رابطه سرد بانک‌ ها با وام ودیعه مسکن

مرداد سال‌گذشته در پی افزایش نجومی قیمت اجاره‌بها و به دنبال رکود حاکم بر اقتصاد کشور ناشی از شیوع بیماری کرونا، وزارت راه و شهرسازی از پرداخت تسهیلات ودیعه مسکن به مستاجران خبر داد.

این تسهیلات که در گام ابتدایی با اشکالات شرعی مواجه شد، پس از تصمیم شورای فقهی بانک‌مرکزی از تسهیلات ودیعه‌ مسکن به عقد مرابحه کالا و خدمات تغییر نام داد.

اقدامی که باعث می‌شد مستاجران از تورم کشور که ناشی از تحریم‌ها، کسری بودجه و کرونا به‌وجود آمده بود کمتر متضرر شوند.

وام ودیعه مسکن دوباره تمدیدشده و تا پایان پاییز افراد می‌توانند ثبت‌نام کنند اما ظاهرا متقاضیان این وام در بانک‌ها با مشکلاتی مواجه شدند.

برخی متقاضیان اعلام کرده‌اند پس از مراجعه به بانک‌ها با پاسخ اعتبار این وام تمام‌شده روبه‌رو می‌شوند و این، در حالی است که محمود محمود‌زاده، معاون وزیر راه و شهرسازی گفته طبق مستنداتی که در اختیار این وزارتخانه است هنوز اعتبار تمام‌ نشده و بانک‌ها همکاری لازم را برای پرداخت وام ودیعه مسکن داشته باشند.

دولت درخصوص حمایت از مستاجران از سال‌گذشته تصویب کرد تا به آنها وام ودیعه پرداخت شود که پارسال مبلغ این وام در تهران ۵۰میلیون تومان، در شهرهای بزرگ ۳۰میلیون تومان و در سایر شهرها ۱۵میلیون تومان بود اما برای امسال افزایش یافت و سقف وام ودیعه مسکن در تهران از ۵۰ به ۷۰میلیون تومان و در دیگر کلانشهرها و سایر شهرها نیز به ترتیب ۴۰و ۲۵میلیون تومان شد.

در این‌میان مشمولان این وام که شامل کارگران و حقوق‌بگیران ثابت با اولویت ازدواج‌های جدید و خانواده‌های ۵نفره، مشمولان تحت‌پوشش کمیته امداد امام‌خمینی(ره) و سازمان بهزیستی در کنار زنان سرپرست خانوار، زنان مجرد بالای ۳۵سال و خودسرپرست می‌شود، برای دریافت وام کمک ودیعه مسکن با مشکلاتی مواجه هستند.

وام ودیعه مسکن ابتدا تا شهریور تصویب شده بود اما با تمدید یک فصل دیگر ثبت‌نام و پرداخت آن تا پایان پاییز ادامه دارد. متقاضیان وام ودیعه مسکن برای دریافت آن مشکلاتی دارند.

یکی از مشکلاتی که توسط بسیاری از متقاضیان مطرح می‌شود ابلاغ‌نکردن بانک‌مرکزی به بانک‌ها برای اعطای وام ودیعه مسکن است، به‌طوری که متقاضیان با مراجعه به بانک‌ها برای دریافت وام با پاسخ‌های مختلفی روبه‌رو می‌شوند.

یکی از بانک‌ها به متقاضیان اعلام می‌کند که اعتبار وام ودیعه مسکن تمام‌شده اما محمود محمودزاده، معاون وزیر راه و شهرسازی گفته سقف اعتبار برای تسهیلات در نظر گرفته شده ۱۰هزار میلیارد تومان است و تا زمان اتمام این اعتبارات متقاضیان می‌توانند در این سامانه ثبت‌نام کنند. او با بیان این‌که با مساعدت بانک مرکزی و تلاش همکاران ما در وزارت راه و شهرسازی سعی کرده‌ایم با کمترین ضمانت تسهیلات در اختیار مستاجر قرار دهیم، گفت: ۱۲هزار و ۸۰۰ شعبه بانک برای پرداخت تسهیلات در نظر گرفته‌ایم و ما دوباره تاکید می‌کنیم درصورتی‌که ثبت‌نام‌کرده و پیامک دریافت نکرده‌اند حتما دوباره به سامانه مراجعه و اطلاعات خود را بارگذاری کنند. هرچند معاون وزارت راه از مساعدت بانک‌ها سخن می‌گوید اما بانک‌های زیادی در شعبات مختلف از ابلاغ‌نشدن بخشنامه وام ودیعه مسکن خبر می دهند.
هنوز ابلاغ نشده است!

