کریدور شمال-جنوب«چابهار» یکی از ابر پروژه‌های حمل و نقل ایران محسوب می‌شود که بخشی از آن باید توسط روسیه و بخشی دیگر توسط هند انجام می‌شد اما هنوز به طور کامل به مرحله اجرا نرسیده است. برخی کارشناسان معتقدند تکمیل این پروژه‌های استراتژیک می‌تواند با همکاری بخش خصوصی محقق شود و پس از بهره‌برداری کامل از سود آن نیز منتفع شوند.
جهان اکنون در یک جنگ کریدوری قرار دارد و کشورهای مختلف باتوجه به موقعیت جغرافیایی‌شان قصد دارند در آن حضور یابند و در دسته پیروزها قرار بگیرند. گذرراه راهبردی شمال- جنوب و شرق - غرب دو مسیر حمل و نقلی مهم برای تجارت جهانی است که هنوز به نتیجه مطلوب نرسیده است. برخی کارشناسان بر این باورند که در شرایط فعلی، ایران باید برای تسریع در تکمیل این پروژه‌ها اقدامات لازم را انجام دهد. شکی نیست موقعیت ژئوپلیتیک و ژئواستراتژیک ایران در خاورمیانه، کشورمان را به یک منطقه ویژه و خاص تبدیل کرده است. برخی کارشناسان معتقدند تحریم‌های طولانی‌مدت باعث شده از ظرفیت مسیر تجاری ایران به‌درستی و کامل استفاده نشود و برخی دیگر معتقدند این موضوع به حساسیت دولت‌ها برمی‌گردد. به این صورت که سرعت پیشرفت در هر دولت متفاوت است در حالی که به عنوان یک هدف بالادستی باید دولت‌های مختلف روی این موضوع تمرکز می‌کردند.آمارها نشان می‌دهد ظرفیت ایران برای ترانزیت ۸۰ میلیون تن کالا در سال است اما در سال گذشته این میزان به ۱۶ میلیون تن رسید. اگر ایران بتواند از ظرفیت کریدوری خود بهره ببرد، این امکان وجود دارد که بتواند با کشورهای بیشتری تعامل تجاری داشته باشد. اکنون ۸۰ درصد تجارت ایران با ۱۰ کشور است. کارشناسان بر این باورند در شرایط فعلی و باتوجه به تحریم‌ها، مبادی و مقاصد تجاری باید افزایش یابد تا اثر تحریم‌ها کاهش یابد.
اهمیت دیپلماسی اقتصادی
برای این‌که ایران بتواند در جنگ کریدورها پیروز از میدان بیرون بیاید، وزارت خارجه باید فعالیت خود را در این زمینه افزایش دهد. همچنین وزارت راه و شهرسازی با همکاری وزارت خارجه باید اقداماتی را انجام دهند که این پروژه زودتر به نتیجه برسد. اکنون آمریکا با صادرات نفت به هند، قصد دارد اقدامات خود را در منطقه پیش ببرد. از آنجایی که هند برای توسعه بندر شهید بهشتی چابهار قرارداد امضا کرده با بازگشت دونالد ترامپ به کاخ سفید، بعید است اقدام خاصی انجام دهد. از این رو وزارت خارجه باید در این زمینه تلاش بیشتری داشته باشد.
رقابت تنگاتنگ در اقتصاد
حمیدرضا حسینی‌دانا، کارشناس حوزه راه در گفت‌وگو با جام‌جم، در مورد کریدورهای منطقه، اظهار کرد: آینده اقتصاد دنیا بر اساس چند پایه مانند هوش مصنوعی، فناوری‌های نو و غیره شکل خواهد گرفت که حمل و نقل و کریدورهای حمل و نقلی و ترانزیتی هم یکی از پایه‌های اقتصاد فردا است؛ بنابراین رقابت و حتی گاهی دشمنی شکل می‌گیرد. وی افزود: با این حال کشورها سعی می‌کنند در مسیرهایی قرار بگیرند که دیگران راغب شوند با آنها کریدورها را تشکیل دهند. الان در منطقه آسیای میانه حداقل پنج کریدور برای وصل کردن آسیای میانه به هند در حال شکل‌گیری است. این کارشناس تاکید کرد: یک سمت این کریدورها کارخانه‌های بزرگ دنیا مثل هند و چین قرار دارند و به‌رغم این‌که تلاش می‌کنند از نظر سیاسی با هم همکاری داشه باشند اما از نظر اقتصادی به دنبال این هستند که منافع در کجا وجود دارد. مثلا هند و چین در شانگهای و گروه بریکس از لحاظ سیاسی همگرایی و هم‌افزایی می‌کنند اما در مسائل اقتصادی رقابت شدیدی دارند. حسینی‌دانا