مناظره‌ های شنیدنی

از جمله رادیو گفت‌و‌گو در مناسبت‌های مختلف وظیفه مهم‌تری نسبت به سایر شبکه‌های رادیویی دارد. این شبکه پخش برنامه‌ای با عنوان «سدید» به تهیه‌کنندگی فرهاد دهنوی را از روز شنبه آغاز کرده‌است.

این برنامه شنبه تا چهارشنبه ساعت 15 و 30 دقیقه از رادیو گفت‌و‌گو قابل شنیدن است و شنونده‌ها می‌توانند در کنار رادیو گفت‌و‌گو از ایرانصدا هم این برنامه را دنبال کنند.

همچنین از طریق شبکه‌های اینترنتی«آوا» و «تی وا» هم بیننده «سدید» باشند. امیرحسین راسخ اجرای این برنامه را به‌عهده دارد که در نخستین روز میزبان محمد مهاجری و حسین کنعانی‌مقدم بود.

جام‌جم به پشت صحنه این برنامه رفته و گزارشی تهیه کرده و با تهیه‌کننده، مجری و مدیر گروه سیاسی شبکه گپ کوتاهی زده که در ادامه می‌خوانید.

استودیو 17 ساختمان شهدا

اگر فقط یک‌بار هم وارد ساختمان شهدای رادیو شده باشید، می‌دانید که استودیوهای این ساختمان در طبقه زیرین قرار دارند و برای رسیدن به استودیوی 17 باید این دالان مارپیچ را طی کنیم تا به استودیوی مورد نظر را پیدا برسیم. البته مقابل راهروها شماره استودیوها زده شده و راحت‌تر می‌توان به مکان مورد نظر رسید. چند استودیو را که پشت سر می‌گذاریم، حتی با وجود ماسک هم می‌توانیم بوی رنگ را استشمام کنیم. به مکان مورد نظر که می‌رسیم، بوی رنگ قوی‌تر می‌شود. تعدادی کارگر در حال تعمیر و رنگ کردن استودیو‌های مجاور و فضای بیرونی هستند.

در استودیو به دلیل کرونا باز است و به‌راحتی داخل آن را می‌توان دید که عده‌ای با وجود بوی رنگ و تعمیرات استودیوهای همسایه همچنان مشغول کار هستند. هنوز بیست دقیقه‌ای به آنتن مانده که تهیه‌کننده هم از راه می‌رسد. وارد استودیو می‌شویم که شامل یک اتاق به نام اتاق فرمان و یک استودیو با وسعت نه‌چندان زیاد است که در آنجا سه میز و سه صندلی و سه میکروفن برای مهمان‌ها و مجری قرار دارد.

پشت صندلی مهمان‌ها پوستر رادیو گفت‌و‌گو نصب شده و پشت صندلی مجری یک led قرار دارد که تایمر روی آن به نمایش درآمده‌است. اما اتاق فرمان که وسعت کمتری به نسبت استودیو دارد، شامل تعدادی میز و صندلی است که روی میزها تعدادی مانیتور قرار دارد. یکی از میزها مخصوص کارگردان تلویزیونی و دیگری مخصوص میز صدا و تهیه‌کننده ‌است. کلی دستگاه هم روی میز صداست. البته ایرادی که به همه استودیوها می‌توان داشت، نبود صندلی‌ها به تعداد عوامل است.

معمولا یکی دو نفر همیشه در اتاق فرمان ایستاده‌اند و جایی برای نشستن ندارند. بگذریم. مقابل میزها هم دیوار شیشه‌ای قرار دارد که تهیه‌کننده می‌تواند روی استودیو و برنامه تسلط کامل داشته باشد و همچنین در مواقع لزوم با مجری صحبت کند. بالای این دیوار شیشه‌ای چراغی قرار دارد که موقع برنامه قرمز می‌شود و زمانی که تهیه‌کننده می‌خواهد با استودیو ارتباط بگیرد، چراغ سبز می‌شود. به نوعی چراغ راهنمایی سر چهارراه‌ها را در ذهن تداعی می‌کند که وقتی چراغ قرمز است، ورود به استودیو ممنوع است و چراغ سبز به ما می‌گوید که اجازه ورود داریم.

