موفقیت در اولین آزمون دفاع از زمین

برخورد فضاپیمای دارت که سر واژه عبارتی به معنی «آزمایش تغییر مسیر دوگانه سیارک» (DART سرواژه The Double Asteroid Redirection Test) است، تازه‌ترین تلاش ناسا برای تغییر مدار سیارک ۱۶۰متری و بی‌خطر جرم فضایی کوچکی است که به‌دور سیارک مادرش یعنی دیدیموس (Didymos) ۷۸۰ متری پرسه می‌زند. آنچه دانشمندان از این برخورد هدایت شده آموخته‌اند ممکن است روزی به بشر کمک کند تا قادر به انحراف مسیر حرکت سیارک‌های خطرناک برای پرهیز از برخورد با زمین باشد. خطر برخورد مرگبار یک سیارک به زمین را وقتی بهتر درک می‌کنیم که بدانیم برخورد یک سیارک، چیزی قریب به ۶۵ میلیون سال پیش، زمینه‌ساز در هم پیچیدن طومار حیات دایناسور‌ها بر این کره خاکی شد. این اتفاقی است که امکان بالقوه وقوع آن همواره وجود دارد: برخورد یک سیارک متوسط یا بزرگ با زمین که موج ضربه و پیامد‌های بعدی ناشی از آن می‌تواند از‌جمله سناریو‌های اصلی تهدیدکننده حیات انسان و دیگر موجودات زنده بر این کره خاکی محسوب شود.

اخترشناسان تا به امروز بیش از ۱۵۰هزار جرم آسمانی با قطر بیش از ۱۴۰متر را شناسایی کرده‌اند که در دسته‌های اجرام نزدیک به زمین و اجرام بالقوه خطرناک تقسیم شده و مدار گردش‌شان به دور خورشید همواره پایش می‌شود. خبر خوب این که فعلا احتمال جدی برخورد هیچ‌یک از این اجرام تا یک قرن آتی سیاره ما را تهدید نمی‌کند. اما همیشه این‌طور نبوده و نخواهدماند. با وجود پیشرفت فناوری در حوزه‌های مختلف، در برابر برخورد‌های سیارک‌ها به‌قدری دست بسته‌ایم که اگر امروز متوجه شویم تا یک هفته آینده قرار است سیارکی به زمین برخورد کند، عملا هیچ راهکار و سلاح واقعی برای دفاع از خود نداریم؛ اینجاست که اهمیت انجام چنین ماموریت دورنگرانه‌ای از سوی ناسا برای نجات هستی بشر و دیگر گونه‌های زنده روشن می‌شود.

پایش لحظه به لحظه پیش از برخورد

این اولین بار نیست که یک فضاپیما برخوردی هدایت شده با یک جرم آسمانی دارد و پیشتر در ماموریت‌هایی مانند‌دیپ ایمپکت در سال۱۳۸۴ نیز برخورد فضاپیما با هسته یک دنباله‌دار انجام شده‌بود. نکته جالب ماموریت دارت، اما این بود که لحظات پیش از برخورد این ماموریت با سطح سیارک دیمورفوس با سرعت یک عکس بر ثانیه با دوربینی که روی فضاپیما ثبت و پیش از نابودی تا آخرین لحظه به زمین مخابره شد. در آخرین تصاویر پیش از برخورد، سطح سنگی دیمورفوس و لحظه به لحظه نزدیک‌شدن به آن به‌وضوح مشخص است.

گفتنی است انفجار حاصل از برخاستن گرد و غبار و زباله فضایی ناشی از برخورد با چند تلسکوپ حرفه‌ای و آماتوری مانند سامانه آخرین هشدار برخورد سیارکی (ATLAS) از روی زمین ثبت شد. تصاویر واضح‌تر و دقیق‌تر را هم ماهواره لیسیاکیوب (LICIACube) گرفته‌است که دارت را تا دیمورفوس همراهی می‌کرد. قراردادن این تصاویر در کنار تصاویری که تلسکوپ‌های قدرتمند فضایی هابل و جیمز‌وب گرفته‌اند، مجموعه‌ای از داده‌های ارزشمند را برای تحلیل این برخورد در اختیار دانشمندان قرار داده‌است.

محاسبات اولیه دانشمندان حاکی است که فضاپیمای دارت سفر ۱۱میلیون کیلومتری خود را از زمین تا این سیارک را که ۱۰ماه طول کشیده‌بود با دقتی خارق‌العاده به‌پایان رسانده و در ۱۷متری نقطه هدف از پیش تعیین شده به سطح سیارک دیمورفوس برخورد کرده‌است. هفته‌ها یا ماه‌ها طول می‌کشد تا بفهمیم این برخورد تا چه اندازه توانسته بر مدار گردش این‌سیارک اثر بگذارد و در صورت احتمال وقوع خطر برخورد جدی یک سیارک با زمین تا چه حد قادر به دفاع از خود خواهیم بود. در کنار اطلاعات ثبت شده از لیسیاکیوب و تلسکوپ‌های زمینی و فضایی، سازمان فضایی اروپا (اِسا) قصد دارد سال ۱۴۰۳ شمسی/ ۲۰۲۴ میلادی فضاپیمایی به نام هرا (Hera) را به فضا پرتاب کند تا پیامد‌های این برخورد را با جزئیات بیشتری ثبت کند.