نگاه مفهومی به واقعه عاشورا

اجرای راهی به روشنایی را دکتر مالک شجاعی بر عهده دارد و سیدمحسن مناجاتی تهیه‌کننده‌اش است.

این برنامه دو سال قبل نیز در همین ایام روی آنتن شبکه چهار می‌رفت، اما در سری جدید، رویکرد آن از مسائل تاریخی به مفهومی و مسائل روز تغییر کرده است.

راهی به روشنایی، برنامه‌ای گفت‌وگومحور است و در هر قسمت برنامه، یک کارشناس از منظری جدید به واقعه عاشورا نگاه می‌کند.

نگاه مفهومی به واقعه عاشورا

سیدمحسن مناجاتی، تهیه‌کننده راهی به روشنایی درباره این برنامه و تغییر رویکرد آن به نسبت سری قبل به جام‌جم گفت: طرح و ایده برنامه توسط شبکه چهار ارائه و به ما سفارش داده شد. البته همان طور که می‌دانید دو سال قبل نیز ما این برنامه را روی آنتن داشتیم و سری جدید به لحاظ موضوعی به نسبت سری قبل تغییر کرده است. در سری اول برنامه بیشتر به مسائل و مباحث تاریخی پرداخته می‌شد، اما در سری جدید بیشتر به مباحث کاربردی‌تر می‌پردازیم و از این نظر رویکرد برنامه تغییر کرده و به روزتر شده است و ما در این برنامه نگاه معنی دار، متفاوت و محققانه‌ای به قیام امام حسین(ع) و شخصیت‌های حاضر در این واقعه داریم.

وی در ادامه عنوان کرد: در سری قبل، برنامه بیشتر به مباحثی درخصوص قیام عاشورا می‌پرداخت و در کل به مقولات تاریخی پرداخته شده بود، اما موضوعاتی که در برنامه جدید داریم، مفهومی‌تر از گذشته است. برای مثال، این که قیام امام حسین(ع) بحث جهاد بوده و چطور به آن نگاه می‌شود. ضمن این که برداشت‌های متفاوتی که از واقعه و قیام عاشورا انجام پذیرفته، در این برنامه به تفصیل مورد بررسی و واکاوی قرار می‌گیرد و در برخی قسمت‌ها به پرسش‌های جوانان و جهان امروز به اجمال پاسخ داده می‌شود.

مناجاتی درباره این که «راهی به روشنایی» چه مخاطبانی را شامل می‌شود، تصریح کرد: مخاطبان شبکه چهار را افراد خاصی تشکیل می‌دهند، اما سعی کردیم برنامه به نوعی ساخته شود که پیچیدگی خاصی در موضوعات وجود نداشته باشد تا از این طریق بتوانیم نگاه مخاطبان بیشتری را به برنامه معطوف کنیم.

بازخوانی قیام حسینی از نگاه تاریخ معاصر

دکتر مالک شجاعی، مجری ـ کارشناس برنامه راهی به روشنایی است که اجرای سری قبل برنامه را نیز برعهده داشته. او که اجرای برنامه‌هایی چون «زاویه» و «کارنامه» را نیز در کارنامه دارد، درباره ویژگی‌های این برنامه گفت: هدف ما در سری اول این بود در کنار برنامه‌هایی که صداوسیما برای ایام سوگواری داشت، به سمت پژوهش‌های دانشگاهی و حوزوی پیرامون شخصیت امام حسین(ع) و قیام عاشورا برویم. در واقع مخاطبان ما بیشتر نخبگان حوزه و دانشگاه بودند. بیشتر آنچه تا به امروز درباره قیام عاشورا شنیده ایم، کلیات اتفاقات بوده و کمتر براساس منابع تحقیقاتی بوده است. به عنوان مثال ما در سری قبل بحث مردم شناسی مردم کوفه را در دو برنامه بررسی کردیم که بی‌سابقه بود و تا به حال به این موضوع تا این حد نگاه تحلیلی نداشته بودیم. به تعبیری کتاب 700صفحه‌ای کوفه را در برنامه بازخوانی کردیم.

