گوهرشاد؛ تنها جشنواره مردمی عفاف و حجاب

به همین بهانه با محمدحسن جعفر زاده، دبیر کل جشنواره گوهرشاد صحبت کردیم. جعفرزاده دارای تحصیلات سطح خارج فقه و فلسفه حوزه علمیه قم است و تاکنون بیش از ۱۰عنوان کتاب در عرصه فرهنگ و گفتمان انقلاب اسلامی نوشته است. او مسئولیـت‌هایی چون ریاست مرکز گفتمان انقلاب اسلامی و سرپرستی اداره‌کل فرهنگی شهرداری تهران را  بر‌عهده داشت.

دومین دوره جشنواره گوهرشاد چه هدف و نگرشی را دنبال می‌کند؟
سال گذشته در هفته حجاب و عفاف دورهم جمع شدیم و نگاه‌مان این بود که اگر فعالیت مجموعه‌های دیگر هم جمع شود موجب هم‌افزایی خواهد شد. شعارمان هم این بود که حل مسأله حجاب و عفاف از راه پیشرانی مجموعه‌های مردمی، حمایت و پشتیبانی دستگاه‌ها و نهادها انجام می‌گیرد. نگاه‌مان با همین راهبرد به این سمت حرکت کرد که مجموعه‌ای از رویدادهایی را که به حجاب و عفاف کمک کننده است، طراحی و اجرا کنیم. معمولا یکی از بحث‌ها مربوط به پویش‌های رسانه‌ای در این باره می‌شود. سال گذشته پویش «حجاب من افتخار من» را داشتیم که هم در فضاهای شهری و هم صداوسیما، خبرگزاری‌ها و مجموعه‌های رسانه‌ای آمدند و پیگیر حوزه محتوایی شدند و در فضای صداوسیما، آیتم‌های مختلف و برنامه‌های ترکیبی داشتیم و یادداشت‌هایی هم در فضای خبرگزاری توانستیم منتشر کنیم. در کنار این مجموعه‌ای از نمایشگاه‌ها را داشتیم که در اراضی عباس آباد تهران برگزار شد و برندهای اقتصادی مختلف حوزه عفاف و حجاب، دستاوردهای‌شان را عرضه کردند و در کنار آن باز هم نمایشگاهی داشتیم که فعالیت‌های مردمی و فرهنگی را پوشش می‌داد و سعی کردیم همین کار را در استان‌هایی که می‌توانستیم هماهنگ شویم، انجام دهیم و در ۱۹کلانشهر و در کنار آن در سه بخش از مناطق آزاد هم این نمایشگاه را داشتیم. بخش دیگری از رویدادمان این بود که برای اولین بار در مسجد گوهرشاد، مراسم شهدای گوهرشاد را برگزار کردیم که تا به حال سابقه نداشته و خوشبختانه در شب واقعه توانستیم این مراسم را برگزار کنیم. رویداد دیگرمان مربوط به نشست‌های تخصصی بود و هم در تهران و هم در بعضی استان‌ها و نشست‌های مناظره، مباحثاتی را درباره حجاب و عفاف با محوریت تجربه‌نگاری برگزار کردیم. اصل بحث ما هم این بود که مجموعه‌های مختلفی در زمینه حجاب و عفاف کار کردند و اگر بتوانیم آنهایی را که قابلیت تعمیم دارد، شناسایی کرده و بعد کمک کنیم به این‌که دیگران هم انجام دهند. بر همین اساس فراخوان دادیم که ۱۲۰مجموعه شرکت کردند و از میان آنها ۷۰مجموعه در جریان داوری ما قرار گرفتند و درنهایت روز اختتامیه سال گذشته ۱۰مجموعه را در فضای داوری قرار دادیم و سه مورد را از اول تا سوم تقدیر کردیم. در کنار این تجربیات نیاز به ایده‌های خلاقانه هم داریم تا بتواند کمک کند الگوهای میدانی را به دست بیاوریم، چون ما از تجربه‌های خالی نمی‌توانیم استفاده کنیم و در کنار الگوهای میدانی نیاز به طرحواره‌های عملیاتی خوب داریم. همان زمان ما فضای ایده را به‌عنوان فراخوان استفاده کردیم اما به اتفاقات مهر  سال گذشته برخوردیم و منتظر شدیم تا فضا آرام شود.
 
