متهم اول در آتش‌سوزی جنگل‌ها
اگر بگوییم جنگل‌ها و مراتع جزو ناامن‌ترین نقاط کره زمین به‌شمار می‌آیند، حرف بیراهی نیست. این درحالی است که این اکوسیستم‌ها یکی از بی‌پناه‌ترین مناطقی هستند که طی سالیان اخیر بخش اعظمی از آنها به دلایل مختلف از بین رفته.
خشک‌کردن و بریدن درختان، آتش‌سوزی‌های عمدی برای اهدافی مانند زمین‌خواری و زغال‌گیری، ایجاد استرس برای حیوانات و شکار غیرمجاز، بی‌احتیاطی در خاموش‌کردن آتش، رها‌کردن زباله در طبیعت و عدم توجه به خطرات ناشی از انعکاس نور خورشید از اشیای شیشه‌ای و پلاستیکی، همگی فجایعی هستند که جنگل‌ها با آنها درگیرند.
چند روزی است دوباره آتش به‌جان جنگل‌ها و مراتع افتاده و هر‌روز اخباری در مورد خاکستر‌شدن درختان به گوش می‌رسد: «آتش‌سوزی در جنگل‌ها و مراتع قلعه‌سفید از توابع شهرستان ممسنی در استان فارس بعد از ۲۴ ساعت مهار شد»، «۲۵هکتار از مراتع و اتفاعات جنگلی گیلانغرب درگیر آتش‌سوزی شده‌اند»، «شعله‌های آتش، دل جنگل‌های زاگرس در کهگیلویه و بویراحمد را می‌سوزاند» و... .
بعد از این‌که شعله‌های آتش در جنگل‌ها و مراتع قلعه‌سفید در استان فارس مهار شد، فرماندار ممسنی گفت: «با تلاش مأموران منابع طبیعی، نیروهای مردمی و ستاد مدیریت بحران، حریق خاموش شد و این نیروها در حال پایش منطقه هستند تا در‌صورت روشن‌شدن دوباره آتش، آن را مهار کنند.»
وقتی صحبت از نیروهای مردمی می‌شود، کاملا مشخص است که تجهیزات و امکانات، به‌اندازه کافی وجود ندارد و به‌همین خاطر مردم برای این‌که محیط زیست اطراف خود را از دست ندهند، به هر طریق ممکن سعی می‌کنند آتش را خاموش کنند.
مدیران چه برنامه‌ای دارند؟
افزایش آتش‌سوزی در جنگل‌ها و مراتع دلایل مختلفی دارد که در صدر آنها، عوامل انسانی قرار می‌گیرد. هر سال بر اثر غفلت افرادی که به طبیعت می‌روند یا به‌سبب افزایش شدید دما که عامل مهمی در آتش‌سوزی جنگل‌هاست، بخش زیادی از درختان می‌سوزند و از بین می‌روند. سید‌محمد شمامی، مسئول یکی از گروه‌های مردمی محافظ طبیعت در شمال کشور می‌گوید: «وقتی بارش کم می‌شود و میزان رطوبت جنگل‌ها و مراتع به‌شدت کاهش می‌یابد، وجود شاخ و برگ خشک و قابل اشتعال، احتمال آتش‌سوزی در فصل گرم سال را افزایش می‌دهند. البته در بسیاری از مناطق، احتمال آتش‌سوزی عمدی هم وجود دارد و گاهی افرادی برای سودجویی و اشغال زمین یا توسعه مزرعه، جنگل‌ها را عمدا آتش می‌زنند.»وی ادامه می‌دهد: «در‌کنار این عوامل باید به جرقه‌های ناشی از رعدوبرق هم اشاره کنیم که می‌تواند جنگل را به آتش بکشد.»شمامی با تاکید بر این‌که اگر از تخریب صحبت می‌کنیم باید به عوامل بازدارنده هم اشاره کرده و این عوامل در دستور کار قرار گیرند، می‌گوید: «مدیران برای مراقبت از محیط زیست و نگهداری جنگل‌ها چه برنامه‌ای دارند؟ اجرای طرح‌های مرتعداری و احیای مراتع تخریب‌شده، ایجاد کمربندهای حفاظتی در اطراف مناطق جنگلی و مرتعی، جمع‌آوری و امحای ضایعات کشاورزی و پسماندها از طبیعت، بخشی از اقداماتی است که حتما باید جزو مسئولیت و وظایف سازمان‌ها و نهادهای متولی قرار بگیرد.»
