موسیقی کودک، پلی به سوی تربیت عاطفی و ذهنی کودکان

برگزاری کنسرت و نشست‌های تخصصی، تبادل‌نظر میان خانواده‌ها و مدرسان موسیقی کودک، اجرای هنرجویان آموزشگاه‌های موسیقی سراسر کشور و... برخی از بخش‌های این نمایشگاه را تشکیل داده است. با جلال ذکایی، دبیر این رویداد درباره اهداف و سیاست‌های راه‌اندازی چنین نمایشگاهی به گفتگو نشسته‌ایم.

نمایشگاه موسیقی کودک‌ونوجوان درحالی طی روز‌های اخیر برگزار شد که تا پیش از این، چنین رویدادی به شکل مستقل و با این محور برگزار نشده بود. اگرممکن است توضیح دهید که ایده برگزاری این رویداد از کجا نشأت گرفته است؟
در سال‌های اخیر ما دو دوره از نمایشگاه صنعت موسیقی را در برج میلاد برگزار کردیم و در هر دو دوره، با خانواده‌هایی مواجه شدیم که به همراه فرزندان خردسال خود در نمایشگاه حضور می‌یافتند، ولی ازدحام جمعیت اجازه نمی‌داد تا آن‌ها به شکل دقیق‌تری از نمایشگاه بازدید کنند. در واقع وجود این گروه از بازدیدکنندگان باعث شد تا توجه ما به سمت برگزاری یک نمایشگاه ویژه کودکان‌و‌نوجوانان معطوف شود. از طرفی، فعالان موسیقی کودک از تولیدکنندگان ساز گرفته تا مربیان و مدرسان هم وقتی متوجه می‌شدند که این نمایشگاه، مختص تمام اهالی موسیقی است و شکل و شمایل تخصصی ندارد، دلیلی برای حضور خود نمی‌دیدند. همه این مسائل باعث شد تا به فکر راه‌اندازی یک نمایشگاه تخصصی موسیقی کودک بیفتیم و این امکان فراهم شود که خانواده‌ها به شکل مستقیم با سازندگان ساز‌ها و استادان این حیطه ارتباط برقرار کنند.

پیش از گفتگو به این مسأله اشاره کردید جریان‌هایی از این دست می‌توانند در پرورش اندیشه و عواطف کودکان‌ونوجوانان نقش داشته باشند. با این اوصاف رویکرد نمایشگاه‌هایی از این دست را چطور ارزیابی می‌کنید؟
امروز آموزش موسیقی در منشور حقوق کودک سازمان ملل به‌عنوان یکی از مهم‌ترین اضلاع این منشور شناخته شده و تمام کشورها، خود را با آن تطبیق می‌دهند و ما هم می‌توانیم متناسب با جنس نیاز‌ها و استعداد‌های نسل جوان، با برپایی این نمایشگاه‌ها ضرورت بیشتری را در این زمینه به‌وجود بیاوریم. اگرچه در این سال‌ها، بیش از دیگر ژانرها، به سرود در مدارس پرداخته شده؛ گو این‌که در این بخش با تولیدات ارزشمندی هم مواجه بوده‌ایم، اما وقتی موسیقی را به شکل عام مورد بررسی قرار می‌دهیم، می‌بینیم که دیگر شاخه‌های این حیطه، به‌خصوص در بخش آموزش در این سال‌ها مغفول واقع شده‌اند. می‌خواهم بگویم، برگزاری این نمایشگاه می‌تواند این ضرورت را تبیین کند؛ کما این‌که ما در این نمایشگاه، به برپایی مجموعه کارگاه‌ها و سمینار‌های تخصصی و آموزشی پرداختیم و خلأ وجود موسیقی در مدارس را با حضور استادان فن مورد واکاوی قرار دادیم. حتی در این ارتباط بحث‌هایی مطرح شده که چرا شعر و ترانه در حال‌حاضر در کتاب‌های درسی کمرنگ است و دلیل این‌که این تولیدات در قالب موسیقی کمتر عرضه می‌شود، چیست. به نظرم نمایشگاه می‌تواند تعامل مناسبی را بین اهالی موسیقی و آموزش‌و‌پرورش ایجاد کند. از این‌رو، تصورم بر این است که باید در درجه اول، انتظارات‌مان را از یک نمایشگاه واقعی کنیم؛ این‌که از نمایشگاه انتظار داشته باشیم که بتواند یک‌تنه راه آموزش موسیقی به مدارس را بازکند، انتظار درستی نیست. نمایشگاه یک ابزار است که می‌تواند در بسترسازی این امر نقش داشته باشد، اما طبعا به‌تن‌هایی نمی‌تواند این بار را به دوش بکشد. هدف‌گذاری ما در این نمایشگاه این بوده که در کنار به نمایش گذاشتن توانمندی‌ها، کمبود‌ها را هم در این زمینه نشان دهیم و به‌واسطه آن، دیگر نهاد‌ها مانند وزارت صنعت، معدن و تجارت، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، معاونت هنری وزارت ارشاد، آموزش‌و‌پرورش و... را هم پای کار بیاوریم تا بیش از پیش به ضرورت ورود آموزش موسیقی در مدارس توجه شود. 

