نخستین بارقه‌های احساس تغییر در قاعده پذیرش فیلم‌های کوتاه که منوط به شرکت در جشنواره فیلم کوتاه نیستند، در همین‌جا مشهود است؛ چرا که تعداد فیلم‌ها از سال گذشته که ۱۸ فیلم بود، امسال به ۴۴ فیلم افزایش یافته و این نکته‌ای مثبت هم برای فیلمسازان و هم جشنواره محسوب می‌شود. همین‌جا مشخص می‌شود که تغییر رویکرد تا‌چه‌اندازه می‌تواند میدان را برای حضور در عرصه‌های مختلف هنری از جمله سینما باز کند اما بپردازیم به فیلم‌های کوتاه اعلام‌شده برای شرکت در ماراتن جشنواره فیلم فجر؛ براساس بررسی‌ها از میان ۴۴ فیلم کوتاه راه‌یافته به جشنواره فیلم فجر، ۲۶ فیلم قبلا در جشنواره فیلم کوتاه تهران شرکت کرده بودند و حدود ۹ فیلم هم به‌شکل مستقیم و بدون شرکت در جشنواره فیلم کوتاه به جشنواره فجر راه یافته‌اند. علاوه بر این، حضور ۵ فیلم اقتباسی در میان فیلم‌های راه‌یافته نشان‌دهنده توجه روزافزون فیلمسازان جوان ونسل آینده فیلم‌سازی به سینمای اقتباسی است. علاوه بر فیلم‌های اقتباسی، درونمایه حدود ۴ فیلم راه‌یافته نیز حول محور مقاومت و جنگ شکل گرفته که این نشانه توجه فیلمسازان و اهالی هنر است که سعی دارند از راه ابزار هنر دغدغه خود را در این رابطه به گوش جهانیان برسانند. بنابراین، به‌نظر می‌رسد که تنوع دیدگاه و ژانر در میان آثار پذیرفته‌شده مشهود است که می‌توان آن را به فال نیک گرفت. در مطلب زیر فیلم‌هایی را معرفی کردیم که در دسته‌بندی اقتباسی، فیلم اولی، محور مقاومت یا براساس تنوع گونه و داستان جای می‌گیرند.
فیلم‌های کوتاه داستانی اقتباسی
با توجه به این‌که فیلم‌کوتاه بستری مناسب برای طرح داستان‌های کوتاه پرمخاطب از کتاب‌هاست، اقتباس در این میان اهمیت ویژه‌ای پیدا می‌کند. فیلم‌های کوتاهی که امسال در دسته‌بندی اقتباسی جای می‌گیرند شامل «سیزده‌سالگی» به کارگردانی محمد اسفندیاری، «نخ» به کارگردانی زهرا ترکمنلو، «شاهپر» به‌کارگردانی روناک جعفری، «کوتی» به کارگردانی سهیلا پورمحمدی و «ابله» به‌کارگردانی میثم محمدخانی است. داستان «سیزده‌سالگی» برگرفته از کتاب «باران گرفته است» نوشته احمد یوسف‌زاده است و ماجـرای سـیزده‌سـالگی سـردار قاسـم سـلیمانی راروایت می‌کندکـه به‌دلیــل بدهــی ســنگین پــدرش بــه بانــک، بــرای کســب درآمــد مجبــور بــه تــرک خانــواده می‌شود و از روســتا بــه شهر می‌رود. «نخ» نیز با اقتباس از کتاب «حوض خون» فاطمه سادات میرعالی و برگرفته از یک ماجرای واقعی است و داستان آن درباره نسـرین و مادربزرگـش است که در انتظـار اتمـام جنگ و بازگشـت پــدر هســتند و زیــر بمباران‌هــای وحشــتناک، دختــران و زنــان حاضــر در پناهـگاه سـعی می‌کنند کـه آتش عشق و صلح را روشن نگه دارند. «شاهپر» نیز یک داستان ایرانی برگرفته از شاهنامه حکیم فردوسی است که در خلاصه آن آمده که در میان اســاطیر ایــران در شــاهنامه فردوســی، بــه ســیمرغ بـا قدرتـی پنهـان در پرهایـش برمی‌خوری کـه بـه تنهـامانـدگان امـکان سـه آرزو می‌دهـد. «کوتی» برگرفته از کتاب «تنور و داستان‌های دیگر» نوشته هوشنگ مرادی‌کرمانی است و روایـت حضـور پسـربچـه‌ای در محیـط بیگانـه است کـه او را با ترس‌هایش مواجه می‌کند. این فیلم جایزه نهاد کتابخانه‌های عمومی را به خاطر پرداخت درست مواجه‌شدن با ترس کودکانه و نوجوانانه به‌همراه پرهیز ازخشونت غیرواقعی و توجه به اقتباس از کتاب دریافت کرده است. آخرین فیلم اقتباسی نیز «ابله» به کارگردانی میثم محمدخانی برگرفته از کتاب «آواز کافه غم‌بار» نوشته کارسون مکالرز است که در بخش جنبی جشنواره فیلم کوتاه تهران حضور داشت و ماجرای مرضیه دانشجوی کوتاه‌قامتی است که در خوابگاه زندگی می‌کند و هم اتاقی‌هایش او را مسخره می‌کنند اما با توجه به این‌که فیلمسازان کوتاه دوست دارند فیلم‌هایشان بهتر دیده شود و همچنین اهمیت این قالب فیلم‌سازی، جشنواره فیلم فجر می‌تواند برای فیلم‌های کوتاه با توجه به مضمون متفاوت‌شان دسته‌بندی قائل شود و جایزه ویژه‌ای را برای فیلمسازان در بخش‌های مختلف درنظر بگیرد که فعلا چنین قاعده‌ای وجود ندارد و امید است که در آینده جشنواره از این حیث به ساختار منظمی برسد. به هرحال، امسال وجود پنج فیلم اقتباسی هم غنیمت است.