محمد مهاجری زودتر از بقیه رسیده و در استودیو و در جای خود نشسته و گوشی موبایلش را بررسی می‌کند.

حسین کنعانی‌مقدم هم از راه می‌رسد و وارد استودیو می‌شود. به‌دلیل پخش اینترنتی در این استودیو چند دوربین هم در نقاط مختلف قرار دارد.

مجری در اتاق فرمان صحبت‌های نهایی و هماهنگی‌ها را با تهیه‌کننده انجام داده و همراه سؤالات و یک‌سری کاغذهایی که در دست دارد، وارد استودیو می‌شود. عقربه‌های ساعت که 15 و 30 دقیقه را نشان می‌دهد، همه برای پخش برنامه آماده می‌شوند.

ترجمه همزمان برای ناشنوایان

سدید آغاز می‌شود و از آنجا که برنامه همزمان از شبکه‌های اینترنتی آوا، تی‌وا و ایرانصدا در حال پخش است، خانمی که مسؤول رابط ناشنوایان است پشت یک پرده آبی رنگ کروماکی نشسته و رو به دوربین است و این مناظره را برای ناشنوایان ترجمه می‌کند.

قطعا در برنامه‌های مختلف در گوشه تصویر بیننده رابط ناشنوایان بوده‌اید. پرده کروماکی هم به همین دلیل در پشت رابط ناشنوایان قرار دارد.

ما هم ترجیح می‌دهیم بدون این‌که مزاحمتی برای برنامه و گروه داشته باشیم، گوشه‌ای از اتاق فرمان و از طریق دیوار شیشه‌ای و مانیتوری که کنار اتاق فرمان قرار دارد، برنامه را دنبال کنیم. ابتدا برای آشنایی بیشتر رزومه‌‌ای از هر دو مهمان می‌شنویم، تهیه‌کننده به مجری تاکید می‌کند که هر کدام از مهمان‌ها فرصت سه دقیقه‌ای برای اظهارنظرهایشان دارند.

همان ابتدای برنامه مهاجری از نبود آب روی میز گله‌مند می‌شود و این نکته را روی آنتن مطرح می‌کند و همین نکته نشان می‌دهد که او برای یک مناظره داغ و پرهیجان و نقد طرف مقابل آمادگی لازم را دارد. در خلال برنامه و زمانی که مناظره مهمان‌ها به اوج می‌رسد، تهیه‌کننده مدام با اشاره و گاهی هم از طریق هدفن مجری با او در ارتباط است و نکاتی را به او گوشزد می‌کند. از این نظر کار مجری سخت‌تر است. چون هم باید روی برنامه متمرکز باشد و هم حواسش کاملا به تهیه‌کننده و اشاره‌های او باشد.

ما بین مناظره تیزری درباره انتخابات پخش می‌شود که صحبت‌های امام خمینی(ره) و همچنین رهبر معظم انقلاب درباره اهمیت انتخابات است. در این فاصله تهیه‌کننده وارد استودیو شده و نکاتی را به مجری منتقل می‌کند. از طرفی خانم رابط ناشنوایان گویا خسته شده و جای خودش را به همکارش می‌دهد.

پرهیز از تعصبات بی‌جا

بعد از پایان برنامه با پژمان کریمی، مدیر گروه سیاسی و فرهاد دهنوی، تهیه‌کننده برنامه در فرصت کوتاهی هم‌کلام می‌شویم.

کریمی با بیان این‌که روشنگری از اهم وظایف یک رسانه است می‌گوید: یک رسانه متعهد بی‌تردید باید با ارتقای سواد رسانه‌ای مخاطبان خود از یک‌سو و نیز ایجاد فضای تعاملی و فراهم‌آوردن بستر تعاطی افکار و تضارب آرا همراه با درک مقتضیات زمانه و شناسایی تهدیدات و مخاطرات، بهنگام و به‌روز، در مسیر روشنگری قرار گیرد. درغیراین‌صورت فضای شبهه و تردید بر اذهان مخاطبان چیرگی می‌یابد.