صرف‌نظر از مقوله آموزش، در روز‌های نمایشگاه و در کنار عرضه ساز‌های مختلف، سمینار‌هایی هم با حضور تولیدکنندگان و خانواده‌ها برگزار شد. دستاورد این نشست‌ها چه بوده است؟
در واقع سعی ما این بوده تا از رهگذر برپایی چنین رویدادی، راه‌حل‌هایی برای مرتفع کردن مشکلات در عرصه موسیقی، مانند قیمت بالای برخی از سازها، تامین کمبود برخی از ساز‌ها و... ارائه دهیم و مکانیزم‌های حمایتی که پیشتر به آن اشاره کردم را هم در این زمینه به کمک بطلبیم تا موسیقی به بطن زندگی خانواده و مدارس راه پیدا کند و عرصه برای ورود افرادی که تمایل دارند فرزندان‌شان از دوره کودکی به سمت آموزش موسیقی بروند تسهیل شود.

معیار شرکت‌کنندگان برای حضور در این نمایشگاه چه بود؟
ما از ابتدا بنا را بر این گذاشتیم که همه اهالی موسیقی می‌توانند در این نمایشگاه حضور یابند، مشروط بر آن‌که تولیدات و به‌طور کلی آنچه عرضه می‌کنند مورد نیاز و استفاده کودکان‌ونوجوانان باشد. به‌عنوان مثال در این نمایشگاه، ساز‌هایی برای اولین‌بار در معرض دید خانواده‌ها قرار گرفتند که متناسب با فیزیک کودک ساخته بودند یا در تولید بعضی دیگر از سازها، به بومی‌سازی پرداختیم که در نوع خود اتفاق نویی بود. آنچه مسلم است این‌که نمایشگاه موسیقی تخصصی کودک، هنوز در ابتدای راه است و قطعا خالی از آزمون و خطا نخواهد بود. با این‌حال، حضور خانواده‌ها به همراه فرزندان‌شان و همین‌طور اهالی موسیقی در روز‌های برپایی نمایشگاه، این نکته را ثابت کرد که این مسیر می‌تواند استمرار داشته باشد. هرچند حمایت دو بخش خصوصی و دولتی هم در این زمینه تأثیر زیادی خواهد داشت.

در مجموع، دستاورد اولین دوره از نمایشگاه تخصصی موسیقی کودک‌ونوجوان از منظر شما قابل‌قبول بوده است؟
به‌نظرم در این نمایشگاه، به تمام اهداف از پیش‌تعیین‌شده‌ای که داشتیم، رسیدیم. از‌جمله این‌که به‌لحاظ تعداد بازدیدکننده، فوق‌تصور و فراتر از انتظارمان بود. نکته دیگر این‌که کودکان‌ونوجوانانی از تمام رده‌های سنی حضور یافتند. در کنار این موارد نیز به لحاظ تنوع غرفه‌ها، آموزشگاه‌ها پررنگ ظاهر شدند و ساز‌های تخصصی کودکان‌ونوجوانان ارائه شد. به‌عنوان مثال برای اولین‌بار سنتور ویژه کودک توسط یک غرفه ارائه شد که مورد استقبال قرار گرفت و برای بازدیدکنندگان جذاب بود. همچنین رونمایی کتاب‌هایی در ارتباط با موسیقی کودک داشتیم و چهار نشست با این محور برگزار کردیم که اثرات تربیتی موسیقی روی این طیف از مخاطبان به چه شکل است که این بخش‌ها هم در نوع خود، اتفاق درخور‌توجهی بود. در کنار نمایشگاه‌ها سالنی را به اجرا‌های هنرجویان آموزشگاه‌ها اختصاص دادیم که از تمام سئانس‌ها استقبال صورت گرفت. علاوه بر این، رویداد دیگری هم تدارک دیده بودیم با عنوان استعدادیابی کودکان‌ونوجوانان که آن هم جزو نقاط جذاب نمایشگاه قلمداد می‌شود. در این بخش، علاقه‌مندان در رشته‌های نوازندگی، خوانندگی و آهنگسازی حضور یافتند و به اندازه‌ای از این بخش استقبال صورت گرفت که ناگزیر شدیم به‌رغم میل باطنی‌مان، تعدادی از شرکت‌کنندگان را حذف کنیم و فقط بخش اندکی به این مسابقه راه یافتند. براساس برآورد ما حدود یکصدهزارنفر از اولین نمایشگاه تخصصی موسیقی کودک‌ونوجوان بازدید کردند و نشانگر این است که در این زمینه با ظرفیت خالی مواجه هستیم و جا دارد که سیاست‌گذاران فرهنگی نسبت به این مقوله توجه و حمایت بیشتری انجام دهند.