عضویت ایران در سازمان شانگهای تحریم‌ های غرب را بی‌اثر خواهد کرد

این اتفاق در حالی رخ می‌دهد که به واسطه رویکرد سیاسی و زیاده‌خواهانه آمریکا و تروییکای اروپایی، چشم‌انداز روشنی در خصوص مذاکرات احیای برجام در وین وجود ندارد.

در این خصوص جام‌جم با پروفسور ویلیام بیمن، استاد دانشگاه مینه‌سوتای آمریکا گفت‌وگو کرده است.

وی رئیس دپارتمان انسان‌شناسی دانشگاه مینه‌سوتا و یک پژوهشگر شناخته شده بین‌المللی در زمینه غرب آسیا و آسیای میانه محسوب می‌شود.

منابع رسمی اعلام کرده‌اند با طی شدن تشریفات فنی، عضویت دائم ایران در سازمان همکاری‌های شانگهای نهایی خواهد شد. به نظر شما، عضویت دائم در این سازمان چه منافعی برای ایران خواهد داشت؟

ایران، به‌خصوص پس از اتفاقاتی که در برجام رخ داد، اساسا روابط اقتصادی خود را با آمریکا و اروپا در آینده کنار گذاشته است. از سوی دیگر، چینی‌ها به عنوان بازیگرانی فعال در عرصه اقتصاد دنیا و ستون اصلی سازمان همکاری‌های شانگهای، در مورد تحریم‌های اقتصادی ایالات متحده در مورد ایران نگران نیستند. پکن، قدرت مانور اقتصادی زیادی در برابر واشنگتن دارد و همین مساله، آمریکا را در مواجهه و تقابل با مراودات اقتصادی چین و ایران آسیب‌پذیر کرده است.

اقتصاد چین یکی از ابزارهای قدرت این کشور مقابل ایالات متحده آمریکاست. سیاست مهار چین از سوی آمریکا نیز در همین راستا قابل ارزیابی است تا جلوی گسترش و شتاب فزاینده رشد اقتصادی چین گرفته شود. ایران با باز شدن راه به سوی چین در حال توسعه روابط اقتصادی قوی‌تر با آن کشور و به طور کلی با شرق آسیاست. پیوستن به سازمان همکاری شانگهای نشان‌دهنده این موضوع است. به عبارت بهتر، عضویت دائم ایران در سازمان همکاری‌های شانگهای نقطه آشکارساز ریل‌گذاری اقتصادی ایران در عرصه روابط بین‌الملل است. در این ریل‌گذاری، نگاه به شرق اهمیت بسیاری در اقتصاد و سیاست خارجی ایران خواهد داشت و در مقابل، وزن اقتصادی غرب در این معادله کمرنگ خواهد شد.

هیأت روسی در جلسه شورای وزیران خارجه سازمان همکاری شانگهای اعلام کرده بود توسعه اتحاد سازمان همکاری شانگهای ارتباط مستقیم با چشم‌انداز گسترش آن دارد و روسیه خواستار تایید پیشنهاد ایران برای عضویت در این سازمان است. دلایل حمایت روسیه از عضویت دائم ایران چیست؟

واقعیت این است هم چین و هم روسیه درنهایت قصد دارند روابط اقتصادی خود را با ایران گسترش دهند. فراتر از آن، روسیه نیز از نگاه ایران به شرق و هم‌افزایی استراتژیک تهران با مسکو و پکن استقبال می‌کند. ایالات متحده آمریکا با اقدامات خود(پس از خروج از توافق هسته‌ای)، زمینه گسترش روابط بین ایران با این کشورها را فراهم کرده است. ایران نمی‌تواند در برابر بلاتکلیفی برجام و چشم‌انداز نامشخص آن طی سال‌های آینده، منفعل و بدون حرکت باقی بماند. بدیهی است ایران هرگز خود را از اقتصاد جهانی جدا نخواهد کرد. پیوستن دائمی ایران به سازمان همکاری‌های شانگهای نیز در همین چارچوب قابل تحلیل است. سازمان همکاری‌های شانگهای، نماد یک حرکت جمعی در حوزه اقتصاد جهانی است. طبیعی است ایران در چنین فضایی که آکنده از بی‌اعتمادی به غرب است، به سمت دوستان خود در شمال و شرق حرکت کند.

به نظر شما عضویت در سازمان همکاری‌ های شانگهای به‌خصوص در میان‌مدت و بلندمدت، چه منافع اقتصادی برای ایران به همراه خواهد داشت؟

 عضویت ایران در سازمان همکاری شانگهای باعث افزایش تجارت، دور زدن تحریم‌های آمریکا و و افزایش قدرت مانور اقتصادی ایران در جهان خواهد شد. ایران با عضویت در این سازمان می‌تواند ابزار چانه‌زنی برای خود ایجاد کند و در مقابل تحریم‌ها آسیب کمتری ببیند. در واقع این سازمان جایگزینی برای دور زدن تحریم‌هاست. باید این کارویژه مهم را در تشریح فعالیت‌های اقتصادی جمعی سازمان همکاری‌های شانگهای در نظر گرفت. در صورت عضویت دائمی ایران در سازمان همکاری‌های شانگهای، بسیاری از تحریم‌های یکجانبه غرب، قدرت فعلی و اولیه خود را از دست خواهند داد، زیرا گزینه‌ها و فرصت‌های جایگزینی به منظور بهره‌مندی از منافع اقتصادی برای تهران ایجاد خواهد شد.

همان‌گونه که می‌دانید، در حال حاضر روسیه از عضویت ایران در اتحادیه اقتصادی اوراسیا و سازمان شانگهای حمایت می‌کند. حضور همزمان ایران در این دو سازمان، چه منافع تکمیلی برایش خواهد داشت؟

البته ایران دارای منابع نفتی است و روسیه از طریق روابط خود در سراسر آسیا و آسیای مرکزی می‌تواند حمل‌ونقل فرآورده‌های نفتی را تسهیل کند. این تحولات نشان می‌دهد ایران سیاست نگاه به شرق را به صورتی جدی در دستور کار قرار داده است. در واقع سیاست نگاه به شرق در حال حاضر اولویت ایران در روابط تجاری و اقتصادی است. یکی از دلایلی که این روند را تسریع کرده و انگیزه ایران را برای عضویت در پیمان شانگهای و نقش‌آفرینی موثر در اتحادیه اقتصادی اوراسیا افزایش داده، فشارهای آمریکا و تحریم‌های یکجانبه این کشور علیه ایران بوده است.

محمد علیزاده - بین‌الملل / روزنامه جام جم