بررسی چالش‌های توسعه صادرات غیرنفتی

نصیرالدین ضوئی در گفت و‌گو با جام‌جم آنلاین درباره مهمترین مشکلات پیش روی صادرکنندگان غیر نفتی اظهار کرد: زمانی‌که مقوله صادرات در سطح بین‌المللی مطرح می‌شود، باید سوالی را مطرح کنیم، اینکه چرا با مطرح شدن بحث صادرات نفت با سخت‌ترین شرایط کنار آمده و نفت را خریداری می‌کنند، اما در محصولات غیرنفتی اما و اگر و مشکلات بسیار زیاد می‌شود.

وی ادامه داد: پاسخ به این سوال بسیار ساده است. چراکه همیشه محصولاتی که دارای مزیت رقابتی و انحصاری و اولویت‌پذیر باشند، خریدار دارند. نفت ایران به دلیل مزیت‌هایی که دارد در کل تاریخ و در تمام شرایط مشتری دارد. چراکه نمی‌توان برای آن رقیبی پیدا کرد.

عضو کارگروه صادرات اتاق بازرگانی استان افزود: از سوی دیگر نفت ماده گرانبهایی است که بر روی بیش از 6 هزار کالا از نظر قیمتی تاثیر مستقیم و غیرمستقیم دارد. اما وقتی بحث کالاهای غیرنفتی مطرح می‌شود، پارامترهای رقابت‌پذیر بیش‌تری درگیر می‌شود.

ضوئی بیان کرد: به‌صورت کلی اگر صادرات کشورمان را با کشورهای پیشرو در دنیا مقایسه کنیم، این‌که چرا کشور ما با توجه به اینکه در بیشتر حوزه‌ها غنای بسیار بالایی از نظر منابع طبیعی و استراتژیکی دارد، اما باز در مقایسه با بسیاری از کشورها صادرات ‌مان به مشکل مواجه است.

وی گفت: وقتی‌ صحبت از صادرات می‌کنیم، محصول مورد نظر باید محصولی باشد که قابلیت صادرات و رقابت در بازارهای بین‌المللی را داشته باشد. فکر اینکه هر تولیدی را می‌توان صادر کرد اشتباه است و حتی می تواند خطرناک باشد. همچنین برند یک کشوری کاملا زیر سوال برود.

عضو کارگروه صادرات اتاق بازرگانی استان اصفهان با اشاره به محصولات غیر نفتی بیان داشت: اگر بخواهیم مقایسه‌ای در حوزه محصولات غیرنفتی کشور با کشورهای پیشرو در بحث صادرات پیشرو داشته باشیم، خواهیم دید که در بحث کیفیت نهایی محصول، قیمت تمام شده، مزیت‌های پرداختی و حملی و به طور کلی در بحث لجستیک تخفیفی که به مشتری در بازار بین‌المللی، زیرساخت‌های مالی داده می‌شود، نقش به‌سزایی در پازل صادراتی خواهد داشت.

ضویی با بیان اینکه در صنعت فولاد، استعداد خدادادی صنعت کشورمان از نظر منابع طبیعی نسبت به کشوری که این استعداد را ندارد بسیار بالاتر است، افزود: منابع سنگ آهن در دسترس ما است. اگر نگاهی به زنجیره تامین مواد اولیه داشته باشیم، کشورهایی که زنجیره تامین مواد اولیه برای تولید محصول نهایی در کشورشان فراهم است، اولویت اول رقابت‌پذیری صادراتی را دارند.

وی در ادامه گفت: کشور ما در مقایسه با کشورهای دیگر دارای منابع ارزان‌قیمت انرژی ازجمله نفت و گاز است، وقتی به‌عنوان منابع و معادن اصلی تولید فولاد، سنگ آهن در دسترس داریم و از نظر جغرافیایی نیز در شاه راه انرژی و اتصال شرق و غرب دنیا هستیم بنابراین باید در بسیاری از محصولاتی که منابعش در کشور موجود است، در رتبه اول صادرات در دنیا باشیم. اما متاسفانه حجم صادرات غیر‌نفتی ما در دنیا، یک‌ درصد از کل ترنور صادراتی و تراز تجاری جهان را نیز به خود اختصاص نمی‌دهند.

