شیون شیوشگان

پروژه اما با وجود اما و اگرها و موضع‌گیری‌ها در سکوت درحال پیشروی است و همین موضوع حالا به نگرانی مردم کرمان مخصوصا دوستداران میراث‌فرهنگی و محیط‌زیستش تبدیل شده است؛ برای همه آنها کوه صاحب‌الزمان و محوطه تاریخی شیوشگان که عنوان اولین سکونتگاه کرمانی‌ها را هم بر پیشانی دارد در معرض خطر قرار گرفته و با وجود مخالفت‌های حامیان محیط‌ زیست و میراث‌ فرهنگی، هنوز هیچ نهاد و ارگانی برای حفاظت از آن قدم پیش نگذاشته است.

همین است که حالا محمدمهدی زاهدی، نماینده کرمان و راور در مجلس شورای اسلامی به ما هشدار می‌دهد و از دستگاه‌های نظارتی می‌خواهد که هرچه سریعتر به این قضیه ورود کنند و به ابهامات موجود درباره این پروژه عظیم ساخت و ساز روی بام کرمان پاسخ دهند.

شفاف‌سازی درباره علامت سوال‌های این پروژه پرحاشیه موضوعی است که به دغدغه بسیاری از کرمانی‌ها تبدیل شده و آنها با تشکیل زنجیره‌های انسانی در این مدت بارها مخالفت‌شان را با تسطیح کوه و تخریب میراث تاریخی‌شان اعلام کرده‌اند.

زیر سایه تخریب

کوه صاحب‌الزمان برای کرمانی‌ها یک نام آشناست و در خاطره جمعی همه آنها تا بوده این کوه بر سر شهرشان سایه داشته، کوهی که محوطه تاریخی شیوشگان را در برگرفته، محوطه‌ای که از غرب به قلعه‌ دختر و قلعه‌ اردشیر از شرق به کوه‌های منطقه و از جنوب به تخت دریاقلی بیگ و باغ بیرم‌آباد و از شمال به گنبد جبلیه و چشمه شیردوش می‌رسد.

طبق اسناد و شواهد موجود این منطقه خوش آب و هوا و استراتژیک به عنوان اولین سکونتگاه کرمانی‌ها هم انتخاب شده است.

حالا اما مدتهاست کابوس ساخت تله‌کابین و هتل بر بام کرمان سایه کرده است، دغدغه‌ای که به اعتقاد بسیاری از میراث دوستان، این منطقه از کرمان را به جهنم میراث‌فرهنگی و تاریخی تبدیل کرده است، جهنمی که می‌تواند همه این آثار تاریخی را در شعله‌های سوزانش از بین ببرد.

آن‌طور که امید ابراهیمی، مدیرعامل انجمن دیدبانان میراث و تمدن کرمان به ما می‌گوید همه این مناقشات به اجرای یک طرح گردشگری بر فراز کوه تاریخی صاحب‌الزمان (شیوشگان) کرمان برمی‌گردد، پروژه‌ای که از همان ابتدا با مخالفت‌های بسیار زیاد روبه‌رو بود اما هیچ‌وقت متوقف نشد و هنوز هم که هنوز است دور از چشم همه نهادهای مسوول و ناظر درحال فعالیت است.

ابراهیمی در توضیح بیشتر می‌گوید: با بررسی‌های باستان‌شناسان و اسناد مکتوب موجود، کوه صاحب‌الزمان به عنوان یکی از مناطق تاریخی کرمان، غارها و دست‌کندهای زیادی دارد که نشان می‌دهند این منطقه سکونتگاه اولیه انسان‌ها در گذشته بوده است.بخشی از کتاب «از قلعه دختر تا دقیانوس» نوشته محمد دانشور نیز این قضیه را ثابت می‌کند، این در حالیست که چندسالی است بخشی از کوه در اختیار بخش خصوصی قرار گرفته و آن‌ها در حال تسطیح و احداث یک مجموعه تفریحی، فرهنگی و اقامتی در این مکان هستند. متاسفانه این پروژه سال ۹۴ موفق شد دو موافقت اصولی برای اجرا بگیرد؛ یکی از میراث‌فرهنگی که شش ماه اعتبار داشت و یکی از محیط‌زیست که شش سال اعتبار داشت. این موافقت‌ها بر این مبنی بودند که مثلا مجریان پروژه باید طرح‌شان را به میراث ‌آورده و در صورت تایید فعالیت‌شان را شروع می‌کردند اما هیچ طرح و نقشه‌ای در این مدت به این نهاد ارائه‌نشده و از آن طرف کار ساخت و ساز درحال انجام است.

این فعال میراث‌فرهنگی هشدار می‌دهد: ما در این محوطه یک باغ تاریخی ۴۰۰ساله و یک تخت درگاه قلی‌بیک داریم که آن هم ۴۰۰سال قدمت دارد و دقیقا در منظر این هتل و تله‌کابین قرار دارند و ثبت‌ملی هم شده‌اند. از طرف دیگر در بالای کوه قلعه تاریخی دیگری داشتیم که از ابتدای پروژه بسیار مورد نقد قرار گرفت که ممکن است آسیب ببیند و بالاخره بعد از پیگیری‌های زیاد تابستان امسال ثبت ملی شد اما حتی این ثبت ملی هم نتوانست کوه صاحب‌الزمان را از ساخت و ساز نجات بدهد و با این‌که این پروژه کاملا در عرصه و منظر این قلعه تاریخی است اما باز به فعالیتش ادامه می‌دهد.