پرواز مستقیم فیلم‌های کوتاه به فجر چهل‌و‌سوم
براساس بررسی‌ها، با توجه به تغییراتی که امسال در فراخوان جشنواره فجر برای فیلم‌های کوتاه پدید آمد، حدود ۹ فیلم بدون شرکت در جشنواره چهل‌و‌یکم فیلم کوتاه تهران به جشنواره فیلم فجر چهل‌و‌سوم فجر راه یافتند که شامل فیلم‌های «اسپیرال» به کارگردانی مینا‌سادات حسینی، «وس‌مار » به‌کارگردانی نیما تابنده، «بچه‌خوان» به کارگردانی اسماعیل عظیمی، «بیتا» به کارگردانی دانیال رحیمی کاشانی، «تاجی» به کارگردانی مهدی برجیان، «سل» به کارگردانی سجاد معارفی، «لکنت» به کارگردانی جابر نوری زارمی، «نوجنین» محمدرضا گنج‌خانلو و «ویر» به کارگردانی جواد گنجی می‌شود. این اولین تمایز جشنواره فیلم فجر امسال با سال‌های گذشته است که البته در فراخوان هم به این نکته اشاره شده است تا فرصتی برای فیلمسازانی که به هر دلیل در جشنواره کوتاه سال جاری شرکت نکرده‌اند، فراهم شود.
فیلم اولی‌های جشنواره
یکی از نکات مثبت جشنواره فیلم فجر امسال حضور کارگردانان فیلم‌کوتاه جوان فیلم‌اولی است که براساس بررسی‌ها، فیلم‌های «اس پی۱۱۰» به کارگردانی پیام ناصر، «گیاهخوار» به کارگردانی مرتضی آقاجانی و «به‌شرط» به کارگردانی سهیل رحیمی، جزو این فهرست محسوب می‌شوند. ناگفته نماند که قطعا تعداد فیلم‌اولی‌ها بیشتر از چیزی است که ما در این مطلب به آن اشاره می‌کنیم و در واقع به اختصار به سه فیلم و حال‌و‌هوای داستان‌شان اشاره می‌کنیم. به‌عنوان مثال، «اس‌پی ۱۱۰» درباره سعید است که نیمــه‌شــب ســعید لبــه پشــت‌بام مرتفعــی ایســتاده و قصــد دارد پاییـن بپـرد اما اتفاقی مانع از این اقدام او می‌شود. «گیاهخوار» به کارگردانی مرتضی آقاجانی درباره صالـح، جـوان ناشـنوایی است کـه بـه تازگـی در کشـتارگاهی کـه گوشـت‌های آن دزدیـده می‌شود کار می‌کنـد و به علت ناشنوایی دچار چالش‌هایی می‌شود و فیلم «به شرط» نیز به کارگردانی سهیل رحیمی و درباره زنی است که در ازای آزادی شوهرش از زندان برای خیران شرطی می‌گذارد.
