اما در این بین بعضی از کنجکاویها واقعا عجیب و شوکهکننده هستند و شاید حتی در نگاه اول بیمعنی و خندهدار به نظر برسند.
مثلا باورش سخت است که محققانی وجود داشته باشند که درباره بهترین روش برای جابهجاکردن کرگدنهای آفریقایی از مکانی به مکان دیگر تحقیق کنند یا روی راه های کشتن سوسک های مزاحم در زیردریاییها وقت بگذارند.
زمینه تحقیقاتی بعضی از پژوهشگران آنقدر عجیب و شگفتانگیز است که جایزه نوبل منحصر به فردی هم برایشان در نظر گرفته شدهاست.
ایگ نوبل (Ig Nobel) نام جایزهای است برای دستاوردهایی که در نگاه اول مردم را میخنداند و سپس آنها را به فکر وا میدارد.
این جایزه از سال 1370/ 1991 هر سال به پژوهشگرانی که تحقیقات عجیب و غریب انجام میدهند اعطا میشود و امسال هم 18 شهریور 1400، سیویکمین مراسم آن به شکل مجازی در دانشگاه هاروارد برگزار شد.
در این مراسم 10 جایزه ایگ نوبل به محققانی از 24 کشور جهان تعلق گرفت. در ادامه نگاهی به موضوعات تحقیقاتی برندگان این 10 جایزه کرده و روند انجام تحقیقات عجیبشان را با هم مرور میکنیم.
حشرهشناسی
ایگنوبل حشره شناسی به «جان مولرنان» محققی که بازنشسته نیروی دریایی آمریکا بود تعلق گرفت. در پژوهشی که مولرنان انجام داده روشی جدید برای از بینبردن سوسکهای درون زیردریاییها معرفی شده است.
از آنجا که زیردریاییها محیطی بسته دارند و هوای آنها از طریق سیستم تهویه تأمین میشود، استفاده از حشرهکشهای معمول که بخارهای سمی دارند در آنها امکانپذیر نیست.
مولرنان استفاده از نوعی حشرهکش حاوی ارگانوفسفات را برای این کار پیشنهاد کرده که بسیار موثر بوده است.
در این روش تمام وسایل تهویه خاموش شدند و کارکنان زیردریایی از آن بیرون آمدند، طی این تحقیق 97 تا 100 درصد سوسکها از بین رفتند و اثر شیمیایی حشرهکش هم تا چهار ساعت بعد دیگر حس نشد. این روش جدید بهعنوان راه موثر کنترل سوسک در زیردریاییها اعلام شده است.
سینتیک
در مقابل جایزه ایگنوبل فیزیک، جایزه ایگ نوبل سینتیک که شاخه از علم شیمی است که به مطالعه حرکت ذرات میپردازد به «موراکامی» و همکارانش تعلق گرفت.
آنها میخواستند بدانند چرا عابران پیاده گاهی با هم برخورد میکنند. طی عملیاتی عجیب، این محققان از 54دانشجوی مرد دانشگاه خواستند که در یک راهروی مستقیم قدم بزنند.
گاهی به آنها تلفن همراه دادند و گاهی حواسشان را پرت کردند و با اقدامات مختلف و افراد متنوع این آزمایش را تکرار کردند تا ببینند نتایج کار چه تغییری میکند. موراکامی و دوستانش معتقدند محصول این پژوهش در کنترل ترافیک و تجمعات کمککننده خواهد بود.
بوم شناسی
برای بسیاری از ما، آدامس های جویده شده کنار خیابان و معابر عمومی جزو زبالههای چندشآور هستند. اما همین زباله برای «لیلا ستاری» پژوهشگر ایرانی دانشگاه والنسیا و همکارانش، گنجینهای علمی به حساب میآید.
آنها جایزه بومشناسی ایگنوبل را برای تحلیل ژنتیکی و شناسایی گونههای مختلف باکتریهای موجود در آدامسهای مصرف شده در فرانسه، یونان، سنگاپور، اسپانیا و ترکیه دریافت کردند. بررسی باکتریهایی که از بزاق دهان افراد به آدامسها منتقل شدند و دیانای انسانهای مختلف میتواند اطلاعات جالبی به پژوهشگران این حوزه بدهد.
شیمی
جایزه ایگ نوبل شیمی به «جاناتان ویلیامز» شیمیدان موسسه شیمی ماکس پلانک و همکارانش رسید. آنها تغییرات انتشار سیگنالهای شیمیایی و ترکیبات آلی که در بازدم تماشاگران سینماست را با استفاده از حسگر مورد بررسی قرار دادند و متوجه شدند با تغییر صحنههای خشن، کمدی و... بوی منتشر شده از تماشاگران متفاوت است.
نتایج حاکی از این بود که سطح ماده شیمیایی «ایزوپرن» هنگام پخش فیلمهای ترسناک، میان سنین گوناگون به شدت تفاوت دارد. ویلیامز در توضیح این مسأله گفته است: اکنون میدانیم انسانها، سیگنالها را بر اساس حالات احساسی گوناگون منتشر میکنند اما پرسش کلیدی این است که آیا دیگران نیز این سیگنالها را درک میکنند؟
زیست شناسی
«سوزان شوتز» به خاطر پژوهشهای گستردهاش در حوزه صداهایی که حیوانات در شرایط متنوع تولید میکنند جایزه ایگنوبل زیستشناسی را بُرد.
پژوهشهای او عمدتا درباره ویژگیهای خرخرکردن، زوزهکشیدن، جیغزدن و میومیوکردن گربهها بوده است که به برقراری ارتباط کمک میکند. این که گربهها نیمهآگاهانه صدا، شدت، طول و کیفیت صداهای خود را متناسب با زمینههای مختلف تغییر میدهند چیزی بود که شوتز آن را با دقت بررسی کرده است.
