانه و مهمان‌پذیرهای قدیمی این محله است که از مسافران خسته از سفر با یک صبحانه یا نهار و شام معمولی و ساده پذیرایی می‌کنند. قهوه‌خانه‌هایی که حالا بیشتر پاتوق افراد کم سن و سالی است که به عشق کشیدن قلیان دور هم جمع می‌شوند. هر کدام از این قهوه‌خانه‌ها برای خود تاریخچه‌ای دارند و هر کدام مدعی است قدیمی‌تر از بقیه است.

صاحب یکی از این قهوه‌خانه‌ها می‌گوید: این محله خیلی تغییر کرده است، از قدیمی‌های محل کمتر کسی را پیدا می‌کنید، حالا بیشتر ساکنان محله را مهاجران تشکیل می‌دهند و همین باعث شده فرهنگ محله هم تغییر کند و دیگر از آن حرمت‌ها و مردانگی‌ها که در بین اهالی قهوه‌خانه‌نشین وجود داشت، چیزی باقی نماند اما در بین قهوه‌خانه‌ها، سفره‌خانه‌ها و رستوران‌های این میدان سفره‌خانه‌ای است که یک سر و گردن از بقیه بالاتر است و طی سال‌های گذشته برای خود شهرتی کسب کرده است.

سفره‌خانه سنتی معروف آذری در ضلع جنوب خیابان ولیعصر است. این سفره‌خانه که به قول صاحبش در سال 1327 توسط عبدالحمید آذری‌پور اصفهانی ساخته شده از سال 1373 با تغییراتی که در داخل آن داده شد به سفره‌خانه‌ای سنتی تبدیل شد و به ثبت آثار ملی هم رسید و سال‌هاست که میزبان خیلی از سفرا یا گردشگران خارجی و ایرانی است.

نقاشی‌های سنتی همراه میز و نیمکت‌های چوبی و موسیقی سنتی زنده‌ای که هر شب اجرا می‌شود و بوی غذاهای ایرانی مانند دیزی، فضای خاص و مفرحی به این سفره‌خانه داده است. خلاصه اگر هوس یک دیزی به همراه خانواده یا دوستان در فضای کاملا سنتی را کردید این سفره‌خانه یکی از بهترین گزینه‌هاست.

مهمان‌پذیرهای راه‌آهن هم بخش دیگری از شهرت این محله است که با سادگی و ارزانی طرفداران خود را پیدا کرده است.

کم نیستند مسافران خسته‌ای که قدرت پرداخت هزینه‌های بالای هتل‌های تهران را ندارند و این مهمان‌پذیرها بدون کمترین امکانات از آنها پذیرایی می‌کنند.

مهمان‌پذیرهایی با ورودیه‌های تنگ و پله‌های پیچ در پیچ و اتاق‌هایی که تنها وسایلشان شامل یک یا چند تخت است با فضای بسیار کوچک و نه‌چندان تمیز. همین اغذیه‌فروشی‌ها و اقامتگاه‌های ارزان‌قیمت باعث تجمع افراد مهاجر و بی‌بضاعت و تشدید بعضی آسیب‌های اجتماعی در این محله شده است.

محله راه‌آهن از شمال به محله آگاهی و خیابان مختاری و از جنوب به محله جوادیه و خیابان شوش و از شرق به محله تختی و شاپور و از غرب به انبار نفت و کارگر می‌رسد. طی چند سال گذشته با ساماندهی بافت فرسوده این محله و تعریض خیابان‌ها و ساخته شدن آپارتمان‌ها در کوچه‌های باریک و تودرتو، همچنین ساخته شدن باشگاه ورزشی شهید مجد انتهای خیابان شاپور و چند فروشگاه بزرگ، محله تغییرات زیادی کرده است.

به‌دلیل وجود ایستگاه راه‌آهن در این میدان بسیاری از پایانه‌های درون‌شهری هم در این میدان شکل گرفته و راه دسترسی به این میدان را آسان کرده‌اند.

اتوبوس‌های پایانه افشار ـ راه‌آهن در ابتدای خیابان ولیعصر و تاکسی‌هایی که در همین مسیر تردد می‌کند به شما در رفتن به شمال تهران کمک می‌کنند و اتوبوس‌هایی که در خیابان شوش قرار دارند شما را به شهرری و شرق تهران می‌برند و پایانه معین هم شما را به غرب تهران هدایت می‌کنند، در ضمن خط 3 متروی قائم ـ آزادگان در میدان راه‌آهن ایستگاه دارد.

اکرمی بیگی - ضمیمه چمدان