پشت پرده سناریوی جدید آمریکا

به این ترتیب تا اینجای کار مشخص شد چند ماه فضاسازی و خط و نشان کشیدن ترامپ مبنی بر خروج از برجام، هیاهویی بیش نبوده و همان‌طور که بسیاری از کارشناسان پیش‌بینی می‌کردند آمریکا نه تنها از برجام خارج نشده بلکه در آینده نیز قصدی برای خروج از برجام ندارد. به دنبال این اتفاق، موجی از شادی میان حامیان برجام به‌وجود آمده که آمریکا با وجود تمام تهدیدات نتوانست از توافق هسته‌ای خارج شود و موج فشارهای بین‌المللی علیه آمریکا که تا روز سخنرانی ترامپ به اوج خود رسید رو به کاهش است.

این تحولات را می‌توان همچون سناریویی دانست که احتمالا ادامه‌دار خواهد بود و آمریکا هرچند وقت یک‌بار افکار عمومی را تا آستانه خروج از برجام پیش‌ می‌برد و بعد با ماندن در برجام، عملا از فشارها می‌کاهد و به گونه‌ای عمل می‌کند که حساسیت‌ها نسبت به نقض‌عهدهای روزمره این کشور از بین‌ برود و به قول معروف به مرگ می‌گیرد که سایرین به تب راضی شوند.

عقب‌نشینی ظاهری

آمریکا از ابتدای برجام تاکنون نقض عهدهای بسیاری در مورد تعهداتش انجام داده و موانع بسیاری را در زمینه بهره‌مندی ایران از منافع برجام ایجاد کرده است. با این حال در این مدت کمتر شاهد اعتراضی از سوی سایر اعضای 1+5 در مورد بدعهدی‌های آمریکا بوده‌ایم. از سوی ایران هم یا اقدام عملی آنچنانی انجام نشده یا اگر هم انجام شده، تاثیرش آن‌قدر نبوده که بتواند از ادامه کارشکنی‌های آمریکا جلوگیری کند. در چنین شرایطی شاهد بازی جدید آمریکا مبنی بر احتمال خروج از برجام بودیم که واکنش‌های بسیاری را در سطح بین‌المللی به همراه داشت و در ظاهر این‌گونه به نظر می‌رسد که کاخ سفید دو سه روز بعد از مواضع رئیس‌جمهور آمریکا، عقب‌نشینی کرده و به ماندن در برجام می‌اندیشد.

اما محمدجواد جمالی، نماینده فسا در گفت‌‌وگو با جام‌جم، تحولات اخیر را سناریویی از سوی آمریکا می‌داند و می‌گوید: ‌در دوران ترامپ و چه دوران قبل از ریاست‌جمهوری وی،‌ آمریکا به تعهداتش در قبال ایران عمل نکرد و در حال حاضر مزورانه و ریاکارانه سعی دارد با غوغاسالاری و جنجال، فشار بر جمهوری اسلامی وارد کند تا از ایران امتیاز بگیرد.

تازه‌ترین مواضع اروپا

در این میان گرچه در روزهای اخیر شاهد مواضع قابل قبولی از سوی کشورهای اروپایی و اعضای 1+5‌ (بجز آمریکا) بوده‌ایم، اما همان‌طور که مسئولان کشورمان و کارشناسان تاکید دارند، این مواضع را باید ناشی از منافع این کشورها در سایه ادامه اجرای برجام دانست.

از جمله تازه‌ترین این مواضع می‌توان به موضعگیری فدریکا موگرینی، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا اشاره کرد که در حاشیه نشست مقامات اروپایی گفته برجام، توافقی است که کارایی دارد و ما برای امنیت خود به آن نیاز داریم. از این رو از وزرا انتظار داریم از اجرای توافق به وسیله همه طرف‌ها بشدت حمایت کنند.

وی که قرار است در آینده نزدیک برای گفت‌وگو با مقامات آمریکا درباره برجام به واشنگتن برود، با اظهار امیدواری به ادامه یافتن توافق هسته‌ای تاکید کرده است جایگزینی را برای برجام بررسی نخواهند کرد.

همچنین اتحادیه اروپا با صدور بیانیه‌ای ضمن تاکید دوباره بر لزوم حفظ برجام اعلام کرد: اتحادیه اروپا از رئیس‌جمهور آمریکا می‌خواهد به تعهداتش در برجام پایبند بماند.

در این بیانیه آمده است: این اتحادیه تصمیم رئیس‌جمهور آمریکا را برای تائید نکردن پایبندی ایران به برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) به عنوان یک روند داخلی در آمریکا در نظر می‌گیرد. اتحادیه اروپا از آمریکا می‌خواهد تعهداتش را در برجام اجرا کند و پیش از هر اقدام دیگری تاثیرات روی امنیت آمریکا، متحدانش و منطقه را در نظر داشته باشد.