تنوع گونه‌های داستانی
همواره کارگردانان فیلم‌های کوتاه با تنوعی که در آثارشان قائل می‌شوند، می‌توانند دیدگاه متفاوتی را در ذهن ما خلق کنند و اندیشه‌ای را از رهگذر تصویر با در میان گذاشتن تجربیات مختلف بارور کنند. علاوه بر این، تنوع در فیلم‌ها می‌تواند جذابیت بیشتری برای مخاطبان ایجاد کند و بینندگان باسلیقه‌های مختلف می‌توانند فیلم‌هایی را پیدا کنند که به علایق و تجربیات آنها نزدیک‌تر باشد. فیلم‌هایی که در رسته تنوع گونه داستانی و محتوایی جای می‌گیرند، عبارتند از «اهلی» به کارگردانی نیما عبدالعظیمی درباره برخورد با یک بز جادویی، «بدرود پاریس» به کارگردانی محمد ابراهیم شهبازی درباره نوجــوان ســندروم‌داونــی اســت کــه قصد مهاجرت دارد، «پس از پدر» به کارگردانی نوشین معراجی درباره چگونگی رویارویی با مرگ و «تاری» به کارگردانی صحرا اسدالهی درباره پنهان‌کردن حقیقت است. دیگر فیلم‌هایی که در این رسته جای می‌گیرند و نمی‌توانیم داستان همه آنها را به دلیل اطناب بیان کنیم، شامل «تانکر» به کارگردانی امیر پذیرفته، «تبر» به کارگردانی مهدی گنجی، «تفنگ چخوف» به کارگردانی سید‌عباس حسینی، «تنها کنار هم» به کارگردانی امید میرزایی، «جشن هنر» به کارگردانی علی توکلی، «جوجه‌رنگی» به کارگردانی فرید حاجی، «چولی بولی» به کارگردانی مانا پاک‌سرشت، «خانه ماه» به کارگردانی حمیدرضامقصودی داغداری،«خسرو ۱۲۷» به کارگردانی ابوالفضل ساعی مهربانی، «خرده سیاره» به کارگردانی احسان شادمانی، «دادرسی» به کارگردانی نادره سادات سرکی، «دوبیتو» به کارگردانی دانیال محمودنیا، «راوی» به کارگردانی محمدپایدار، «روز خداحافظی» به کارگردانی فرزاد رنجبر، «رویاساز»به کارگردانی محسن مهری‌درزی و میلاد کیایی، «زیر سایه بلوط» به کارگردانی حسین الهیاری، «ژیله مو» به کارگردانی زیور حجتی، «کشک‌های شور عزیز» به کارگردانی محسن صالحی‌فرد، «کین آختن» به کارگردانی رضا میرزایی، «لیمو از همه‌چیز خبر داشت» به کارگردانی ادریس محمودی و «حدود سیزده کیلوگرم» به کارگردانی مهدی برزکی.
افزایش تعداد آثار با تغییر قاعده پذیرش فیلم کوتاه
با توجه به آنچه گفته شد؛ با نظر به تغییر سیاست و ریل‌گذاری جشنواره درباره قاعده پذیرش آثار کوتاه، این اقدام از هر لحاظی برای فیلمسازان جوان مثبت است و فرصتی برای دیده شدن آثارشان در اختیار آنها قرار می‌دهد. علاوه بر این، افزایش تعداد فیلم‌ها نسبت به سال گذشته، به طور محسوسی نشان می‌دهد که این تغییر رویکرد تا چه اندازه توانسته فضای بازتری برای فیلمسازان کوتاه فراهم آورد و این نکته مثبتی به حساب می‌آید اما نکته‌ای که می‌توان به آن انتقاد داشت، مربوط به دسته‌بندی آثار یا بخش‌بندی آنهاست که امکان این وجود داشت که به‌عنوان مثال، بخش اقتباسی جدا شود و جایزه‌ای جدا برای آن درنظر گرفته شود. البته با توجه به این‌که سال‌ها در مورد چگونگی کیفیت حضور فیلم کوتاه در جشنواره فیلم فجر بحث بوده، مشخص است که صحبت بر سر تعیین جایزه برای فیلم‌های اقتباسی یا دیگر فیلم‌ها که موضوع یا محتوای ویژه‌ای مثل محور مقاومت دارند، راه به جایی نمی‌برد.
فیلم‌های کوتاه حول محور مقاومت و جنگ
در بین فیلم‌های کوتاه پذیرفته‌شده در چهل‌و‌سومین جشنواره فیلم فجر «پیام» به کارگردانی سعید ملتجی، «کودکی» به کارگردانی لیلا نیکزاد، «نخ» به کارگردانی زهرا ترکمنلو و «سیزده‌سالگی» به کارگردانی محمد اسفندیاری جزو فیلم‌های کوتاهی هستند که درونمایه مقاومت‌محور و ضد‌جنگ دارند. این فیلم‌ها همگی به نوع تجلی‌گرواقعیت جنگ و پیامدهای آن برای ما در هشت سال جنگ تحمیلی و همچنین ملت فلسطین هستند که مدت طولانی تمام خانواده‌ها و کودکان را دچار بحران کرد. به‌عنوان مثال، «پیام» حول جنگ غزه شکل گرفته ودرباره یک خبرنگارزن عرب دربحبوحه این جنگ است که تلاش دارد تا آخرین لحظه مقاومت کند، رسالتش را انجام دهد، صدای مردم باشد و اتفاقاتی را که می‌افتد به گوش دنیا برساند.«کودکی» به کارگردانی لیلا نیکزاد نیز درباره پـدری است که تصمیـم می‌گیـرد آخریـن بازمانـده زندگـی خـود را کـه دختربچـه خردسـالش اسـت از مـرز خـارج کنـد تـا او را از جنــگ نجــات دهــد.همچنین «سیزده سالگی» نیز درباره نوجوانی حاج قاسم سلیمانی است که تلاش می‌کند با کار در شهر پدرش را از قرض زیاد نجات دهد.درنهایت«نخ» نیز درباره خانواده‌ای است که زیر بمباران دشمن تلاش می‌کنند که پیوند خانوادگی خود را با صلح و عشق حفظ کنند.
