استفاده از ویروس‌های بی‌ضرر برای مبارزه با ویروس‌های کشنده

به گزارش جام جم آنلاین از ایسنا، همانطور که وضعیت به وجود آمده توسط بیماری کووید ۱۹ در این روزها نشان می‌دهد، ویروس‌ها یک خطر عمده برای سلامتی انسان هستند. اما آیا می‌توانیم با استفاده از ویروس‌های دیگر با آنها بجنگیم؟

دانشمندان در برلین پوسته‌های ویروسی ایجاد کرده‌اند که خود را شبیه به سلول‌هایی می‌کنند که مورد هدف ویروس آنفلوآنزا قرار می‌گیرند و بدین ترتیب مانع از چسبیدن آنها به سلول‌های بدن و ایجاد عفونت می‌شوند.

«باکتریوفاژها» (باکتری‌خوارها) یا به اختصار، فاژها انواعی از ویروس هستند که میکروب‌های دیگر، معمولاً باکتری‌ها را طعمه می‌کنند. آنها به عنوان گزینه‌های جایگزین برای آنتی‌بیوتیک‌ها مورد آزمایش قرار گرفته‌اند و می‌توانند به اشکال مختلفی مانند درمان استنشاقی، پانسمان برای زخم‌های در حین بهبود، بسته‌بندی مواد غذایی ضد باکتریایی یا ترکیبات آشامیدنی برای درمان مسمومیت غذایی آماده شوند.

باکتریوفاژها (باکتری‌خوارها) یا به اختصار فاژها، ویروس‌هایی هستند که به باکتری‌ها حمله می‌کنند و آن‌ها را از بین می‌برند. این ویروس‌ها برای باکتری‌ها اختصاصی هستند و نمی‌توانند به یوکاریوت‌ها حمله کنند.

محققان برای این مطالعه جدید، فاژها را در برابر ویروس‌های دیگر قرار دادند. فاژها به جای اینکه ویروس مهاجم را بکشند، به مانند نوعی دام و تله عمل کردند.

محققان یک فاژ را برای تقلید از ساختارهای موجود در سلول‌های ریه که ویروس آنفلوآنزا به آن متصل می‌شود، طراحی کردند تا آن ویروس را ناکارآمد کند.

سطح ویروس آنفلوآنزا با گیرنده‌هایی به نام پروتئین‌های هماگلوتینین پوشانده شده است که بر روی مولکول‌های قندی روی سطح سلول‌های ریه می‌چسبد.

مانند کلیدی که در قفل قرار می‌گیرد، این یک مسابقه بسیار دقیق است که فقط به تعداد مناسب اتصال در فواصل مناسب نیاز دارد بنابراین محققان تصمیم گرفتند تا به جای سلول‌های ریه، با استفاده از این فاژ، طعمه‌ای را برای پیوند ویروس‌های آنفلوآنزا ایجاد کنند.

محققان با فاژ روده‌ای بی‌ضرری به نام «Q-beta» شروع کردند که ساختاری مشابه آنچه مورد نیاز آنها بود، داشت.

آنها با استفاده از شیمی ترکیبی، پوسته خالی «Q-beta» را با مولکول‌های قند و با یک ترتیب مناسب مجهز کردند. نتیجه نهایی «کپسید فاژ» نامیده می‌شود.

دنیل لاستر، محقق ارشد این مطالعه می‌گوید: مولکول چندوجهی ما عفونی نیست و شامل ۱۸۰ پروتئین یکسان است که دقیقاً به عنوان گیرنده‌های سه ظرفیتی هماگلوتینین روی سطح ویروس از هم فاصله دارند. از این رو، این شرایط شروعی ایده‌آل برای فریب ویروس آنفلوآنزا است. به عبارت دیگر ما از ویروس فاژ برای غیرفعال کردن ویروس آنفلوآنزا استفاده می‌کنیم!

این گروه از طریق مدل‌های ریاضی و مطالعات میکروسکوپ کریو الکترون توانست مشخص کند که «کپسید فاژ»، ویروس را کاملاً محصور می‌کند و در برابر چندین سویه آنفلوآنزا از جمله ویروس آنفلوآنزای مرغی کارآمد است. آزمایشات در مدل‌های حیوانی و کشت سلولی نشان داد که «کپسید فاژ» قادر است آنفلوآنزا را در بافت ریه انسان خنثی کرده و از تکثیر آن جلوگیری کند.

کریستین هاکنبرگر، یکی دیگر از محققان این مطالعه می‌گوید: کارآزمایی‌های قبل از کارآزمایی بالینی نشان می‌دهد که ما می‌توانیم ویروس آنفلوآنزای فصلی و ویروس آنفلوآنزای مرغی را با پوسته فاژ اصلاح شده شیمیایی خود بی‌ضرر کنیم. این یک موفقیت بزرگ است که چشم اندازهای کاملاً جدیدی را برای توسعه داروهای ضد ویروسی نوآورانه ارائه می‌دهد.

این گروه با توجه به نتایج جالب توجه به دست آمده، می‌گوید: هنوز کارهای زیادی باید انجام شود، قبل از این که این نوع جدید درمانی قابل دسترسی باشد. چند سؤال مهم هنوز پاسخ داده نشده است؛ مانند اینکه آیا فاژها ممکن است باعث ایجاد واکنش سیستم ایمنی در افراد شوند و اگر چنین است، آیا این واکنش، به درمان کمک می‌کند یا مانع آن می‌شود.

آنفلوآنزا نیز ممکن است در برابر فاژها مقاومت ایجاد کند که می‌تواند سودمندی فاژها را زیر سوال ببرد.

این گروه قصد دارد تا برای رفع این مشکلات به کار خود ادامه دهد و همچنین امیدوار است که این روش بتواند نوید تولید داروهای جلوگیری از عفونت ویروسی را بدهد.

البته اگر چنین دارویی ایجاد شود، به احتمال زیاد به‌زودی برای کمک به بیماری همه‌گیر فعلی موسوم به کووید ۱۹ در دسترس قرار نخواهد گرفت، اما می‌تواند سلاح بالقوه‌ای را برای هرگونه شیوع بیماری ویروسی در آینده فراهم کند.