فرمانده یگان حفاظت منابع طبیعی و آبخیزداری کهگیلویه و بویراحمد؛
به گزارش جام‌جم‌آنلاین از ایرنا، باد سرد صبحگاهی از لابه‌لای درختان بلوط عبور می‌کند و مه نازکی دامنه کوه را پوشانده است. محیط‌بانان یکی‌یکی از پایگاه خارج می‌شوند، چکمه‌ها در سنگ و خاک فرومی‌رود و چشم‌ها به جست‌وجوی نشانه‌ای خیره‌اند؛ شاید یک ردپا، یک خراش تازه بر تنه درخت، یا رد دمی پیچ‌خورده بر برف.
از دیروز دوشنبه ۱۹ فروردین، سرشماری گسترده‌ای در پارک ملی دنا آغاز شده؛ مأموریتی دو روزه، با حضور ۱۰۰ کارشناس، محیط‌بان و داوطلب که یک پرسش در ذهن همه آنان می‌چرخد: آیا پلنگ هنوز در دنا قدم می‌زند؟
به گفته عبدال دیانتی‌نسب، مدیرکل حفاظت محیط زیست کهگیلویه و بویراحمد، ۱۰۰ نفر شامل محیط‌بانان، کارشناسان، فعالان محیط زیست، بازنشستگان حوزه منابع طبیعی و ناظرانی از استان فارس در قالب ۳۰ گروه تخصصی، عملیات دو روزهای را برای شمارش دقیق جمعیت گونه‌های جانوری در منطقه آغاز کرده اند.
هدف از این سرشماری، نه فقط تعیین وضعیت کمی حیات وحش، بلکه ارزیابی سلامت زیستگاه‌ها، منابع آبی، پوشش گیاهی و تأثیرات بحران‌هایی نظیر آتش‌سوزی‌های اخیر است.
دنا؛ کوهستانی باشکوه، زخمی از تغییرات اقلیمی و مداخلات انسانی
پارک ملی دنا که بخشی از منطقه حفاظت‌شده‌ای به وسعت ۹۳ هزار و ۸۲۱ هکتار است، از دیرباز یکی از نقاط حساس و استراتژیک برای حفاظت از تنوع زیستی ایران به‌شمار می‌رود. از این مساحت، ۲۵ هزار و ۸۲۳ هکتار به‌عنوان پارک ملی شناخته می‌شود؛ مفهومی که در عرف بین‌المللی به معنای حفاظت حداکثری از زیستگاه و ممنوعیت هرگونه بهره‌برداری تجاری یا انسانی است.
اما در سال‌های گذشته، این منطقه با چالش‌های متعددی مواجه بوده است: از توسعه نامتوازن و گردشگری کنترل‌نشده گرفته تا خشکسالی‌های شدید، آتش‌سوزی‌های گسترده و کاهش منابع آبی. همزمان، تغییر اقلیم و افزایش دمای منطقه، ریتم طبیعی حیات در این ناحیه را مختل کرده و زیستگاه گونه‌هایی، چون پلنگ ایرانی، کل و بز، خرس قهوه‌ای و کبک دری را در معرض تهدید قرار داده است.
سرشماری؛ ابزاری برای پایش یا گامی برای مدیریت بلندمدت؟
این نخستین‌بار نیست که سرشماری حیات وحش در منطقه دنا انجام می‌شود، اما اهمیت این دوره در آن است که در شرایطی برگزار می‌شود که بسیاری از شاخص‌های اکولوژیک منطقه دچار تغییراتی نگران‌کننده شده‌اند.
دیانتی‌نسب در گفتگو با رسانه‌ها تأکید کرده در این سرشماری، علاوه بر شناسایی گونه‌های جانوری، وضعیت رویشگاه‌هایی که در اثر آتش‌سوزی‌های تابستان گذشته تخریب شده‌اند، منابع آب، مسیر‌های عبور حیات وحش و نشانه‌های احتمالی از بیماری‌ها یا تلفات جانوری نیز مورد بررسی قرار خواهد گرفت.