تهیه‌کننده سابق برنامه‌های سیاسی همچنین ادامه می‌دهد: سدید در واقع یک گام حرفه‌ای در مسیر روشنگری است. گامی که در جهت و به دنبال آن تعدادی از صاحبان اندیشه از جناح‌ها و طیف‌های مختلف سیاسی گردهم‌می‌آیند و درباره موضوعات مهم سیاسی، اقتصادی و فرهنگی به گفت‌وگو و مناظره می‌پردازند.

وی با بیان این‌که این مناظرات در چارچوب قانون اساسی و با حفظ کرامت افراد برپا می‌شود، خاطرنشان کرد: در این برنامه تمام تلاش ما این است که نظرات شفاف و مستند ارائه و از یکسونگری و تعصبات بیجا خودداری شود.

کریمی تاکید کرد: در سدید در پی جنجال‌های بی‌ثمر نیستیم و آنچه برای ما اهمیت دارد، انعکاس واقعیت و اقناع درست و متقن مخاطب است.

آشنایی با زبان اشاره

پژمان کریمی، مدیر گروه سیاسی از ابتدای برنامه در اتاق فرمان حضور دارد و مدام راه می‌رود و هم حواسش به استودیو و برنامه و مناظره مهمان‌ها و صحبت‌های مجری است و هم مدام با تلفنش در حال صحبت کردن است که نشان از اهمیت برنامه و استرس یک برنامه زنده دارد.

مجری در حال بحث با مهمان‌هاست که تهیه‌کننده با فشار دادن یک دکمه با مجری صحبت کرده و از او می‌خواهد که از بحث خارج شده و جمع‌بندی کند. مجری هم بدون این‌که حرفی بزند، با اشاره تایید می‌کند. اصولا در برنامه‌های رادیویی گوینده با تهیه‌کننده و به‌طور کل اتاق فرمان با اشاره ارتباط می‌گیرد. بنابراین زبان اشاره مشترکی بین تهیه‌کننده‌ها و گوینده‌ها وجود دارد، به‌خصوص در برنامه‌های زنده مجری در نخستین برنامه زیاد صحبت می‌کند و وارد بحث می‌شود اما به گفته تهیه‌کننده این مسائل در برنامه‌های اول طبیعی است و در برنامه‌های آتی مجری بیشتر متوجه می‌شود که چطور گفت‌و‌گو را هدایت کند و از جملات کمتری استفاده کند. در هر صورت وقت برنامه این‌گونه به پایان می‌رسد و همه در حال آماده شدن برای رفتن هستند اما تهیه‌کننده با مجری درباره برنامه گپ می‌زنند تا خود را برای روز بعد و برنامه بعد آماده کنند.

عدالت در مناظره رعایت شود

امیرحسین راسخ، مجری برنامه در گفت‌و‌گو با جام‌جم به ویژگی‌های اجرای برنامه‌های انتخاباتی اشاره کرد:

شما پیش از برنامه سدید تجربه اجرای مناظره داشتید؟

من چند دوره از انتخابات ریاست‌جمهوری اجرای برنامه‌های مناظره را بر عهده داشتم. البته در دوره‌های قبل برنامه‌ها اغلب تولیدی بود و به‌صورت زنده پخش نمی‌شد.

اجرای چنین برنامه‌هایی چه ویژگی‌هایی دارند؟ از این جهت که متهم به جانبداری و حمایت از یک طرف نشوید یا نگاه بی‌طرفانه‌ای داشته باشید.

به نظر من هیچ آدمی بی‌طرف نیست.

اما مجری مناظره اصولا باید بی‌طرف باشد. این‌طور نیست؟

آدم حتما باید یک طرفی داشته باشد اما مهم این است که دیده نشود. یعنی وقتی شما از طیف چپ و از طیف راست سوال می‌پرسی و آنها را مورد نقد قرار می‌دهی، باید به نوعی باشد که عدالت درباره هردو برقرار شود. از طرفی مخاطب بگوید گرچه این مجری بی‌طرف نیست اما نمایش بی‌طرفی بازی می‌کند. چون همه ما نمایش می‌دهیم.

