حضور آمریکا در قفقاز تنش‌زاست

دو کشور در این سال‌ها ‌به‌رغم برخی فرازونشیب‌های سیاسی در حوزه‌ای کلیدی مانند انرژی، ترانزیت بین‌الملل، تجارت زیرساخت‌های حمل‌و‌نقل و همکاری‌های مرزی تلاش چشمگیری داشته‌اند. اتصال خطوط انتقال انرژی و مشارک در کریدور ترانزیتی شمال ــ جنوب تنها بخشی از ظرفیت‌های بالفعل شده‌ای است که آینده‌ای روشن‌تر را نوید می‌دهد. 
با این حال نمی‌توان از چالش‌ها چشم پوشید. تفاوت دیدگاه‌ها درباره مسأله قفقازجنوبی، ورود بازیگران خارجی به معادلات منطقه، پیامدهای جنگ دوم و سوم قره‌باغ، موضوع گذرگاه سیونیک یا همان زنگزور و گاه بروز سوءتفاهمات امنیتی، در مقاطعی سایه‌ای از بدبینی و احتیاط بر روابط دو کشور انداخته و سطح اعتماد را تحت تأثیر قرارداده است. در ماه‌های اخیر نشانه‌هایی از تغییر فضای کلی میان دو پایتخت دیده شده. رفت  و آمدها دیپلماتیک پر تعداد در دولت جدید که غالبا بر حل اختلافات از مسیر مذاکره و تفاهم تاکید دارد.ایران و جمهوری آذربایجان امروز در نقطه‌ای حساس ایستاده‌اند که می‌توانند با مدیریت مسئولانه اختلافات، تمرکز بر منافع مشترک و دوری از شیطنت‌ها و تأثیرگذاری‌های منفی متأثر از بازیگران فرامنطقه‌ای الگویی موفق از روابط همسایگی در منطقه ارائه دهند. 
الگویی که نه‌تنها در جهت تأمین منافع دو کشور بلکه به تأمین امنیت و ثبات منطقه قفقازجنوبی خدمت خواهد کرد. درهمین راستا امروز سیدعباس عراقچی، وزیر امورخارجه کشورمان عازم باکو خواهد شد تا با مسئولان و مقامات جمهوری آذربایجان در خصوص مهم‌ترین مسائل فی‌مابین و منطقه‌ای دیدار و گفت‌وگو داشته باشد. در همین ارتباط روزنامه جام‌جم در گفت‌وگوی اختصاصی با مجتبی دمیرچی‌لو، سفیر محترم جمهوری اسلامی ایران در باکو، آخرین تحولات و چشم‌انداز روابط دوجانبه را بررسی کرده است. 
 
با توجه به سفر‌های دکتر پزشکیان، رئیس‌جمهور کشورمان به جمهوری آذربایجان در ماه‌های گذشته و تاکید بر گسترش همه‌جانبه روابط، دستور کار مشخص آقای عراقچی در سفر دیشب  ایشان به باکو چیست؟
خوشبختانه در ماه‌های اخیر شاهد تحرک در روابط دو کشور هستیم. در سفر دکتر پزشکیان به جمهوری آذربایجان، توافقاتی برای ایجاد تحرک و پویایی بیشتر در روابط صورت گرفت. سفر متقابل هیأت‌های سیاسی، پارلمانی، اقتصادی، نظامی، فرهنگی، رسانه‌ای و دانشگاهی در ماه‌های اخیر در این راستا قابل ذکر است. تداوم این روند در دستور کار است و امیدواریم در نتیجه آن، مبادلات اقتصادی افزایش پیدا کند و تعاملات مردمی نیز تسهیل شود. سفر آقای عراقچی که به دعوت وزیر امور خارجه جمهوری آذربایجان صورت می‌گیرد در چارچوب رایزنی‌های منظمی است که بین وزارت امور خارجه‌های دو کشور در سطوح مختلف جریان دارد. طبعا تداوم دیدارها بین وزرای امور خارجه دو کشور فرصت مغتنمی است برای بررسی روند روابط، ارزیابی از میزان اجرای توافق‌های صورت گرفته، شناسایی و هماهنگی برای رفع موانع توسعه روابط و در عین حال پیگیری موضوعات جدیدی که از منظر هر دو کشور حائز اهمیت است و منافع آنها را متأثر می‌کند. روابط ایران و جمهوری آذربایجان صرفا به مسائل و مباحث دوجانبه محدود نیست و دو کشور در بسیاری از موضوعات منطقه‌ای و بین‌المللی هم زمینه همفکری و همکاری دارند که طبعا در این سفر به آنها نیز پرداخته خواهد شد. 
 