وی با اشاره به احداث پاسگاه‌های مراقبت و دیده‌بانی و تجهیز نیروهای امدادی به امکانات مناسب، ادامه می‌دهد: «در همین راستا ایجاد شبکه‌های ارتباطی و مخابراتی مناسب در مناطق جنگلی و مرتعی و توسعه سیستم‌های پایش و هشدار زودهنگام آتش‌سوزی با استفاده از تصاویر ماهواره‌ای و هوش مصنوعی از جمله راهکارهای ضروری برای پیشگیری و مقابله با معضلاتی است که جنگل‌ها با آن درگیرند.»
آتش بر دل استان‌های سرسبز
با این‌که آتش‌سوزی جنگل‌های زاگرس به یکی از معضلات مهم زیست‌محیطی این منطقه تبدیل شده اما موضوع نگران‌کننده این است که ۹۸ درصد اتفاقات، منشاء انسانی داشته و حتی در مواردی عمدی هستند. گزارش‌هایی که از کرمانشاه رسیده نشان می‌دهد طی ۲ماه نخست سال‌جاری فقط در گیلانغرب پنج فقره آتش‌سوزی به‌وقوع پیوسته که بر اثر آن ۲۵ هکتار از مراتع و ارتفاعات جنگلی صدمه دیده و بخش اعظمی از درختان خاکستر شده‌اند.در مورد گیلانغرب همین بس که بدانیم ۲۰۵ هزار هکتار عرصه منابع طبیعی دارد و از این میزان ۷۵ هزار هکتار آن جنگل و مرتع است. این شهرستان همسایه کشور عراق بوده و۴۱ هزارهکتار زمین کشاورزی وباغی داردکه سالانه ۱۰۰هزارتن انواع محصولات کشاورزی و دامی تولید و روانه بازار مصرف می‌کند. با این اوصاف هنوز هم اکثر آتش‌سوزی‌ها با کمک مردم مهار و خاموش می‌شوند و کمبود محیط‌بانان و نبود تجهیزات اطفای حریق از چالش‌های زیست‌محیطی این منطقه است.آن‌طور که آمارها نشان می‌دهد، استان کرمانشاه به حداقل ۲۰۰ محیط‌بان نیاز دارد تا بتواند به استاندارد لازم در زمینه محیط‌بانی و جنگلبانی برسد. کمی آن‌طرف‌تر کهگیلویه و بویراحمد قرار دارد؛ بهشت کوچکی در دل ایران که اگر بارش‌های بهاری خوبی را تجربه کند، شاهد رشد چشمگیر انواع گیاهان و پوشش سبز دلنوازی در تمام مناطق خود می‌شود.اما گیاهان و بوته‌های کم‌رمقی که با شروع فصل گرما خشک شده و با کوچک‌ترین جرقه‌ای آماده شعله‌ور‌شدن هستند، در کنار عوامل انسانی و بی‌احتیاطی و سهل‌انگاری‌ها و همچنین آتش‌سوزی‌های عمدی، به معضلی بزرگ برای جنگل‌ها و مراتع تبدیل می‌شوند. با این تفاسیر آیا استان کهگیلویه و بویراحمد را به‌خاطر برخورداری از هشت درصد از کل جنگل‌های کشور و ۲۰ درصد از جنگل‌های زاگرس و به‌دلیل کوهستانی‌بودن و پوشش مرتعی باید یکی از نقاط دل‌انگیز ایران در نظر بگیریم یا به‌دلیل قرار‌داشتن در معرض خطر بالای آتش‌سوزی، از جمله مناطق پرخطر کشور به شمار آوریم؟
قانونی که مجری ندارد
براساس ماده ۴۵ قانون حفاظت و بهره‌برداری از جنگل‌ها و مراتع، آتش‌زدن نباتات در مزارع و باغات داخل یا مجاور جنگل بدون اجازه و نظارت مأموران جنگلبانی ممنوع است و در صورتی که در نتیجه کوتاهی حریق در جنگل ایجاد شود مرتکب، به حبس تأدیبی از دو ماه تا یک‌سال محکوم خواهد شد.بر پایه تحقیقات، ۴۰ درصد آب شیرین ایران در محدوده زاگرس تولید می‌شود و اگر این جنگل‌ها از بین بروند، ضمن کاهش منابع آبی، گستره بالایی از خاک این منطقه که در طول هزاران سال گذشته تشکیل شده است، در اثر سیلاب نابود خواهد شد.بسیاری از رودخانه‌های پرآب و مهم کشور از جمله کارون، سیروان، کرخه، سیمره و دز اززاگرس سرچمشه می‌گیرندونابودی زاگرس سبب خشک‌شدن این رودخانه‌های مهم و حیاتی کشورمان نیز می‌شود.از مجموع وسعت شش میلیون هکتاری جنگل‌های منطقه زاگرس، یک میلیون هکتار به‌دلایل مختلف از بین رفته است.