عضو کارگروه صادرات اتاق بازرگانی استان اصفهان ادامه داد: کشوری همچون چین که منابع سنگ آ‌هن ندارد، واردات عمده سنگ آهن دنیا را انجام می‌دهد و پس از تولید فولاد، در خاورمیانه با قیمتی ارزان‌تر از فولاد ایران فروخته می‌شود که نشان‌ از عمق فاجعه مدل صادراتی در ایران دارد.

وی با بیان اینکه در قیمت تمام شده محصول بسیار نامناسب عمل میکنیم، افزود: در بحث استانداردهای کیفی در سطح مقیاس بین‌المللی اصول آن رعایت نمی‌شود. چین محصولات صادراتی خود را دسته‌بندی می‌کند و برای تولید‌کنندگانش شرایط خاص در نظر می گیرد، اگر به سطح مورد انتظار برسند، محصول صادر می‌شود. اگر دقت کنیم، آلمان، ژاپن و کره بهتر از چین در حوزه استاندارد کیفی عمل می‌کنند. چراکه برند و هویت کشور در سطح بین‌المللی کیفیت محصولی است که در بازار عرضه می‌شود.

ضوئی در ادامه گفت: اگر در بازارهای صادراتی‌ محصولی را عرضه کنیم و محصول از نظر کیفیت شکست بخورد، آن برند را از دست می‌دهیم. درحالی‌که نیروی انسانی خوبی در کشور داریم، اما متاسفانه شاخص بهره‌وری در کشور بسیار پایین است و در کل نیروی انسانی و بهره‌وری‌شان نسبت به کشورهای پیشرو در حوزه صادرات بسیار پایین‌تر است.

عضو کارگروه صادرات اتاق بازرگانی استان اصفهان بیان کرد: نکته بعدی بحث سیستم بانکی است. کشوری می تواند در صادرات موفق باشد که سیستم بانکی آن بدون تنگنا و مشکلات بتواند با تمام شبکه بانکی دنیا تعاملات تجاری داشته باشد. متاسفانه ما در این حوزه به دلیل تحریم‌ها و مشکلات سیاسی بین‌المللی در این حوزه یک مشکل عدیده‌ای را داشتیم.

وی با بیان اینکه این مشکل بانکی را باید به دو دسته داخل کشور و فرامرزی تقسیم کنیم، افزود: مشکلات داخل کشوری ارتباطی با تحریم ندارد، سیستم مالی، بانکی و اقتصاد کشور ما اصطلاحا توسط جریان مالی‌اش مدیریت می‌شود که متاسفانه از سیستم نوین بانکی دنیا بدور است و توان فراهم کردن شرایط را برای تولیدکننده‌ای که هدف، صادرات محصولش است، ندارد.

ضوئی گفت: کشورهای در حال توسعه یا توسعه‌یافته، ابزارهای مالی را در اختیار صادرکنندگان قرار می‌دهند، اما در کشور ما این امکان وجود ندارد. در بازار صادراتی باید محصولات را به‌صورت اعتبارهای بلندمدت میزان بفروش برسانیم. درحالی‌که برای اکثر سفارش‌ها از مشتری‌های خارجی درخواست پرداخت نقدی داریم.