یکی از پاسخ‌های مشترکی که اغلب بانک‌ها اکنون به متقاضیان تسهیلات ودیعه مسکن می‌دهند این است که هنوز به آنها از سوی بانک مرکزی ابلاغ نشده است. درست مانند پرداخت تسهیلات در فصل بهار اما واقعیت اینجاست که در فروردین ارائه تسهیلات به همه بانک‌ها ابلاغ می‌شود اما سنگ‌اندازی برخی بانک‌ها باعث می‌شود مردم از تسهیلات خرد محروم شوند. به منظور بررسی بیشتر سری به چند شعبه بانکی زدیم تا از مشکلات متقاضیان باخبر شویم.

یکی از متقاضیان وام ودیعه مسکن به خبرنگار ما گفت: هر بانک و شعبه‌ای را که انتخاب می‌کنم پس از مراجعه می‌گویند وام ودیعه مسکن نداریم و برخی دیگر گفته‌اند هنوز به آنها ابلاغ نشده است. این در حالی است که پیامک ثبت‌نهایی و ارجاع به بانک برای من ارسال‌شده اما پس از مراجعه به بانک با پاسخ‌هایی که اشاره کرده‌ام مواجه می‌شوم. برخی بانک‌های دولتی نیز اعلام می‌کنند وام ودیعه مسکن پرداخت نمی‌کنند و اصلا در برنامه‌هایشان نیست و این در حالی است که نام آن بانک نشان می‌دهد بیشترین تسهیلات را در دوره قبلی پرداخته است.

شاید بودجه تمام شده است

محمدرضا جمشیدی، دبیر کانون بانک‌های خصوصی در پاسخ به علت توقف اعطای این وام می‌گوید احتمالا بودجه بانک‌ها تمام شده چون هیچ منعی برای پرداخت وجود ندارد. وام ودیعه از منابع قرض‌الحسنه تامین می‌شود و بعید نیست که منابعشان در این زمینه تمام شده باشد اما آیا ممکن است اعتبار وام ودیعه بانک‌ها مجددا افزایش یابد؟ جمشیدی در پاسخ می‌گوید: خیر. طبق قانون بانک‌مرکزی بانک‌ها نمی‌توانند هر سال بیش از 2درصد طلب ناشی از اعطای تسهیلاتشان را افزایش بدهند. این موارد بانک‌ها را در اعطای تسهیلات محدود می‌کند. حتی ممکن است سپرده‌گیری و منابع هم داشته باشند اما بیش از آن حد مشخص اجازه وام‌دهی نداشته باشند و مجبور می‌شوند اعلام کنند که بودجه‌شان تمام شده است.

دبیر کانون بانک‌ها و موسسات اعتباری خصوصی گفت: برای پرداخت وام ودیعه مسکن، بانک‌ها تخلفی نکرده‌اند زیرا دستورالعمل بانک‌های خصوصی در این زمینه با هم متفاوت است. پرداخت تسهیلات بانک‌های خصوصی مانند بانک‌های دولتی است زیرا سیاست‌ها را بانک مرکزی تعیین می‌کند و بانک‌ها موظف هستند براساس چارچوب‌ها عمل کنند. وی با بیان این‌که در بانک‌های مختلف آیین‌نامه‌های مختلفی وجود دارد، ادامه داد: هر بانک آیین‌نامه خاص خود را برای پرداخت تسهیلات دارد و شرایط پرداخت تسهیلات در بانک‌ها متفاوت است به همین دلیل در زمان مراجعه متقاضی به بانک، شرایط متفاوت، باعث شکایت و گله متقاضیان می‌شود.

جمشیدی اضافه کرد: یکی از مواردی که بانک‌های خصوصی برای پرداخت تسهیلات وام ودیعه مسکن انجام می‌دهند اعتبارسنجی است و دراین‌باره نیز بانک‌ها باهم متفاوتند. برای این‌که هزینه‌ای متحمل مشتریان بانک نشود، خود بانک اقدام به اعتبارسنجی می‌کند.

صدای وزیر اقتصاد در آمد

پس از مطرح‌شدن گلایه‌های مختلف، احسان خاندوزی، وزیر امور اقتصادی و دارایی در دیداری که با مدیران‌عامل بانک‌ها داشت نسبت به پرداخت وام ودیعه مسکن تاکید کرد. وی بر تسریـع در اعطـای تسهیـلات کمک ودیعه مسکـن به متقاضیان تاکید کرد و از آنها خواست در حداقل زمان ممکن در خواست‌های متقاضیان بررسی و پرداخت تسهیلات در اولویت قرار گیرد. تا نیمه‌اول مهر امسال بانک‌ها و موسسات اعتباری دولتی و خصوصی حدود 64هزار میلیارد ریال تسهیلات ودیعه مسکن به 267هزار و 167نفر متقاضی پرداخت کرده‌اند. ضمن این‌که 47هزار و 123پرونده به مبلغ حدود 18هزار میلیارد ریال نیز تشکیل و به‌زودی به متقاضیان پرداخت خواهد شد. به‌این‌ترتیب تعداد پرونده‌های تشکیل و پرداخت شده جمعا 290.314 پرونده با مبلغ تقریبی 81هزار میلیارد ریال است.

