آموزش سواد سیاسی در الفبای سیاست

سیاست در معنای گسترده‌تر نقش مهمی در تشکیل جامعه و حکومت دارد و برای تبیین بهتر علم سیاست به رسانه نیاز داریم، در این میان رادیو گفت‌وگو به عنوان یک رسانه نخبگانی که همواره به تولید محتواهای تخصصی می‌پردازد، برنامه‌ای را با عنوان «الفبای سیاست» تولید کرده که به آموزش دانش سیاسی مبادرت می‌ورزد و پنجشنبه‌ها ساعت ۱۸ از رادیو گفت‌وگو روی آنتن می‌رود. برای آشنایی بیشتر با این برنامه و ضرورت راه‌اندازی آن با دست‌اندرکاران برنامه الفبای سیاست گفت‌وگو شده که در اینجا می‌خوانید.
 
آموزش مفاهیم بنیادین علم سیاست
 ما به عنوان جامعه‌ای که تاریخ سیاسی ویژه‌ای داریم، بیش ازهرچیزدیگری به آموزش دانش سیاسی نیازداریم. مخصوصا در شرایطی که بعد از پیروزی انقلاب اسلامی ایران درسال۱۳۵۷ در ایران به وجود آمده، نیاز ما به آموزش عمومی دانش سیاسی از پیش بیشتر هم شده است. مهسا غیاثوند، تهیه‌کننده الفبای سیاست درباره رویکرد و اهداف برنامه صحبت می‌کند و می‌گوید: برنامه الفبای سیاست یک برنامه تخصصی با رویکرد آموزشی است و به مفاهیم بنیادین علم سیاست می‌پردازد. این برنامه با همراهی تخصصی جامعه ایرانی پدیدارشناسی انجمن علوم سیاسی ایران طرح‌ریزی شد. 
به طور کلی الفبای سیاست قصد دارد تا اساسی‌ترین مفاهیمی که خود سیاست را تشکیل می‌دهد، مورد بررسی قرار داده و داده‌های مناسبی را در این زمینه در اختیار شنوندگان قرار دهد. به عبارت بهتر در ابتدای مسیر تولید این برنامه به طور ویژه نیاز مخاطبان به داده‌هایی مناسب برای فهمیدن خود سیاست را درنظر گرفتیم و برای پاسخ دادن به این نیاز به خلق برنامه‌ای با عنوان الفبای سیاست رسیدیم.
   
مهم در تعیین رویکردهای سیاسی مردم
وی در پاسخ به این پرسش که ایده اصلی الفبای سیاست از کجا شکل گرفته پاسخ می‌دهد: ایده اصلی این برنامه زمانی به ذهن ما خطور کرد که احساس کردیم در گفت‌وگوهای روزانه و حتی در برنامه‌های ویژه‌ای که در رسانه‌های رسمی یا غیررسمی، ازجمله در روزنامه‌ها و شبکه‌های مجازی درباره سیاست شکل می‌گیرد با کاربرد دل‌به‌خواهی مفاهیم سیاسی سروکار داریم. مفاهیمی که هرکدام به شکلی در تعیین رویکردهای سیاسی مردم و انتخاب‌های آنها درباره مسائل مربوط به زندگی عمومی، ازجمله در رابطه با قوه مجریه، در انتخابات ریاست جمهوری یا قوه مقننه در انتخابات مجلس شورای اسلامی یا پارلمان‌های محلی از جمله در مورد شوراهای شهر و روستا، نقشی اساسی دارد. مسأله دیگری که در تولید ایده این برنامه مؤثر بود؛ غیاب یک جور نظام عمومی دانش سیاسی در کشور بود. براساس مشاهدات اولیه، با توجه به این که گفت‌وگوهای سیاسی، مناظره‌های رسانه‌ای و محتواهای دیگری که در این زمینه در اختیار مردم قرار می‌گیرند با یک‌جور کاربرد دل‌به‌خواهی از مفاهیم همراه بودند، باید نوعی از آموزش عمومی درباره سیاست را پیش‌بینی می‌کردیم. این نوع آموزش، از جنس آموزشی است که شهروندان در دولت‌های مختلف باید در نظام‌های حزبی و در خلال مشارکت در سازماندهی رخدادهای حزبی ببینند. موضوعی که در وضعیت خاص جامعه ما عملا مغفول مانده یا غیرممکن شده است. به هر تقدیر این دو، مبنای بنیادین شکل‌گیری برنامه الفبای سیاست بوده‌اند؛ چرا که ایده اولیه چیزی فراتر از آموزش‌های تخصصی مرسوم برای دانش‌افزایی استادان و دانشجویان علوم سیاسی در کشور است. ما بنا داریم مخاطب گسترده‌تری را برای این برنامه مورد خطاب قرار دهیم.
 