زنگ خطرها را جدی بگیریم

اما همان‌طور که اشاره شد با خارج نشدن آمریکا از برجام این احتمال دور از ذهن نیست که در روزهای آینده شکاف ایجاد شده میان اروپا و آمریکا رو به ترمیم رود و شاهد همان انفعال سابق از سوی این کشورها در قبال نقض عهدهای برجام بوده و از سوی دیگر شاهد همراهی این کشورها با آمریکا در خصوص ادعاهای کاخ سفید در خصوص فعالیت‌های موشکی ایران یا ضرورت بازرسی از تاسیسات نظامی باشیم. در این زمینه می‌توان به این اظهار نظر فدریکا موگرینی اشاره کرد که دیروز با اشاره به تماس تلفنی با یوکیا آمانو، مدیر کل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی گفت: آمانو دسترسی به سایت‌های ضروری را در ایران تائید کرده است.

همچنین اتحادیه اروپا در بیانیه دیروز خود اعلام کرد: در حالی که اتحادیه اروپا نگرانی‌هایش را در ارتباط با موشک‌های بالستیک و افزایش تنش‌ها در منطقه ابراز می‌کند بر لزوم رسیدگی به این مسائل خارج از برجام تاکید می‌کند. اتحادیه اروپا آماده است به طور فعال از ابتکار عمل‌ها برای تضمین یک فضای منطقه‌ای امن‌تر،‌ با ثبات‌تر و صلح‌‌آمیزتر حمایت کند.

این مواضع را می‌توان به عنوان زنگ‌خطرهایی دانست که فضاسازی‌های آمریکا نباید آنها را تحت‌الشعاع قرار دهد.

در چنین شرایطی به نظر می‌رسد حداقل در داخل جمهوری اسلامی ایران باید به جای خرسندی از باقی ماندن آمریکا در توافق هسته‌ای که بیش از گذشته، کارایی خود را از دست داده است، همه تمرکزها بر نقض‌عهدهای آمریکا باشد و از همه ظرفیت‌ها برای مقابله با این بدعهدی‌ها استفاده کنیم. محمد جمالی، عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی در همین زمینه گفت: تمامی گروه‌ها و جناح‌های سیاسی اعم از موافقان یا مخالفان برجام در حال حاضر باید منافع ملی را در نظر بگیرند و همه یکصدا از داخل، موضع‌گیری قاطعی در مقابل نقض عهدها و زیاده‌خواهی آمریکایی‌ها داشته باشیم.

صرف وجود برجام ارزش ندارد

سیامک باقری، عضو هیات علمی پژوهشگاه امام صادق(ع) هم با اشاره به این‌که نباید صرف بودن برجام برای ما ارزشمند باشد، تصریح کرد: نباید صرفا به فضای روانی ایجاد شده ناشی از برجام اکتفا شود، چرا که وجود چنین فضایی به تنهایی در مناسبات ما کفایت نمی‌کند بلکه نوع مناسبات بانکی، اقتصادی و... اهمیت دارد.

باقری در گفت‌وگو با جام‌جم، گفت: جمهوری اسلامی ایران برای دستیابی به مزایایی، حاضر به پذیرش محدودیت‌های ذکر شده در برجام شد، بنابراین ایران باید بدون تردید نسبت به هر گونه اختلال یا ایجاد محدودیت در مسیر دستیابی به آنها واکنش جدی و قاطعانه داشته باشد.

وی تاکید کرد: مسئولان نظام قطعا باید مقابل هر حرکت آمریکا اقدام متقابلی انجام دهند و در فضای بین‌المللی تاکید بسیاری بر نقض عهدهای این کشور در اجرای برجام داشته باشند و توجهات جهانی را به سمت عدم اجرای تعهدات آمریکا جلب کنند.

اظهارات جدید ترامپ درباره برجام

رئیس‌جمهور آمریکا که سعی دارد همچنان سایه تهدید را در زمینه برجام حفظ کند گفت: پایان کامل «برجام» یک احتمال واقعی و قوی است. به گزارش مهر و به نقل از المیادین، دونالد ترامپ که در نشست کابینه صحبت می‌کرد، افزود: دیگر از امتیاز گرفتن دیگران از آمریکا خسته شده‌‌ام. رئیس‌جمهور آمریکا در ادامه ایرانیان را «مذاکره کنندگان بزرگ» توصیف کرد که «دستیابی به موفقیتی بزرگ را برای خود و توافقی وحشتناک را برای آمریکا رقم‌ زده‌اند.»

حسین امیری