روابط ایران و جمهوری آذربایجان درسال‌های گذشته فرازونشیب‌هایی داشته‌؛ امروزاین روابط رادرچه مرحله‌ای می‌بینید؟
گرچه شاهد روند رو به رشدی در روابط هستیم ولی شرایط کنونی روابط رضایتبخش نیست. زیرا متناسب با ظرفیت‌ها و انتظارات دو طرف نیست. در همه حوزه‌ها ظرفیت‌های بسیاری وجود دارد که بهره‌‌برداری بهینه از آنها می‌تواند به تأمین منافع دو کشور و بهره‌مندی مردمان دو کشور از منافع آن منجر شود. 
 
شما آینده روابط تهران ــ باکو را در چه حوزه‌هایی روشن‌تر می‌بینید؟ 
دو کشور به‌دلایل متعددی از‌جمله اشتراکات فراوان، همسایگی، درهم تنیدگی منافع و خواست و اراده مسئولان دو کشور، علاقه‌مند به توسعه مناسبات در همه زمینه‌ها هستند. به‌دلیل پویایی‌های منطقه‌ای و تحولات بین‌المللی همکاری‌های دو کشور در حوزه‌های تجاری، سرمایه‌گذاری متقابل، حمل‌و‌نقل و انرژی، فرهنگی و علمی و به‌ویژه روابط مردمی چشم‌انداز روشنی دارد. دو طرف باید تلاش کنند از این زمینه‌ها و ظرفیت‌هایی که هست به نحو شایسته‌ای بهره‌‌برداری کنند و مردمان دو کشور از منابع این همکاری‌ها منتفع شوند. 
 
چه ظرفیت‌های‌اقتصادی تازه‌ای میان ایران‌وجمهوری‌آذربایجان درحال شکل‌گیری است،به‌ویژه درحوزه‌انرژی و ترانزیت؟ 
با تکمیل زیرساخت‌های حمل‌و‌نقلی از‌جمله راه‌اندازی گذرگاه مرزی جدید در منطقه کلاله، تکمیل پایانه ریلی آستارا و در آینده با ساخت خط آهن رشت ــ آستارا و اتصال آن به جمهوری آذربایجان، ظرفیت‌های خوبی برای همکاری‌های دو کشور درحوزه حمل‌و‌نقل وترانزیت ایجادخواهدکرد. این امربه نوبه خودبرای ارتقای مبادلات تجاری و همچنین سرمایه‌گذاری‌های متقابل کمک خواهد کرد. 
در حوزه انرژی نیز تکمیل ساخت و بهره‌‌برداری از نیروگاه‌های برق آبی جدید روی رودخانه ارس و اجرای توافقاتی که برای اتصال شبکه‌های انتقال برق وهمچنین خطوط لوله گازصورت گرفته، می‌تواند ظرفیت‌های جدیدی برای همکاری‌های دو کشور نه‌فقط درسطح دوجانبه، بلکه در سطح چندجانبه و منطقه‌ای فراهم کند. 
 