امسال جشنواره چه تفاوتی نسبت به سال قبل دارد؟
از بهمن سال گذشته، فراخوان جشنواره دوم را شروع کردیم و در این جشنواره اصل برنامه‌ها به سمتی هدایت شد که ایده‌ها را در کنار آثار مردمی در حوزه حجاب و عفاف به دبیرخانه جشنواره ارسال کنند. تا به حال توانستیم ۷۸۰۰ اثر جذب کنیم که شامل مجموعه‌ای از تولیدات هنری از فیلم کوتاه، انیمیشن، طرح‌های گرافیکی، نقاشی‌های کودکانه  و ایده‌های خلاقانه می‌شود. درست است که این جشنواره تمام حوزه‌های هنری را پوشش می‌دهد اما رویکرد آن مردمی است.
 
با توجه به اتفاقات و حوادثی که سال گذشته رخ داد، رویکرد دوره دوم جشنواره چه تفاوتی با سال‌ قبل دارد؟
سال گذشته سعی کردیم رویدادهایی را برگزار کنیم که مخاطبان خاص از جهت محتوایی همراه ما باشند و به همین دلیل نشست تخصصی داشتیم و نمایشگاه مجموعه برندها نیز برای حلقه‌های میانی مردم و کسانی بود که می‌خواستند از ظرفیت‌ها آگاه شوند. به عبارتی، معمولا گروه‌های مردمی درگیر با حوزه عفاف و حجاب را پوشش دادیم و اگر هم احیانا پویش رسانه‌ای داشتیم برای هم‌افزایی بین گروه‌های مردمی بوده که اگر کاری انجام می‌دهند به طور مشترک انجام شود. به هرحال در اتفاقات سال گذشته جریان‌های حزب‌اللهی در زمینه حوزه عفاف و حجاب خیلی قوی عمل نکردند. ما بر اساس این‌که رهبر معظم انقلاب معتقدند موضوع حجاب و عفاف فرهنگی است، بنا را بر این گذاشتیم که از ظرفیت مردمی استفاده کنیم و بگوییم مردم و جریان حزب اللهی دغدغه این حوزه را دارند. البته ما دسته‌بندی‌ هم در کار داشتیم و این آثاری که جذب کردیم مربوط به اقشار دانش‌آموزان، دانشجویان و طلاب بوده است و در کنار آن یک بخش عمومی هم قرار دادیم؛ یعنی علاوه بر این‌که به شکل عام از ارسال آثار استقبال کردیم، گفتیم حوزه نوجوان و جوان هم به ما کمک کنند. مخاطب ما موسسات انقلابی بودند و امسال بیشتر مخاطبان ما جریان عمومی مردم را شامل می‌شد.

