فراخوان تظاهرات 17 شهریور سال 57 از طرف کجا بود؟

مسعود رضایی به‌مناسبت واقعه 17 شهریور 57 به جام جم آنلاین گفت: پس از 19دی ماه سال 56 و آغاز اعتراضات مردمی علیه عملکرد و رفتارهای رژیم پهلوی بخصوص توهین به حضرت امام، شاه تصمیم گرفت با سیاست مشت آهنین با مردم برخورد کند. از همان روز اول با حداکثر خشونت با معترضان رفتار کرد و در مقابل تظاهرات قم دست به کشتار عظیمی زد. در ادامه مردم شهرهایی چون تبریز و یزد درگیری های شدیدی را با ارتش شاهنشاهی تجربه کردند و مجدد شاهد سیاست سرکوب شدید از سوی رژیم پهلوی بودند.

وی ادامه داد: این موضوع بیانگر سیاست کلی رژیم پهلوی بر سرکوب شدید مردم بود. این اتفاقات تا اواسط سال 57 نیز ادامه پیدا کرد. اعتراضات مردمی در شهرهای مختلف بالا گرفت و چند روز قبل از واقعه 17 شهریور در اصفهان حکومت نظامی اعلام شد و با توجه به این‌که دولت ناتوان از اداره و کنترل اعتراضات بود، شاه دولت را عزل کرد و دولت جدیدی را روی کار آورد.

این پژوهشگر اظهارکرد: با فرارسیدن ماه رمضان و عید فطر، اتفاقاتی در شهر رخ داد که سرمنشاء تحولات بعدی بود. سال 57 نماز عید فطر بسیار باشکوه و گسترده توسط دکتر باهنر و با امامت شهید مفتح برگزار شد. آن جمعیت عظیم تصمیم گرفتند یک راهپیمایی خودجوش راه بیندازند و می توان گفت آن راهپیمایی یکی از بزرگ‌ترین راهپیمایی های آن دوران محسوب شد. جمعیت حاضر برای تظاهرات مجدد اعلام آمادگی کرد.

رضایی در پاسخ به این پرسش که آیا ممکن است فراخوان تظاهرات 17 شهریور کار حکومت پهلوی بوده باشد، گفت: خیر. اعلام آمادگی در راهپیمایی ها کاملا خودجوش صورت می گرفت و افرادی که بر این باورند شاید رژیم پهلوی در فراخوان آن دستی داشته کاملا در اشتباه ­اند، چرا که زمان و مکان تظاهرات توسط مردم و در پایان هر راهپیمایی تعیین می شد.

به گفته وی، در راهپیمایی روز 16 شهریور تصمیم بر آن شد فردا ساعت 8 صبح در میدان ژاله(شهدا) تظاهرات مجددی شکل گیرد و دقیقا همان شب توسط دولت جدید حکومت نظامی اعلام شد. فرمانده نظامی تهران، فردی به‌نام اویسی بود. وی شخصیتی خشن داشت و بسیار موافق انجام حداکثر خشونت با معترضان بود.

این مورخ خاطرنشان کرد: مردم در 17 شهریور طبق شعار روز قبل در میدان ژاله برای انجام راهپیمایی حضور پیدا کردند و از طرفی حکومت نظامی خواستار قدرت نمایی ابتدای شروع دولت جدید بود. همچنین بر این باور بود اگر با حداکثر قدرت و خشونت با مردم رفتار کند می تواند این نهضت را متوقف سازد.

رضایی بیان کرد: ارتش شاهنشاهی اقدامات خود را عملی و با بالاترین درجه از خشونت با مردم رفتار کرد، به گونه ای که با هدف گرفتن مستقیم مردم، آنان را به رگبار بست در نتیجه واقعه 17 شهریور سال 57 به وقوع پیوست. این کشتار مردم بشدت به ضرر رژیم پهلوی شد و نه تنها مردم را نترساند، بلکه آنان برای اجرای تظاهرات بیشتر و گسترده تر ترغیب کرد.

به گفته وی، پس از کشتار 17 شهریور تظاهرات مردم ابعاد بسیار گسترده تری به خود گرفت تا حدی که شاه در تلویزیون پیامی صادر کرد و این نشان دهنده عقب نشینی جدی رژیم از سیاست مشت آهنین بود.

این پژوهشگر تاریخی در پایان به نقش اصلی آمریکا در این واقعه پرداخت و گفت: در آن زمان آمریکا به طور کل از شاه حمایت تام و تمام می کرد، به رغم این‌که کارتر، رئیس جمهور وقت آمریکا با سیاست حقوق بشری روی کار آمده بود با مشاهده کشتار های دسته جمعی مردم توسط شاه، مداخله‌ای نکرد.

وی افزود: آمریکایی ها با تمام قدرت از شاه و عملکرد او پشتیبانی و حمایت می کردند و به عبارتی این حمایت ها به جایی رسید که یک فرمانده بزرگ نظامی به نام ژنرال هایزر را به ایران اعزام کردند تا وی انسجام ارتش را بعد از رفتن شاه و آمادگی ارتش را برای سرکوب خونین قیام مردم ایران کاملا حفظ کند. در نتیجه آمریکا از ابتدای قیام مردم ایران تا روز 22 بهمن در تمامی مراحل از رژیم شاه و سرکوبگری وی حمایت کرد.

بیتا نوروزی - جام جم آنلاین