ادامه داد: عربستان سعودی و آمریکا پروژه آیمک را مطرح کرده‌اند که با چین و ایران مقابله کنند، از سوی دیگر چین مسیرهای دیگری برای رفتن به آفریقا باز می‌کند. طبیعی است که کشورها با هم رقابت کنند. با این حال این موضوع مطرح است که وقتی تنش‌های نظامی در منطقه وجود دارد و حدود بیش از ۷۰ سال رژیم صهیونیستی اقدام به نسل‌کشی مسلمانان می‌کند، مشخص نیست چگونه کشورهای عربی جنوب خلیج‌فارس در مسیر همکاری با رژیم اسرائیل، پروژه آیمک را کلید زده‌اند. این کشورها به صورت پنهانی و در زمانی که یمن دریای سرخ را به روی کشتی‌های پشتیبانی اسرائیل بسته بود، مسیرهای زمینی خود را برای این رژیم باز کردند و به اسم پروژه آینده به رژیم صهیونیستی پشتیبانی می‌رساندند و بار این رژیم را منتقل می‌کردند.وی ادامه داد: بیش از۱۵۰رسانه منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای حدود۶۰۰گزارش خبری وتحلیلی درمورد پروژه آیمک منتشر کردند. کشورهای عربی جنوب خلیج‌فارس می‌گویند این پروژه منفعت خالص است و هیچ اشاره‌ای به نسل‌کشی و جنایت‌های رژیم صهیونیستی نمی‌کنند. آنها در صف ایستاده‌اند تا با دشمن ۷۰ ساله این منطقه همکاری اقتصادی کنند. وی تاکید کرد: آمریکا به کشورهایی که عضو آیمک هستند قول داده تا هر فناوری که قرار است در این منطقه به دیگران بفروشد را در اختیار رژیم صهیونیستی قرار دهد تا کشورها بتوانند از از این رژیم بگیرند، بنابراین همه مجبور می‌شوند با رژیم صهیونیستی همکاری کنند اما این پروژه روی کاغذ قرار دارد و یک طرح ذهنی است. هرچند آن را تبلیغ می‌کنند، ولی مهم‌تر از همه این است که وقتی امنیت نداشته باشید، سرمایه و کالا از آنجا فرار خواهد کرد؛ این یک قاعده اقتصادی است.
آیمک، پروژه‌ای ناامن
این کارشناس تاکید کرد: مقاومت، امروزمقتدر است و نشان دادمی‌تواند بندر حیفا را بزند. این موضوع به صاحبان سرمایه رسیده که این کریدور هیچ امنیتی نخواهد داشت. اسرائیل بیش از ۷۰سال است که می‌خواهد امنیت، ثبات و پایداری برای خودش ایجاد کند و همه قدرت‌های جهانی از او حمایت کردند، ولی هنوز به این مرحله نرسیده است، حال چطور می‌تواند از امنیت و سرمایه دیگران مراقبت کند. ممکن است با تبلیغات بزرگنمایی کند، ولی قاعده اقتصادی این نظر را ندارد و سرمایه جایی می‌رود که اول امنیت و صلح برقرار باشد. حسینی‌دانا در پاسخ به این پرسش که ایران در زمینه توسعه کریدورها چه اقداماتی باید انجام دهد، گفت: ایران از لحاظ جغرافیایی و ژئوپلیتیکی، یک چهارراه بین‌المللی است. طرح‌های خیلی خوبی مانند کریدور شمال- جنوب یا شرق- غرب را مطرح کرده، ولی این پروژه‌ها به کندی پیش می‌رود و باید تمام تلاش خود را انجام دهیم تا زودتر از دیگران این کریدورها را شکل دهیم. وی افزود: ایران باید هرچه زودتر وضعیت خود را مشخص کند و وقتی کریدورها آماده شود، بار و ترانزیت حتما به سراغ ما می‌آید. وی به پرسشی درباره این‌که هند متولی اصلی آیمک است، آیا این مسیر را انتخاب می‌کند یا از مسیر چابهار استفاده خواهد کرد، پاسخ داد: از لحاظ اقتصادی برای صادرات کالا به اروپا، کریدور چابهار و شمال- جنوب ایران برایش بهتر است و صرف اقتصادی دارد اما در اثر فشار سیاسی آمریکا و با پول‌پاشی عربستان و امارات، بین این دو مسیر مانده است. این در حالی است که روسیه هم دو میلیارد دلار برای تکمیل خط آهن شمال ایران به صورت فاینانس سرمایه گذاری انجام داده و به نظر می‌رسد که هرچه زودتر این کریدرو نهایی شود، هند هم می‌تواند تصمیم درست‌تری بگیرد.