به گفته مدیرعامل انجمن دیدبانان میراث و تمدن کرمان، پیشرفت ساخت و سازهای در حال انجام برای ساخت هتل و نصب تله‌کابینی که هر روز چشمگیر است و نه‌تنها منظر غارهای محوطه از بین رفته و تخریب شده‌، بلکه مشکلات و معضلات زیست‌محیطی و میراث تاریخی و طبیعی آن هر روز بیشتر از قبل می‌شود.

همین است که حالا او به نمایندگی از میراث دوستان کرمانی از متولیان میراث‌فرهنگی کشور مخصوصا محمدحسین طالبیان، معاون میراث وزارت میراث فرهنگی می‌خواهد که با ورود جدی‌تر به این قضیه، موضع خود را نسبت به این پروژه گردشگری مشخص کند.

اشاره او البته به واکنشی است که بهار۹۸ و زمانی که هنوز سازمان میراث‌فرهنگی وزارتخانه نشده بود از سوی طالبیان دیده شد.

طالبیان آن موقع در یک نشست خبری با رسانه‌ها اعلام کرده بود که نباید ساخت و سازی روی کوه صاحب‌الزمان کرمان انجام شود و با اجرای این پروژه کاملا مخالف است.

او با تاکید بر این‌که کوه صاحب‌الزمان میراثی است که متعلق به جامعه استان و کشور است، گفته بود که منظر تاریخی این کوه باید حفظ شود. او هم اشاره کرده بود که پروژه هتل بام کرمان فقط یک موافقت اصولی شش ماهه دریافت کرد و دیگر میراث‌فرهنگی با آن موافقتی نداشته است.

کوهی که ثبت ملی نشده!

بیشتر از یک‌سال‌ونیم از این اعلام موضع گذشته اما پروژه همچنان در کرمان درحال اجراست. ما برای پیگیری این موضوع با فریدون فعالی، مدیرکل میراث‌فرهنگی کرمان تماس می‌گیریم و او در یک مصاحبه کوتاه به ما می‌گوید که میراث‌‌فرهنگی متولی اجرای این پروژه نیست و فقط یک موافقت اصولی برای احداث هتل داده است.

فعالی تاکید می‌کند که این هتل هنوز به مرحله اجرا نرسیده و ساخت و سازش را شروع نکرده و بقیه فعالیت‌های درحال انجام در این پروژه در حریم آثار تاریخی میراث‌فرهنگی نیستند چراکه اصلا حریم مصوبی در این محوطه وجود ندارد.

این موضع همان حرف‌هایی است که قبلا هم از سوی اداره میراث کرمان شنیده شده، این‌که کوه صاحب‌الزمان ثبت‌ملی نشده و تنها شواهد و بقایای معماری قلعه‌ای که مربوط به اواخر دوره اسلامی است، ثبت‌ملی شده و عرصه‌ بقایای آن خارج از پروژه‌ بام‌کرمان است.

ضرورت ورود دستگاه های نظارتی

با تمام این تفاسیر به نظر می‌رسد انجام عملیات عمرانی و ساخت هتل و تله‌کابین در منطقه تاریخی شیوشگان، بدون داشتن اطلاعات کافی از بستر طبیعی- تاریخی شیوشگان در سکوت میراث‌فرهنگی استان به نابودی ارزش‌های ملموس و ناملموس در این منطقه خواهد انجامید آن هم درحالی که هسته اولیه شکل‌گیری شهر کرمان در اینجا قرار دارد.

محمدمهدی زاهدی، نماینده کرمان و راور در مجلس شورای اسلامی دراین ‌باره به ما می‌گوید: اتفاقاتی که روی این کوه درحال انجام است بسیار جای تاسف دارد چون این کوه هم سابقه تاریخی و باستانی دارد و هم در باورهای مردم کرمان از گذشته‌های دور یک حالت قداستی داشته و از بچگی ما به محلی که در این کوه قرار داشت به نام طاق علی می‌رفتیم و حتی در زمان قبل از انقلاب هم این مکان به عنوان یک محل مذهبی شناخته می‌شد اما الان با ساخت و سازهایی که روی این کوه درحال انجام است به نوعی قداست این مکان هم تحت‌تاثیر بی‌سلیقگی مسوولان استانی ما چه شهرداری، چه میراث‌فرهنگی و چه بقیه نهادهایی که برای این پروژه مجوز فعالیت داده‌اند قرار گرفته است.

این نماینده مجلس در ادامه از دستگاه‌های نظارتی می‌خواهد که با ورود به این قضیه، اطلاع‌رسانی‌های شفافی درباره ابهامات موجود در آن انجام بدهند.

زاهدی می‌گوید: باید تمام مراحل قانونی برای اجرای این پروژه انجام شود و بازرسی کل هم یک رسیدگی دقیق به نحوه صدور مجوزها، نحوه فعالیت و همچنین دستاوردهای اجرای آن برای کرمان انجام بدهد. چون همه اینها علامت سوال‌هایی است که روی این پروژه وجود دارد، بعد اگر مشخص شد که این پروژه غیرقانونی نیست ما سکوت می‌کنیم هرچند که به عنوان یک کرمانی از این ساخت و ساز روی بام کرمان ناراحتیم اما اگر مشخص شد که در هر مرحله ابهاماتی وجود دارد و ما با مسائلی مثل تبانی و رانت‌خواری روبه‌رو هستیم دستگاه‌های نظارتی باید به جد برخورد کنند.

مینا مولایی - ایران / روزنامه جام جم