به گفته کارشناسان مستقل، اهمیت چنین پایشی زمانی دوچندان می‌شود که داده‌های حاصل از آن مبنای برنامه‌ریزی‌های جدی‌تر، از جمله محدودیت‌های فصلی ورود گردشگر، مهار پروژه‌های عمرانی غیرمجاز و برنامه‌های احیای زیستگاه‌ها قرار گیرد.
پلنگ ایرانی؛ نمادی از شکوه طبیعت یا موجودی در آستانه ناپدیدی؟
از جمله موارد خاصی که در این سرشماری مد نظر قرار گرفته، بررسی وضعیت پلنگ ایرانی است؛ گونه‌ای در خطر که سال‌های گذشته بار‌ها در مناطق مختلف استان کهگیلویه و بویراحمد مشاهده شده است. این جانور که نماد قدرت و بقا در کوهستان‌های زاگرس به‌شمار می‌رود، به دلیل کاهش طعمه‌های طبیعی، تخریب زیستگاه و درگیری با جوامع انسانی، با خطر کاهش شدید جمعیت مواجه است.
بررسی نمایه‌ها، ردپا‌ها و نشانه‌های شبانه حیات وحش، بخشی از برنامه سرشماری پیش روست که می‌تواند اطلاعات تازه‌ای درباره الگو‌های رفتاری و پراکنش این گونه مهم فراهم کند. گرچه در سال‌های گذشته، گزارش‌هایی از مشاهده این گونه منتشر شده، اما نبود داده‌های دقیق و مستمر، همچنان برنامه‌های حفاظتی را در هاله‌ای از ابهام قرار داده است.
چرا حفاظت از دنا اهمیت ملی دارد؟
شاید برای برخی، پارک ملی دنا تنها یک منطقه کوهستانی زیبا باشد، اما در واقع این منطقه، یکی از قطب‌های بیولوژیکی کشور و بخشی از ذخایر ژنتیکی ایران است. وجود گونه‌های نادر گیاهی، گیاهان دارویی، منابع ژنتیکی مهم و همچنین جانورانی که تنها در این منطقه زیست می‌کنند، دنا را به یکی از حساس‌ترین نقاط برای مدیریت محیط زیستی کشور تبدیل کرده است.
تحقیقات بین‌المللی بار‌ها بر نقش زاگرس مرکزی – که دنا بخشی از آن است – در پایداری اقلیم ایران، تغذیه سفره‌های زیرزمینی و تنظیم دمای منطقه‌ای تأکید کرده‌اند. در چنین شرایطی، حفاظت از دنا نه تنها وظیفه‌ای محلی، بلکه ضرورتی برای امنیت اکولوژیک ایران است.
آیا این سرشماری می‌تواند آغازگر سیاستی جدید باشد؟
پرسشی که در ذهن بسیاری از فعالان محیط زیست مطرح است، این است که آیا داده‌های این سرشماری صرفاً در گزارش‌ها باقی می‌مانند یا به‌راستی می‌توانند مبنای تصمیم‌گیری‌های شجاعانه‌تری شوند؟ آیا نهاد‌های سیاست‌گذار، برای نخستین بار تصمیم می‌گیرند بر اساس علم و داده، از تخریب‌های بیشتر جلوگیری کرده و به بازسازی این زیست‌بوم بی‌نظیر بپردازند؟
شاید پاسخ به این سؤال در روزهای آینده روشن‌تر شود اما یک چیز قطعی است: پارک ملی دنا، دیگر توان تحمل سیاست‌های ناپایدار و بی‌برنامگی‌های مدیریتی را ندارد. زمان آن فرا رسیده که حفاظت از دنا به دغدغه‌ای ملی و فراتر از شعار‌های اداری تبدیل شود.
در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح شد
در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح شد
عضو دفتر حفظ و نشر آثار رهبر انقلاب در گفتگو با جام جم آنلاین مطرح کرد
گفت وگوی اختصاصی تپش با سرپرست دادسرای اطفال و نوجوانان تهران:
بهروز عطایی در گفت و گو با جام جم آنلاین:
گفتوگوی «جامجم» با حجتالاسلام محمدزمان بزاز از پیشکسوتان دفاع مقدس در استان خوزستان