هم‌افزایی رادیو گفت‌و‌گو و دانشگاه
تهیه‌کننده برنامه الفبای سیاست در ادامه مطرح می‌کند: این برنامه با همکاری انجمن علمی علوم سیاسی ایران و رادیو گفت‌و‌گو روی آنتن می‌رود و این همکاری از جهات زیادی حائز اهمیت است؛ از یک‌طرف زمینه‌ساز نوعی هم‌افزایی قابل توجه و مبارک میان ظرفیت‌های رسانه‌ملی برای انتشار محتوای برنامه در سطح عمومی و دانش تخصصی موجود در انجمن علمی علوم سیاسی ایران می‌شود و از طرف دیگر زمینه لازم برای دسترسی سازمان به ظرفیت‌های نظری و تکثر گفتمانی موجود در جامعه دانشگاهی ایران را فراهم خواهد کرد. 
موضوع دیگری که باید به آن توجه کنیم، این است که همراهی رسانه‌ملی با انجمن علمی علوم سیاسی ایران به عنوان نهاد مدنی متولی علم سیاست درکشور وانجمن‌های علمی دیگری که به حوزه‌های دیگری ازدانش می‌پردازند، درسطح کشور می‌تواند به‌عنوان مسیری دوطرفه برای گشودگی دانشگاه نسبت به مردم و مردم نسبت به دانشگاه منتهی شود.مسأله مهمی که هم به مردم درباره آنچه در دانشگاه اتفاق می‌افتد، خبر می‌دهد و دانشگاه را نسبت به موضوعات واقعی موردتوجه مردم آگاه می‌کند.
   
نتایج پژوهشی صادقانه و دلسوزانه
آنچه در الفبای سیاست شکل گرفت، به صورت حداکثری صورتبندی مسائل و راه‌‌حل‌ها از طریق رسانه‌ملی به اطلاع سیاستمداران، تصمیم‌گیران و مردم می‌رسد. حمید ملک‌زاده، سردبیر و کارشناس مجری الفبای سیاست در این‌باره می‌گوید: درنتیجه این همکاری، دانشگاه و رسانه وظیفه خودشان را در تأثیرگذاری مسائل مربوط به خیر عمومی انجام داده‌اند؛ یکی از طریق ارائه نتایج پژوهش صادقانه و دلسوزانه خود و دیگری از طریق انتقال سالم و بی‌واسطه آن به مخاطبانی که هرکدام در سطحی از زندگی سیاسی می‌توانند مشارکتی فعال و اثرگذار داشته باشند. 
ملک‌زاده در توضیح دلیل انتخاب این عنوان برای برنامه شرح می‌دهد: الفبای سیاست احتمالا مناسب‌ترین نامی بود که برای این برنامه می‌توانستیم انتخاب کنیم، از این جهت که به مخاطبان ما نشان می‌دهد که بناست با چه چیزی درباره سیاست آشنا شوند. این شکل از نامگذاری در جهان مرسوم است. الفبا در این عنوان یعنی مفاهیم اولیه و بنیادین، یعنی آن مفاهیمی که برای اندیشیدن درباره هر شکلی از سیاست یا هرشکلی از اندیشیدن درباره سیاست به آن نیاز داریم. 

نیاز به آموزش عمومی دانش سیاسی
حمید ملک‌زاده استاد متخصص علم سیاست معتقد است: ما به عنوان جامعه‌ای که تاریخ سیاسی ویژه‌ای داریم، بیش از هرچیز دیگری به آموزش دانش سیاسی نیاز داریم. مخصوصا در شرایطی که بعد از پیروزی انقلاب اسلامی ایران در سال ۱۳۵۷ در ایران به وجود آمده، نیاز ما به آموزش عمومی دانش سیاسی از پیش بیشتر هم شده است. شما وقتی در یک جامعه خاص انقلابی را تجربه می‌کنید که نیروی محصور شهروندان برای تصمیم‌گیری درباره سیاست را آزاد کرده، در شرایطی که زمینه مشارکت عمومی افراد در تصمیم‌گیری سیاسی را ایجاد کرده‌اید، نمی‌توانید آنها را بدون این‌که به دانشی ابتدایی درباره سیاست دسترسی داشته باشند به زمین بازی مشارکت سیاسی بکشانید.این مسأله مخصوصاهرقدر از سال‌های اولیه انقلاب فاصله می‌گیرید، اهمیت بیشتری پیدا می‌کند. انقلاب‌ها، مثل همه رخدادهای جمعی دیگر، مدارسی عملی هستند که متخصصانی خودآموخته را تربیت می‌کنند اما با فروکش کردن فضای انقلابی در جامعه، یعنی وقتی واقعیت اجتماعی دیروز به خاطره‌هایی مبهم یا دور در ذهن برخی از آحاد جامعه یا داستان‌هایی مخدوش در ذهن بخش دیگری از جامعه که سال‌های انقلاب را تجربه ندارند، تبدیل شد، باید افراد جامعه خود را به دانش سیاسی عملی و نظری مجهز کنید تا بتوانند رابطه معناداری با رخداد اولیه انقلاب برقرار کنند. ولو این رابطه انتقادی و اصیل باشد.
کارشناس مجری برنامه الفبای سیاست در پایان خاطرنشان می‌کند: برخلاف آنچه مرسوم است در وضعیت جدیدی که ما و دیگر مردمان جهان در حال تجربه کردن آن هستیم، یعنی در جهانی که تحت‌تأثیر شبکه‌های مجازی، دسترسی افراد به اطلاعات مختلف تسهیل شده، ما بیش از پیش به مراجع قابل اعتمادی برای تولید و انتقال دانش تخصصی نیاز داریم. مراجع قابل اعتمادی که به جای فراوانی یاعمومیت گزاره‌های موجوددرجهان انباشته ازاطلاعات دانش صحیح و گزاره‌های صحیح را به مخاطبان خود منتقل می‌کنند. مراجعی که همچنان متکثر اما قابل اعتماد است.
علاقه‌مندان می‌توانند رادیو گفت‌وگوراروی موج fm ردیف ۱۰۳.۵ مگاهرتز دریافت و برنامه الفبای سیاست را پنجشنبه‌ها ساعت ۱۸ از این شبکه رادیویی بشنوند.