اجرای نظام رتبه‌بندی به جای ضامن

علی صالح‌آبادی در برنامه‌های خود برای تصدی بانک‌مرکزی اعلام کرده بود نظام رتبه‌بندی را به جای ضامن حقیقی پیاده‌سازی و اجرا می‌کند. موضوعی که وزیر اقتصاد نیز چندی پیش نسبت به آن اشاره کرد. اکنون متقاضیان وام خرد زمانی که برای دریافت تسهیلات به شعب بانک‌ها مراجعه می‌کنند از آنها ضامن رسمی دولتی می‌خواهند و این در حالی است که سال‌هاست مانند گذشته دولت نیروی انسانی جذب نمی‌کند. به طوری‌که وزارتخانه‌ها و دستگاه‌های دولتی به‌منظور پیشبرد اهداف خود شرکت‌هایی تاسیس کرده‌اند و نیروهای انسانی جذب شرکت‌های زیرمجموعه خواهند شد که در نهایت کارمند رسمی دولت محسوب نمی‌شوند. با این روش پرداخت تسهیلات خرد به متقاضیان کاهش می‌یابد و شرایط را سخت می‌کند. با این حال اگر نظام رتبه‌بندی به‌منظور پرداخت تسهیلات اجرا شود مشکل متقاضیان تسهیلات خرد نیز حل می‌شود. متقاضیان وام ودیعه مسکن زمانی که به بانک مراجعه می‌کنند از آنها دو ضامن رسمی می‌خواهند و این در حالی است اقشاری که برای دریافت این تسهیلات مراجعه می‌کنند اغلب امکان معرفی ضامن رسمی به بانک را ندارند. از سوی دیگر سختگیری‌های برخی بانک‌ها در معرفی ضامن رسمی مبنی براینکه باید آن ضامن بالای ۱۰سال سابقه کاری داشته باشد از دیگر چالش‌های متقاضیان است که در این زمینه، مسؤولان بانکی به متقاضیان ودیعه مسکن تاکید می‌کنند تا درصورت مواجهه با این موضوع حتما شکایت خود را در سایت بانک موردنظر اعلام کنند زیرا نباید بانک‌ها همچنین شرطی را برای ضامن رسمی بگذارند.

یک بانک را انتخاب نکنید

علیرضا قیطاسی، دبیر شورای هماهنگی بانک‌های دولتی و نیمه‌دولتی ضمن تاکید براینکه متقاضیان به شعب بانک‌های عامل مراجعه حضوری نکنند و فقط از طریق سامانه مربوطه اقدام کنند، گفت: در برخی استان‌ها بانک‌ملی سهمیه خود برای کمک ودیعه مسکن را پرداخت کرده و متقاضیان این وام در آن استان باید سایر بانک‌های عامل را انتخاب کنند. وی افزود: تمام بانک‌های عامل اعم از دولتی و خصوصی وظیفه دارند تا کمک ودیعه مسکن را پرداخت کنند و اگر شعبه یا بانکی این وام را پرداخت نمی‌کند یا در سامانه نمی‌توان آن را به عنوان بانک‌عامل انتخاب کرد، دلیل آن این است که بانک موردنظر سهمیه خود برای ودیعه مسکن را پرداخت کرده است.

مستأجران سرگردان

مستاجران واجد شرایط دریافت تسهیلات ودیعه مسکن درحال‌حاضر امکان انتخاب بانک را نداشته و تنها بانک ارائه‌دهنده تسهیلات در اقدامی غیرقانونی، خود به تایید صلاحیت مستاجران می‌پردازد. طبق گزارش وزارت راه و شهرسازی تا انتهای شهریور امسال یک‌میلیون و 200هزار متقاضی برای تسهیلات ودیعه مسکن ثبت‌نام کرده‌اند و بر این اساس حدود ۳۴۰هزار متقاضی مدارک خود را بارگذاری و ۱۷هزار نفر تسهیلات ودیعه مسکن را دریافت کرده‌اند. فارس دراین‌باره گزارش داده اکنون در روند انتخاب بانک فقط 4 بانک کوثر، اقتصادنوین، ملل و سامان قابلیت انتخاب شدن را دارا هستند. بر این اساس در شرایطی که متقاضی 3بانک اقتصادنوین، ملل و کوثر را انتخاب کند با پیغامی مبنی بر این‌که «به دلیل اتمام اعتبار بانک، درحال‌حاضر امکان انتخاب شعبه برای شما مقدور نیست‌ ، لطفا در زمان دیگری مراجعه کنید.» مواجه می‌شود. دراین‌باره تنها بانکی که اجازه انتخاب شعبه را به متقاضی می‌دهد، بانک سامان است اما این بانک در شرایط دشوار معیشتی مستاجران تبدیل به مرجع قانون‌گذاری شده و شان خود را از بالاترین دستگاه‌های قانونگذاری کشور بالاتر دیده و در اقدامی غیرقانونی، نظام بررسی صلاحیت مجزایی را به کار راه‌اندازی کرده است.

گروه اقتصاد