اقتصاد
تا به حال پژوهشگران اثرات چاقی و اضافه وزن را بر مسائل مختلفی مثل سلامتی انسان و طول عمرش بررسی کردهاند اما برنده ایگنوبل اقتصاد امسال یعنی«پاولو بلاواتسکی» به سراغ موضوعی جدید رفته است.
او بهکمک الگوریتم بصری رایانهای توانسته شاخص توده بدنی (BMI) افراد را با استفاده از فناوری تشخیص چهره تعیین کند و در نتیجه این کار شواهدی مبنی بر وجود ارتباط بین چاقی سیاستمداران و فساد در سطح کشورها پیدا کرده است.
با این حال او یادآوری کرده که نتایج این تحقیق به معنای آن نیست که سیاستمداران چاق الزاما بیشتر از بقیه سیاستمداران غیر چاق دچار فساد میشوند.
حمل و نقل
«رابین رادکلیف» و همکارانش گروه محققانی بودند که جایزه ایگنوبل حملونقل به آنها رسید. کرگدنهای جنوب آفریقا را شکارچیان تهدید میکنند به همین دلیل دولتهای کشورهای آفریقایی تصمیم گرفتند آنها را به جای امنتری منتقل کنند.
برای این انتقال نیاز است که به کرگدنها داروی آرامبخش داده شود تا طی مسیر مشکلی ایجاد نکنند. اما جابهجایی آنها بهشکل خوابیده به پهلو در خودروهای بزرگ ممکن است خطری برای دستگاه تنفسی یا قلب کرگدنها ایجاد کند. گروه رادکلیف با انجام آزمایشهای مختلف به این نتیجه رسیدند که انتقال هوایی کرگدنها در شرایطی که سر و ته شدهاند و از پا آویزان هستند روشی ایمن و مطمئن برای حفظ سلامت آنهاست.
فیزیک
ایگ نوبل فیزیک به محققانی اعطا شد که با استفاده از پژوهشی مفصل نشان دادند چرا عابران پیاده توی خیابانهای شلوغ، مدام با هم برخورد نمیکنند. «الکساندرو کوربتا» و گروه محققان همراهش با نصب چهار حسگر در زیر سکوهای ایستگاه راهآهن آیندهوون در هلند به مدت شش ماه عبور و مرور پنج میلیون عابر پیاده را زیر نظر گرفته و آنها متوجه شدند افراد حداقل 75سانتیمتر از یکدیگر فاصله میگیرند تا از برخورد با افراد پیاده دیگر جلوگیری کنند.
«فدریکو توسکی» دیگر محقق این پروژه میگوید ما با بررسی این موارد در نهایت میخواهیم حرکت جمعیتهای انبوه را درک کنیم و به کمک آن الگوهای حرکتی طبیعی عابران پیاده را به دست بیاوریم، با این کار میتوانیم مکانهای ایمنتر و کارآمدتری طراحی کنیم تا از ازدحام در محیطهای مختلف جلوگیری شود.
صلح
«دیوید کریر» استاد زیستشناسی در دانشگاه یوتا است که جایزه صلح ایگ نوبل را دریافت کرد. او میگوید: «وقتی شنیدم که در ایگ نوبل برنده شدهام ابتدا کمی عصبانی شدم! با خودم فکر کردم آیا واقعا این جایزه را میخواهم؟ با کمی تامل دیدم پاسخم مثبت است!»
تحقیقات کریر و همکارانش درباره یکی از فرضیههای جنجالی است که میگوید ریش مردان برای محافظت از صورت آنها در نزاعها تکامل پیدا کرده است.
از آنجا که جداکردن ریش انسان از اجساد امکانپذیر نبود، تیم تحقیقات از پوست گوسفند اهلی استفاده کردند و آنها را روی استخوانها قرار دادند تا نتیجه را با حالتهای مختلف بررسی کنند. کریر طی آزمایشهایی که انجام داد متوجه شد موی صورت میتواند تا حدود قابل توجهی از بخشهای آسیبپذیر پوست و به ویژه استخوان فک در برابر ضربههای گوناگون محافظت کند. سوالی که همچنان ذهن کریر را درگیر کرده این است که آیا ریش میتواند به عنوان مانعی برای درستدیدن عمل کند و هدف قراردادن فک در مبارزه، دشوارتر شود؟
پزشکی
بررسی ارتباط بین فعالیت فیزیکی و رفع گرفتگی بینی توسط «بولوت» و همکارانش منجر به دریافت جایزه ایگنوبل پزشکی شد.
او بنابه تحقیقات گذشته «زیگموند فروید» و دوستانش که رابطهای بین بینی و کارکرد دستگاه تناسلی قائل بودند سعی کرد تحقیقاتی ترتیب دهد و این موضوع قدیمی را مجددا مطالعه کند. بولوت دریافت گرفتگی بینی با فعالیت فیزیکی و حتی در جریان رابطه جنسی ممکن است بهبود پیدا میکند و کارکردی شبیه به داروهای ضد احتقان بینی داشته باشد.
مریم ملی - دانش / روزنامه جام جم
سید رضا صدرالحسینی در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح کرد
دانشیار حقوق بینالملل دانشگاه تهران در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح کرد
یک پژوهشگر روابط بینالملل در گفتگو با جام جم آنلاین مطرح کرد
در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح شد
در گفتوگو با امین شفیعی، دبیر جشنواره «امضای کری تضمین است» بررسی شد