به مناسبت 21 فوریه، روز جهانی زبان مادری

اسپرانتو؛ پلی میان زبان‌ها

یکم اسفند 1330/ 21فوریه 1952 پلیس در دانشگاه داکا، پایتخت امروزی کشور بنگلادش (که در آن‌زمان پاکستان شرقی نامیده می‌شد و هنوز مستقل نشده بود) به سمت دانشجویان تظاهرکننده تیراندازی کرد و عده زیادی را کشت. دانشجویان خواستار به‌رسمیت‌شناخته‌شدن زبان مادری خود یعنی زبان بنگالی بودند که به نفع زبانی قوی‌تر که زبان قدرتمندان آن ‌زمان بود باید از دانشگاه حذف می‌شد.

کد خبر: ۱۱۲۴۰۳۸

حذف زبان مادری در اشکال گوناگون در همه جای دنیا و در سراسر تاریخ پیوسته در حال تکرار است؛ نه‌تنها در آسیا، بلکه در قاره‌های دیگر و حتی بسیاری از کشورهای اروپایی. این مسأله به ‌طور کلی با کوشش، اجبار و به نوعی تحمیل استفاده از یک زبان (اغلب انگلیسی) از سوی یک دولت بزرگ اقتصادی، سیاسی یا نظامی برای تحکیم و تثبیت موقعیت خود در جهان، علیه زبان‌های مادری منطقه‌ای انجام می‌شود: من قوی‌ترم، تو حق صحبت نداری! یا این‌که اگر می‌خواهی چیزی بگویی باید با زبان من بگویی!

به این ترتیب، بتدریج شاهد زوال و مرگ زبان‌ها خواهیم بود و آدمیان ثروت معنوی خود را از دست خواهند داد؛ همان‌طور که بسیاری از زبان‌شناسان هم نسبت به این امر هشدار می‌دهند.

افزون‌بر نابرابری اجتماعی و مشکلات روانی ناشی از عدم امکان استفاده از زبان مادری و به‌خاطر نداشتن تجربه کافی در استفاده از زبان تحمیلی، واقعیات دیگری را نیز نباید از نظر دور داشت؛ تنوع زبانی و تنوع زیستی، گسست‌ناپذیر و به هم وابسته‌اند. از بین رفتن تنوع زبانی به زوال دانش‌های سنتی لازم و ضروری برای تنوع زیستی پایدار در زندگی می‌انجامد.

26 آبان 78، یونسکو بیست‌ویکم فوریه (برابر با دوم و گاهی سوم اسفند) را روز جهانی زبان مادری نامید. در سال 1386/ 2007 نیز مجمع عمومی سازمان ملل متحد، با اعلام سال 2008 به‌ نام سال جهانی زبان‌ها، کشورهای عضو را به کمک به حفظ و حمایت از زبان‌های مورد استفاده در دنیا دعوت کرد. در سال 1393/ 2014 یونسکو در وبگاه رسمی خود نسخه اسپرانتوی پیام مدیر یونسکو، ارینا بوکووا را نیز منتشر ساخت.

همه آنچه گفته شد چطور به اسپرانتو مربوط است؟ ارزش‌های اصلی این روز، تنوع و حق هر انسان برای گویش به زبان مادری خویش، از جمله ارزش‌هایی است که جنبش‌های جهانی اسپرانتو هم مدافع آن هستند.

ما اسپرانتودانان، قائل به از بین بردن هیچ زبانی نیستیم. ما خواهان حفظ و دوام کلیه زبان‌ها هستیم، با رعایت حقوق زبانی همه آنها و حاکمیت برابری زبانی در ارتباطات فراملی. از این رو، سال‌هاست انجمن جهانی اسپرانتو (UEA) ضمن تاکید بر این که زبان جهانی اسپرانتو، برخلاف زبان یک قدرت بزرگ اقتصادی و نظامی قائل به حذف دیگر زبان‌ها نیست، به طور رسمی این روز را گرامی می‌دارد و برنامه‌هایی در رابطه با آن برگزار می‌شود. در حقیقت اسپرانتو، سپری در مقابل نابودی زبان‌هاست، همان‌طور که خانم ویگدیس فینبوگادوتیر (رئیس‌جمهور ایسلند در سال‌های 1980 تا 1996) گفت: حالا دیگر زمان آن است که ملت‌ها دریابند یک زبان بی‌طرف می‌تواند مامنی برای فرهنگشان باشد در مقابل انحصار نفوذ تنها یک یا دو زبان؛ امری که امروز بیش از پیش مشهود است. ما صمیمانه امیدواریم برای کمک به همه ملل جهان، سرعت رشد اسپرانتو افزون گردد.

شاید همچنان این سوال مطرح باشد که خوب، چرا اسپرانتو؟ علت روشن است. پشت اسپرانتو دولت، منافع اقتصادی، تلاش‌های امپریالیستی یا مردمی که انگیزه‌شان حذف مردمان دیگر، زبانشان یا به دست آوردن بازار آنها باشد، وجود ندارد. پشت اسپرانتو، تنها انسان‌هایی خیرخواه از اقوام و ملل گوناگونی متنوعی هستند که هدفشان برابری همه فرهنگ‌ها، زبان‌ها و صلح میان جهانیان است. اسپرانتو وسیله شتاب‌دهنده دستیابی به ارتباطات برابر و نیز حقوق برابر میان اقوام، فرهنگ‌ها و آدمیان است.

زبان اسپرانتو، به عنوان پلی میان زبان‌ها، محقق‌کننده تساوی زبانی در ارتباطات بین‌المللی است و به همه کمک می‌کند زبان خود را زنده‌ نگاه ‌دارند. این پیام روشنی است که در 21 فوریه، گویش‌وران اسپرانتو از سراسر دنیا می‌خواهند آن را به گوش همه برسانند. برای آشنایی بیشتر با زبان جهانی اسپرانتو می‌توانید به وبگاه www.lernu.net مراجعه کنید.