منظورتان این است که مجری باید نمایش بازی کند؟

منظورم این نبود. چون در اجرا باید خودت باشی و نمی‌توانی نمایش بازی کنی. منظورم تفاوت گویندگی با اجرا بود. در گویندگی تیپ می‌گیریم اما در اجرا باید خودمان باشیم و دوربین و میکروفن به‌اصطلاح صمیمی‌ترین افرادی در استودیو هستند که در کنار ما حضور دارند. البته در دوره‌های قبل فقط برنامه‌ها رادیویی بود. اما در این دوره ضریب نفوذ تلویزیون‌های اینترنتی به نسبت قبل بیشتر شده‌ و برنامه هم رادیویی است و هم تصویری.

با این شرایط کار برای مجری سخت‌تر می‌شود؟

نه، به این دلیل که من تجربه تلویزیونی هم دارم و با دوربین بیگانه نیستم. اما در کل مناظره‌های انتخاباتی کار سختی است. چون فضای انتخابات خیلی سنگین است، مناظره‌ها هم سنگین می‌شود.

چقدر پیش از برنامه با مهمان‌ها گپ می‌زنید یا این‌که ترجیح می‌دهید در طول برنامه با آنها بیشتر آشنا شوید؟

من تقریبا همه فعالان سیاسی، چه چپ و چه راست را می‌شناسم و با آنها مصاحبه کرده‌ام و خوب می‌شناسم‌شان. بنابراین گپ قبل از برنامه صرفا کمک می‌کند که فضا یک مقدار صمیمی‌تر باشد.

با توجه به ویژه‌برنامه‌های بسیاری که برای انتخابات در نظر گرفته شده، فکر می‌کنید مهم‌ترین ویژگی برنامه سدید چیست؟

این برنامه تلاش می‌کند از دو طیف اصولگرا و اصلاح‌طلب افرادی را دعوت کند که به‌صراحت با مردم حرف بزنند. شاید ما هشت یا 10سال پیش حرف‌هایی می‌زدیم که عده‌ای به دلیل زدن آن حرف‌ها درگیر مسائلی شدند. اما الان در فضای شبکه‌های اجتماعی همان حرف‌ها زده می‌شود بدون این‌که برای کسی مشکلی پیش بیاید. چون جامعه پوست انداخته و فضا باز شده‌است. به نظر من در مناظره‌های این دوره ریاست‌جمهوری فضا بازتر است. چون نگرانی کمی بیشتر شده. یعنی وقتی شما نگرانی بزرگ‌تری داری انتقاد از نظام را یک نگرانی کوچک تلقی خواهی کرد. بنابراین کاندیدا یا مهمانی که حرف می‌زند، آن نگرانی بزرگ‌تر را می‌بیند و می‌گوید انتقاد از نظام یک نگرانی کوچک‌تر است. پس بگوییم که اصلاح شود. بنابراین من فکر می‌کنم حرف‌هایی که این دوره زده می‌شود، بیشتر به اصلاح روش‌ها، اصلاح رویکردها و اصلاح رفتارها می‌کند.

رعایت آداب مناظره

فرهاد دهنوی، تهیه‌کننده برنامه سدید نیز با بیان این‌که گفت‌وگو و مناظره دارای آدابی است می‌گوید: متاسفانه گاه برخی جدل را با مناظره اشتباه می‌گیرند. این در حالی است که مناظره دارای وجه علمی است و چون دارای وجه علمی و استدلالی است، حکم ضرورت برای جامعه‌ای پویا را می‌یابد.

وی همچنین توضیح می‌دهد: تعدد برنامه‌های مناظراتی موجب می‌شود اهمیت و آداب مناظره ترویج شود. اهمیت سدید در همین خصوص معنا می‌شود.

این تهیه‌کننده پیشکسوت همچنین می‌افزاید: در سدید ما علاوه‌بر پخش مستقیم از رادیو گفت‌وگو، شاهد پخش زنده و مستقیم مناظرات از طریق تلویزیون اینترنتی تی‌وا هستیم. ضمن این‌که از طریق نصب برنامه کاربردی ایرانصدا نیز مخاطبان می‌توانند از طریق تلفن‌های همراه خود با ما همپا و شنونده باشند.

زینب علیپور طهرانی - رسانه / روزنامه جام جم