پروژه‌های مشترک در زمینه حمل‌ونقل و کریدورهای منطقه‌ای چه جایگاهی در روابط دو کشور دارند؟ 
از آنجا که حمل‌و‌نقل، نقش زیر بنایی و پیش‌رو در روابط را ایفا می‌کند طبیعی است هرچه زیر ساخت‌های حمل‌و‌نقلی بین دو کشور توسعه پیدا کند و شبکه‌های حمل‌و‌نقل جاده‌ای، ریلی، دریایی و هوایی دو کشور بیشتر با یکدیگر پیوند بخورند، بهتر می‌تواند به روابط دو کشور به‌ویژه در زمینه اقتصادی کمک کند. درعین حال باید توجه داشت، توسعه زیرساخت‌های حمل‌و‌نقلی به تنهایی برای افزایش روابط اقتصادی کفایت نمی‌کند و همکاری دیگر ساختارها و همچنین هماهنگی و یکسان قوانین و مقررات دو کشور و تسهیل و تسریع تردد از مرزها در افزایش مبادلات بازرگانی و کمک به ارتقای روابط اقتصادی حائز اهمیت است. 
 
درچارچوب توافق میان آذربایجان وارمنستان درخصوص کریدورارتباطی درجنوب ارمنستان واستان سیونیک آخرین تحولات دراین حوزه را بفرمایید و آیا دراین سفر درخصوص این موضوع ونکات مدنظر تهران نیزگفت‌وگویی خواهد شد؟
در ماه‌های اخیر مباحث زیادی درخصوص طرح‌های ترانزیت،مسیرهای مواصلاتی و شبکه‌های حمل‌و‌نقلی مطرح می‌شود. بدیهی است چنانچه این طرح‌ها با رعایت تمامیت ارضی، احترام به حاکمیت ملی و حقوق و منافع متقابل انجام شود به بهره‌‌گیری متقابل همه طرف‌ها منجر‌ خواهد شد. انتظار می‌رود در مورد طرح‌های ترانزیتی منطقه‌ای نیز در این سفر و دیدارها گفت‌وگو صورت گیرد. از‌جمله نقشی که ایران در ۳۴سال گذشته برای دسترسی نخجوان به دیگر مناطق جمهوری آذربایجان با استفاده از قلمرو ایران و تسهیلاتی که ارائه‌شده و برای افزایش آن سرمایه‌گذاری و اقدامات بزرگی در جریان است. در این راستا قابل ذکر است که ساخت پل جدید روی رودخانه ارس در منطقه کلاله در مراحل پایانی است و هماهنگی برای بهره‌‌برداری از آن نیز در دستور کار مذاکرات خواهد بود.
 
نگاه جمهوری اسلامی ایران به طرح ادعایی کریدور زنگزورچیست و چه پیامدهایی برای امنیت و منافع ملی ایران دارد؟
جمهوری اسلامی ایران معتقد است همکاری‌های اقتصادی منطقه‌ای باید مبتنی بر منافع بلندمدت و با در نظر داشتن منافع و مصالح کشورهای منطقه باشد. از این منظر هرگونه تلاش برای اعمال تغییرات ژئوپلیتیک در منطقه یا طرح مباحثی که متضمن ادعاهای ارضی باشد، موجب پیچیدگی مسائل و بروز تنش در منطقه خواهد شد. به‌ویژه این‌که برخی کشورها با نام طرح‌های اقتصادی به‌دنبال تقویت حضور خود در منطقه با اهداف سیاسی و امنیتی خاص خود هستند. این امر می‌تواند منطقه را به کانون رقابت قدرت‌های بزرگ تبدیل کرده و هزینه‌های امنیتی به کشورهای منطقه تحمیل کند. 
 
برخی تحلیلگران معتقدند این کریدور می‌تواند مسیرهای سنتی ترانزیت ایران را تحت تأثیر قرار دهد‌؛ نظر شما چیست؟ برنامه‌های ایران برای ارائه جایگزین یا تقویت مسیرهای ترانزیتی خود در برابر این طرح چیست؟ 
موقعیت جغرافیایی ممتاز درکنار زیرساخت‌های مناسب حمل‌و‌نقلی وهمچنین منابع انسانی بادانش ومهارت بالا، ظرفیت‌های بسیار خوبی برای نقش‌آفرینی ایران در حوزه ترانزیت فراهم کرده است. بررسی آمار نشان‌دهنده افزایش نقش ایران در تعاملات و ترتیبات ترانزیتی منطقه است.