نگاهی به رسم نوروز در شاهنامه فردوسی

آیین ماندگار ایرانیان

نوروز در شاهنامه از ابتدا تا انتهای آن (یعنی تا زمان حمله اعراب به ایران)، توسط ایرانیان به صورت یک جشن ملی و در دوره ساسانیان به شکل یک آیین مذهبی گرامی داشته می‌شده است و با وجود این‌که بعد از حمله اعراب به ایران مدتی برگزار نشد، اما باز هم به دلیل اشتیاق ایرانیان به برپایی این آیین، تا روزگار ما باقی مانده است.
کد خبر: ۱۳۰۷۸۹۹

بیشتر کتاب‌های قدیمی پایه‌ گذاری نوروز را به جمشید نسبت داده‌اند. از آنجایی که می‌دانیم فردوسی شاهنامه را بر اساس روایت‌های قدیمی کتب پهلوی و کتاب خدای‌نامه به نظم درآورده است، درمی‌یابیم که از سال‌های خیلی قدیم نوروز را به جمشید منتسب می‌کردند.

در شاهنامه چنین آمده که:
به جمشید بر گوهر افشاندند/ مرا آن روز را روز نو خواندند
سر سال نو هرمز فرودین/ برآسوده از رنج، تن، دل ز کین
بزرگان به شادی بیاراستند / می و جام و رامشگران خواستند
چنین روز فرخ از آن روزگار / بمانده از آن خسروان یادگار

اما اشاره به خود نوروز در چند جای شاهنامه اتفاق افتاده است که چند نمونه را با هم مرور می‌کنیم:
در داستان بیژن و منیژه وقتی که خسرو از گیو می‌خواهد تا فروردین صبر کند که بتواند بیژن را با جام گیتی نما بیابد:
بمان تا بیاید مه فرودین/ که بفروزد اندر جهان هور دین
بدان گه که بر گل نشاندت باد/ چو بر سر همی گل فشاندت باد
زمین چادر سبز در پوشدا / هوا بر گلان زار بخروشدا

چون نوروز فرخ فراز آمدش/ بدان جام روشن نیاز آمدش
از زبان دارا به اسکندر درباره فرزندی که قرار است از او و روشنک متولد شود:
بیاراید این آتش زردهشت/ بگیرد همان زند و استا به مشت
نگه‌دارد این فال جشن سده / همان فر نوروز و آتشکده
کند تازه آیین لهراسپی / بماند کیی دین گشتاسپی

یزدگرد به فرزندش بهرام گور اجازه دیدار نمی‌داد اما در میانه برپایی جشن نوروز او توانست خدمت پدر حاضر شود:
به ایوان همی بود خسته جگر/ ندید اندر آن سال روی پدر
مگر روز نوروز و جشن سده / که او پیش‌ رفتی میان رده

در دوران پادشاهی قباد، او بعد از فتحی یک آتشکده آنجا بنا می‌کند و آنها را به آیین زردشتی فرا می‌خواند:
یکی مندیا و دگر فارقین / بیاموختشان زند و بنهاد دین
نهاد اندر آن مرز آتشکده / بزرگی به نوروز و جشن سده

وقتی رستم برای بار اول اسفندیار را دید مجذوب چهره زیبای این شاهزاده پهلوان شد و یاد چهره دوست‌داشتنی سیاوش افتاد و در حقش دعا کرد:
همه دشمنان از تو پر بیم باد / دل بدسگالان به دونیم باد
همه ساله وقت تو پیروز باد / شبان سیه بر تو نوروز باد

بعد از پیروزی بهرام بر خاقان، قبل از آن‌که به آذرآبادگان برود به بازسازی آتشکده و جای نوروز می‌پردازد:
چو شد ساخته کار آتشکده / همان جای نوروز و جشن سده
بیامد سوی آذرآبادگان / خود و نامداران و آزادگان

در داستان یکی از نبردهای خسروپرویز آمده که:
نگه کن که خسرو بدین کارزار / شود شاد اگر پیچد از نوبهار
گر ایدون که گویی که پیروز نیست / از آن پس ورا نیز نوروز نیست

بهرام برای گزینش اسب آزموده آنی را انتخاب می‌کند که در نوروز با باد یار باشد:
بدو گفت بهرام کای نیکنام/ به نیکیت بادا همه ساله کام
من اسپ آن گزینم که اندر نشیب / بتازم نه‌بینم عنان از رکیب
چو با تگ چنان پایدارش کنم/ به نوروز با باد یارش کنم

خسرو پرویز در نامه‌ای به مرزبانان طوس بر ارزشمندی دو جشن مهرگان و سده تاکید می‌کند:
دگر پیکرش افسر و چهر ما / زمین بارور گشته از مهر ما
به نوروز و مهر آن هم آراسته / دو جشن بزرگ است و با خواسته

از نوروز در شاهنامه فراوان یاد شده که این موارد را به عنوان مشتی نمونه خروار مرور کردیم.

نفیسه سادات موسوی - شاعر / ضمیمه قفسه روزنامه جام جم 

newsQrCode
ارسال نظرات در انتظار بررسی: ۰ انتشار یافته: ۰

نیازمندی ها