 رویکرد شما در تقدیر از افراد در فیلم‌ یا موسیقی فجر و تعلق پیدا کردن جایزه گوهرشاد چه بوده‌است؟
ما برای این‌که بتوانیم تولیدات تخصصی را در حوزه عفاف و حجاب هدایت کنیم، جایزه هنری گوهرشاد را در نظر گرفتیم که سال گذشته در جشنواره فیلم فجر و موسیقی فجر توانستیم این دو جایزه هنری را اهدا کنیم. در جشنواره فیلم فجر دیدگاه ما نسبت به حوزه عفاف و حجاب این است که هویت مستقل زن ایرانی ـ اسلامی را در عین حال محجبه بودن نشان دهیم؛ یعنی معتقدیم چنین زنی توانمندی‌هایی دارد که می‌تواند در عرصه اجتماعی بدرخشد و حتی قائل به این هستیم که الگوی جمهوری اسلامی متفاوت با دیگر الگوها در غرب و شرق است. ما در گفتمان انقلاب اسلامی به دنبال این هستیم که نشان دهیم زن در عین همسر و مادر بودن در خانواده، می‌تواند در فضای اجتماعی فعالیت کند و از نگاه و تخصص خود به خوبی بهره ببرد و حجاب به او کمک می‌کند درگیر حواشی نشود. این یک الگو در سینمای ایران محسوب می‌شود و از جهتی هم سینمای ایران منبعث از جامعه بوده و فیلم‌هایی در این زمینه تولید شده است. معیار ما در انتخاب فیلم «سرهنگ ثریا» نیز نمایش زن محجبه با داشتن هویت مستقل بود و اتفاقا هم نقش اول و هم کارگردان جزو زنان شناخته شده عرصه هنر هستند. در جشنواره موسیقی هم از مجموع کارهای تولید شده، علیرضا افتخاری کاری به نام « تو مثل کوهی محکم باش» در حوزه عفاف، حیا و حجاب موفق به دریافت جایزه گوهرشاد شد. 

 آثاری که به این جشنواره ارسال می‌شوند، باید چه ویژگی‌هایی داشته باشند که مورد قبول شما واقع شوند؟ 
ما سعی کردیم از مسیر فراخوان عمومی و شبکه‌هایی که با بدنه مردم در ارتباط هستند، استفاده کنیم و نوع فراخوان ما چارچوب ساختاری خاصی برای قالب هنری در نظر نگرفته، چون قصد محدود کردن ارسال کنندگان اثر را نداشتیم و از کل ظرفیت مردمی می‌خواستیم استفاده کنیم. پس در مرحله اول ما به شکل عام این کار را انجام دادیم و هیچ قیدی برای قالب آثار هنری در نظر نگرفتیم. بنابراین، ۷۸۰۰ اثر تا به حال به دبیرخانه جشنواره در قالب‌های مختلف و ایده‌های خلاقانه مکتوب به ما رسیده است. هیأت داوران ما بر اساس قدرت هنری و محتوای اثر ارزیابی می‌کنند و ۲۵ اثر در هر گروه‌ دانش‌آموزی، دانشجویی و طلاب برگزیده می‌شود. ان‌شاءا... از هفته آینده این ۲۵ اثر را از راه سایت و فضاهای صداوسیما به صورت عمومی عرضه می‌کنیم؛ یعنی از مردم دعوت به عمل می‌آوریم به این ۲۵ اثر رأی بدهند که ما سه نفر را انتخاب کنیم. 

تفاوت جشنواره‌های «گوهرشاد» با «حوا»  
جشنواره حوا مربوط به حوزه زن و رسانه است و درباره زنی است که در سینمای ایران توانسته منشأ اثر باشد؛ اما ما در جشنواره «گوهرشاد» از عموم مردم خواستیم فقط در حوزه عفاف و حجاب آثار خود را در قالب‌های مختلف هنری برای ما ارسال کنند؛ یعنی اصلی‌ترین اختلاف جشنواره حوا و گوهرشاد مربوط به گستره موضوع می‌شود که جشنواره حوا فقط مربوط به عفاف و حجاب نیست و شامل بسیاری مسائل دیگر می‌شود که زنان در جامعه با آن درگیرند. از طرفی هم از فیلمسازان این عرصه در جشنواره حوا استفاده می‌شود اما ما در اینجا سراغ فیلمسازان حرفه‌ای نرفتیم و از عموم مردم کمک گرفتیم؛ زیرا اگر فردی عادی در این حوزه‌ها کاری انجام دهد و برگزیده شود، زمینه و انگیزه برای حضور در عرصه حرفه‌ای‌تر برایش فراهم می‌شود.