عضو کارگروه صادرات اتاق بازرگانی استان اصفهان با اشاره به تکنولوژی‌های عقب افتاده در تولیدات بسیاری از صنایع همانند صنایع معدنی و فولادی، نسبت به رقبای خارجی گفت: با استفاده از تکنولوژی فرسوده طبیعتا محصولات از نظر کیفیت کاهش پیدا می‌کنند. این یکی دیگر از معضلات است. کشوری که دارای محصول صادراتی است باید تکنولوژی‌هایش به‌روز‌رسانی شوند. چراکه محصول صادراتی باکیفیت از دل تکنولوژی باکیفیت حاصل می‌شود.

وی تاکید کرد: با خط تکنولوژی دهه 60 یا 70 میلادی نمی‌توان محصول را به کشوری که از تکنولوژی نسل 4 انقلاب صنعتی استفاده می‌کند، صادر کنیم و این از شکاف‌های بزرگ صنعت ما است که در بحث صادرات تاثیر منفی دارد.

ضوئی بلاتکلیف بودن سیستم ارزی کشور را از دیگر معضلات دانست و افزود: قانون‌گذاری ارزی از معضلات دست‌و‌پاگیر برای صادرکننده است. همچنین نداشتن مشوق‌های صادراتی در مقایسه با کشورهای رقیب از دیگر مشکلات است و اصطلاحا باید بوروکراسی‌های اداری و کاغذبازی‌های دست‌و‌پاگیر را از میان برداریم.

عضو کارگروه صادرات اتاق بازرگانی استان اصفهان گفت: اگر هر کدام از این موارد را با شاخص‌های بین‌المللی مقایسه کنیم، در‌می‌یابیم از تمام کشورها در این خصوص عقب هستیم و مزیت رقابتی نداریم، اگر در مواردی در صادرات مزیت رقابتی است به منابع طبیعی و محصولات معدنی کشورمان بر‌می گردد و باعث جذب مشتری خارجی و تحمل نواقص سیستم بانکی، حمل و نقل و دیگر مشکلات از سوی خریدار می شود.

وی با بیان اینکه بازاریابی بین‌المللی در حوزه صادرات محصولات کشور بسیار ضعیف است، ادامه داد: برای فروش محصولات، مشتریان بیشتر به صورت اتفاقی به فروشنده آن محصول روی آوردند و مانند دیگر صادر کنندگان موفق در دنیا، در قلب بازارها نفوذ نکرده اند تا هدفمند مارکت‌هایشان را پیدا می‌کنند.

ضویی صادرات برخی محصولات را در راستای نیاز مشتری ندانست و گفت: در این زمینه بر اساس نیاز مشتری، بسته‌بندی و استاندارد رعایت نشده و به همین علت نیز در میان رقبا موفقیت حاصل نمی‌شود.

عضو کارگروه صادرات اتاق بازرگانی استان اصفهان به طور کلی درباره مشکلات و موانع صادرات غیرنفتی یادآور شد: برای انجام صادرات موفق که از زمره مسؤولیت‌های مدیران بازرگانی خارجی است، ابتدا باید مشکلات و موانع صادرات غیرنفتی را شناخت و این مشکلات را می‌توان در یک تقسیم‌بندی کلی به دو قسمت تقسیم نمود.

وی با اشاره به مشکلات داخلی تاکید کرد: این مشکلات اصولاً به تولید و کیفیت و قیمت و حمل و نقل داخلی و بازرایابی و بسته‌بندی برمی‌گردد. علاوه بر آن سیاست‌های صادراتی و ارزی و همچنین ضایعات ناشی از مدیریت‌های ناصحیح نیز بر دامنه آن می‌افزاید.

ضویی به مشکلات بین‌المللی نیز شاره کرد و گفت: محدود بودن اقلام صادراتی، کشش‌پذیری کالاها، وجود رقبا، عدم استمرار، عدم انجام به موقع تعهدات، عدم شناخت فرهنگ مصرفی کشورهای خریدار، ضعف تبلیغات ناهماهنگی در عرضه کالا و ... از مهم‌ترین مشکلات بین‌المللی صادرات غیرنفتی است.

نسترن نعمتی/جام‌جم آنلاین