رشد اقتصادی هنر ایران را منتظر رفع تحریم نگذاریم

چهره‌های اصلی مارکت هنر منطقه و رصد فروش آثار هنری این حراج‌ها به‌خوبی نشان می‌دهد که هرگاه حراج‌های بین‌المللی منطقه خاورمیانه برگزار شده، بیش از ۳۰ درصد فروش این حراج‌ها به هنرمندان ایرانی اختصاص پیدا کرده است. این دستاورد که در سال‌های اولیه این حراج‌ها رقم خورد، باعث شد تا هنر ایران به‌صورت ویژه مدنظر جامعه جهانی اقتصاد هنر قرار بگیرد.

اما دنیای هنر که به نظر باید عاری از مناسبات سیاسی باشد در سال‌های اخیر و پس از‌تحریم‌های آمریکایی آسیب دیده و این اقدامات تاثیر منفی قابل‌توجهی در اقتصاد بین‌المللی هنر ایران گذاشته است، زیرا تحریم اقتصادی که مبادلات بانکی را مخدوش کرد، زمینه‌ای شد تا حراج‌خانه‌های بین‌المللی نتوانند با هنرمندان و گالری‌داران ایرانی در زمینه انتقال پول همکاری کنند. از‌همین رو این حراج‌ها برای این‌که دست خود را خالی از هنر ایران که چهره اصلی مارکت هنر منطقه است، می‌دیدند به هنرمندانی توجه کرده‌اند که زیست آن‌ها خارج از مرز جغرافیایی ایران است و در اصل از هنرمندان میدانی هنر‌های تجسمی کشور نیستند. از‌همین رو باید ابعاد تحریم‌های اقتصادی را به‌درستی بررسی کرد، زیرا این موضوع علاوه‌بر تاثیر منفی اقتصادی از دو جهت هنر ایران را مورد هدف‌های سوء قرار داده است.

اقتصاد هنر نقشی قابل‌توجه در اصلاح اقتصادی کشور دارد، زیرا اثر هنری به عنوان یک کالای سرمایه‌ای در دنیا شناخته می‌شود و طی یک دهه اخیر چنین نقشی را هم در اقتصاد ایران پیدا کرده است. وقتی هنر به عنوان کالای اقتصادی در ایران شناخته شد از ورود سرمایه‌های سرگردان جامعه که به سمت کالا‌های دیگر اقتصادی که نقش تورمی در جامعه داشتند، جلوگیری کرد. یعنی سرمایه‌هایی که می‌رفت در بخش‌های تورمی مثل ملک، ارز، طلا، خودرو و... سرمایه‌گذاری شود تا حدودی به سمت هنر آمد که هرقدر هم گران‌تر می‌شد، نقشی منفی در اقتصاد نداشت. ضمن این‌که این روند باعث شد که از نقش هنرمندان، که نسل جوان پویایی هم در کشور دارند، به عنوان یک تولیدکننده صنایع خلاق در اقتصاد کشور کاسته شود.

ایران باعث شده حراج‌های بین‌المللی هنر معاصر در خاورمیانه در رکورد به‌سر ببرند، این حراج خانه‌ها در سال‌های ابتدایی حراج‌های خاورمیانه فروش‌های بالای چهار تا شش میلیون دلار را تجربه می‌کردند، اما در سال‌های اخیر فروش‌های آن‌ها بین دو تا سه میلیون دلار شده که از همین رو، این حراج‌ها توجه خود را از هنر معاصر کم کردند و سرمایه‌گذاری خود را روی هنر منطقه گذاشتند. این موضوع باتوجه به این‌که تروریسم منطقه خاورمیانه تحت نظام سلطه است، باعث شده تا بسیاری از آثار ملی و میراثی کشور‌هایی همچون سوریه و عراق به شکل غیرقانونی وارد بازار جهانی هنر شوند. متاسفانه رونق‌گیری حراج‌های هنر اسلامی در ابعاد داخلی کشور هم زمینه‌ای ایجاد کرده تا سودجویان، آثار میراثی ایران را هدف قاچاق قرار دهند تا با رساندن آن‌ها به دست دلالان خارجی این آثار در حراج‌های بین‌المللی عرضه شوند.

با توجه به اثرات سوء یاد شده، اما راهکار‌هایی وجود دارد که می‌توان از آن‌ها برای شکستن رفع تحریم‌ها استفاده کرد. برگزاری حراج‌های داخلی هنر اسلامی با حمایت سازمان میراث فرهنگی یکی از این راهکارهاست که می‌تواند از قاچاق آثار ملی جلوگیری کند. از سوی دیگر با توجه به بازار هنر شرق آسیا که رقیب جدی اقتصاد هنر غرب است، با توجه به پیوستن ایران به پیمان شانگهای، زمینه خوبی برای عرضه هنر معاصر ایران فراهم است و باید از سوی مدیران هنری کشف برای آن برنامه‌ریزی شود.

روزنامه جام جم