شجاعی در پاسخ به این سوال که این برنامه تا چه حد سعی کرده در حد بضاعت، نگاه خاص و ویژه‌تری به زوایای پنهان قیام عاشورا داشته باشد، توضیح داد: ما در گام دوم برنامه که امسال روی آنتن رفته، در قالب ده برنامه سعی کرده‌ایم از دستاوردهای پژوهشی سری اول کمک بگیریم و در این دوره بیشتر دو محور را مد نظر قرار دهیم؛ محور اول که خلأ آن در جامعه بشدت احساس می‌شود، در واقع بازخوانی هویت و شخصیت حضرت اباعبدالله و قیام حسینی از منظر مسائل معاصر جامعه اسلام است. یعنی رویکرد ما رویکرد معاصر است. چون ما از دو منظر می‌توانیم به قیام عاشورا نگاه کنیم. نگاه اول تاریخی و مناسکی است، بدین معنی که بگوییم بزرگی از خاندان پیامبر بوده که قیام کرده و یک دهه‌ای هم هست که برای ادای احترام سوگواری می‌کنیم، اما نگاه دوم که ما در این برنامه آن را دنبال می‌کنیم، رویکرد معاصر است. یعنی در واقع مسائل اخلاقی، تربیتی، سیاسی و اجتماعی و اعتقادی که ما امروزه داریم، به امام عرضه کرده و از قیام پاسخ می‌گیریم. با این نگاه است که مسائل به روز ما با قیام عاشورا گره می‌خورد. مساله مهم دیگر ما در برنامه، بازخوانی عاشورا به عنوان پادزهری برای مساله داعش است. یعنی چه شد که در دنیای اسلام داعش شکل گرفت. ما این مباحث را با حضور اساتیدی چون مهدوی‌راد، محسن الویری، همایون همتی، فاطمه جان احمدی و حجت الاسلام ابوالفضل ساجدی و اساتید دیگر که صاحب‌نظر هستند، بررسی می‌کنیم.

نقد برخی خرافه‌ها و جعلیات منتسب به عاشورا

مکرمه آقایی، مدیر گروه فرهنگ و دانش شبکه‌4 درباره رویکرد «راهی به روشنایی» و این که تا چه حد در این برنامه به مباحث و زوایای پنهان واقعه عاشورا پرداخته شده، به جام‌جم گفت: این برنامه که به کوشش گروه فرهنگ و اندیشه شبکه چهار برای محرم امسال تدارک دیده شده، قصد دارد با رویکردی نوین به بررسی و واکاوی قیام سیدالشهدا(ع) بپردازد. بررسی بعد حماسی و عرفانی قیام امام حسین(ع)، معرفی ابعاد اخلاقی و معرفتی این قیام شکوهمند، نقد بعضی خرافه‌ها و پیرایه‌های بر ساخته تاریخی و جعلیات منتسب به قیام عاشورا، شرح و تفسیر فرازهایی از دعای عرفه، بازخوانی برخی عبرت‌های بصیرت افزا و آگاهی بخش قیام حسینی و همچنین بررسی اجتماعی و تاریخی زیست و زمانه امام حسین(ع) و نیز نقد اجتماعی و اخلاقی کوفیان عهدشکن از رهیافت‌ها و رویکردهای اصلی برنامه است.

وی ادامه داد: مخاطبان راهی به روشنایی مانند دیگر برنامه‌هایی که در شبکه چهار پخش می‌شود، بیشتر علاقه مندان به مباحث علمی و فرهنگی و شیفتگان و مشتاقان دانش افزایی و علم اندوزی هستند که طیف وسیعی از مخاطبان از قبیل دانش آموزان و دانشجویان، طلاب، استادان حوزه و دانشگاه را شامل می‌شوند. جدو جهد گروه برنامه ساز بر آن است تا تعادل و توازن مناسبی بین ارائه مطالب عمومی و مرسوم و نیز مباحث تخصصی و تحلیل‌های آکادمیک و امروزی از قیام سرخ فام حسینی برقرار شده و به بینندگان راز آشنا و معرفت کیش شبکه چهار پیشکش شود. امیدواریم در این راه کامیاب و موفق باشیم و بتوانیم جرعه‌هایی زلال و گوارا از دریای بیکران ناپدید حقایق ناب عاشورا و کربلا را به مخاطبان شبکه تقدیم کنیم.

صدف تهرانی