خبرهای امروز تاریخ فردا هستند

در کنار این موضوع بخوبی می‌دانید که در شوروی سوسیالیستی حتی تا زمان به قدرت رسیدن گورباچف، از شیوه تبلیغات مستقیم استفاده می‌کردند و حتی برنامه‌های اخبار تلویزیون مسکو نیز آغشته به ایدئولوژی بود. روایت تاریخ در بخش خبر، جایی ندارد. تا آغاز قرن حاضر میلادی شبکه‌های تلویزیونی آمریکا در سراسر آمریکا بویژه سی.ان.ان شعاری را لابه‌لای برنامه‌هایش به‌این مضمون پخش می‌کرد «اولین نفری باشید که با خبر می‌شوید» و یورونیوز می‌گوید: «شبکه ما ... درکنار همه دیدگاه‌ها.» و می‌دانید که این شعار در عمل اجرا نمی‌شود و قابل اجرا نیست.

شبکه‌های جهانی به دقت همه چیز را سمت می‌دهند تا در ظرف رسانه همان چیزی رسوب کند که سیاست هایشان آن را ترسیم کرده است و باید به‌طور غیرمستقیم القا کنند. برخی از پدیده‌ها غربی هستند و اصول آنها در تمام کشورها یکسان است. در دانشکده‌های خبر، در تمام دنیا به تاثیر کوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلندمدت اخبار اهمیت می‌دهند. ما در جهان تخصص‌های بی‌شمار زندگی می‌کنیم و یادمان باشد که عوامل برنامه‌سازی در برنامه‌های تلویزیون و رادیو از تخصص و تجربه‌های ارزشمندی برخوردارند و حق نداریم بسادگی و بدون تحلیل جای آنان را عوض کنیم. تلویزیون جای آزمون و خطا نیست.

نکته مهم دیگر این‌که اخبار در تمام تلویزیون‌های جهان رسمیت می‌طلبد و برای صمیمیت در تنظیم خبر، حق نداریم از واژه‌های غیررسمی استفاده کنیم. حتی حق نداریم گوینده‌های خبر را در تلویزیون دم به دم عوض کنیم.

این موضوع برای برنامه‌سازی غیرخبری هم صدق می‌کند. در شبکه‌های مشهور تلویزیونی جهان در عصر شتاب و سرعت، در عصر سراسیمگی، گاهی هر نیم ساعت به نیم ساعت، خلاصه اخبار فقط در پنج دقیقه تکرار می‌شود. ما به خانه تکانی ذهنی در تحلیل ماهیت تلویزیون و رادیو نیاز داریم. در پیام رسانه‌های گروهی یکسویه که سعی می‌کنند خود را دو سویه جلوه دهند، می‌طلبد که انواع برنامه‌ها برای تمام مخاطبان تولید شود تا در سبد وقت تماشاگران، تنوع و نوآوری دیده شود. در برنامه‌های خبر و حتی سخنرانی‌های روسای جمهور آمریکا گاهی از سه نیمه آیینه در روبه‌رو، سمت چپ و راست استفاده می‌کنند. برخی از مجریان ناشی تلویزیونی ظاهرا به کاغذهای روی میز خود نگاه می‌کنند و به جای خواندن ماهرانه متن از روی نیمه آیینه، مردمک چشمان آنها به گونه‌ای آشکار به سمت چپ و راست صفحه حرکت می‌کند و در تصویر درشت، کاملا این روخوانی از صفحه مقابل مشهود است. همه ما می‌دانیم که خبر، یک اتفاق جدید است و کسی فرصت حفظ متن خبر را ندارد.

پس گاهی هم به کاغذ روی میز خود نگاه کنید. 14 سال پیش به جوانان داوطلب در کار گویندگی خبر در تلویزیون، درس فن بیان می‌دادم. به آنها یادآور می‌شدم که شما در برابر دوربین رسمی تلویزیونی می‌نشینید و باید بسیار خونسرد همانند بازیگران تئاتر و سینما بازی کنید؛ ولی من نباید بفهمم که بازی می‌کنید. نباید تماشاگری که خبر را نگاه می‌کند احساس کند که شما بازی می‌کنید. در آن صورت همه چیز پوشالی و مصنوعی خواهد شد. گوینده خبر تلویزیونی برابر با عرف بین‌المللی نباید احساسات شخصی خود را به هنگام خواندن خبر آشکار کند. اخیرا در برخی تلویزیون‌ها خبر را به شکل یک شوی تلویزیونی ارائه می‌کنند. در این‌گونه شبکه‌ها، چهره گوینده، احساسات شخصی خودش را در واکنش به معنای خبر نشان می‌دهد. این کار را بخشی از نوآوری خود می‌دانند. همچنین رشوه لفظی و تعارف‌های نخ‌نما شده در برنامه‌های تلویزیونی بویژه در خبر جایز نیست و بوی منت کشیدن می‌دهد. اگر برای برنامه تلاش کافی داشته‌اید، تماشاگران در روان آگاه و ناخودآگاه خود، شما و عوامل تولید را تحسین خواهند کرد. همیشه یک چشم عادل شما را می‌بیند.

دکتر اکبر عالمی

دانشیار دانشگاه تربیت مدرس