چند روزی است دوباره آتش به‌جان جنگل‌ها و مراتع افتاده و هر‌روز اخباری در مورد خاکستر‌شدن درختان به گوش می‌رسد: «آتش‌سوزی در جنگل‌ها و مراتع قلعه‌سفید از توابع شهرستان ممسنی در استان فارس بعد از ۲۴ ساعت مهار شد»، «۲۵هکتار از مراتع و اتفاعات جنگلی گیلانغرب درگیر آتش‌سوزی شده‌اند»، «شعله‌های آتش، دل جنگل‌های زاگرس در کهگیلویه و بویراحمد را می‌سوزاند» و... .
بعد از این‌که شعله‌های آتش در جنگل‌ها و مراتع قلعه‌سفید در استان فارس مهار شد، فرماندار ممسنی گفت: «با تلاش مأموران منابع طبیعی، نیروهای مردمی و ستاد مدیریت بحران، حریق خاموش شد و این نیروها در حال پایش منطقه هستند تا در‌صورت روشن‌شدن دوباره آتش، آن را مهار کنند.»
وقتی صحبت از نیروهای مردمی می‌شود، کاملا مشخص است که تجهیزات و امکانات، به‌اندازه کافی وجود ندارد و به‌همین خاطر مردم برای این‌که محیط زیست اطراف خود را از دست ندهند، به هر طریق ممکن سعی می‌کنند آتش را خاموش کنند.
مدیران چه برنامه‌ای دارند؟
افزایش آتش‌سوزی در جنگل‌ها و مراتع دلایل مختلفی دارد که در صدر آنها، عوامل انسانی قرار می‌گیرد. هر سال بر اثر غفلت افرادی که به طبیعت می‌روند یا به‌سبب افزایش شدید دما که عامل مهمی در آتش‌سوزی جنگل‌هاست، بخش زیادی از درختان می‌سوزند و از بین می‌روند. سید‌محمد شمامی، مسئول یکی از گروه‌های مردمی محافظ طبیعت در شمال کشور می‌گوید: «وقتی بارش کم می‌شود و میزان رطوبت جنگل‌ها و مراتع به‌شدت کاهش می‌یابد، وجود شاخ و برگ خشک و قابل اشتعال، احتمال آتش‌سوزی در فصل گرم سال را افزایش می‌دهند. البته در بسیاری از مناطق، احتمال آتش‌سوزی عمدی هم وجود دارد و گاهی افرادی برای سودجویی و اشغال زمین یا توسعه مزرعه، جنگل‌ها را عمدا آتش می‌زنند.»وی ادامه می‌دهد: «در‌کنار این عوامل باید به جرقه‌های ناشی از رعدوبرق هم اشاره کنیم که می‌تواند جنگل را به آتش بکشد.»شمامی با تاکید بر این‌که اگر از تخریب صحبت می‌کنیم باید به عوامل بازدارنده هم اشاره کرده و این عوامل در دستور کار قرار گیرند، می‌گوید: «مدیران برای مراقبت از محیط زیست و نگهداری جنگل‌ها چه برنامه‌ای دارند؟ اجرای طرح‌های مرتعداری و احیای مراتع تخریب‌شده، ایجاد کمربندهای حفاظتی در اطراف مناطق جنگلی و مرتعی، جمع‌آوری و امحای ضایعات کشاورزی و پسماندها از طبیعت، بخشی از اقداماتی است که حتما باید جزو مسئولیت و وظایف سازمان‌ها و نهادهای متولی قرار بگیرد.»
وی با اشاره به احداث پاسگاه‌های مراقبت و دیده‌بانی و تجهیز نیروهای امدادی به امکانات مناسب، ادامه می‌دهد: «در همین راستا ایجاد شبکه‌های ارتباطی و مخابراتی مناسب در مناطق جنگلی و مرتعی و توسعه سیستم‌های پایش و هشدار زودهنگام آتش‌سوزی با استفاده از تصاویر ماهواره‌ای و هوش مصنوعی از جمله راهکارهای ضروری برای پیشگیری و مقابله با معضلاتی است که جنگل‌ها با آن درگیرند.»
آتش بر دل استان‌های سرسبز
با این‌که آتش‌سوزی جنگل‌های زاگرس به یکی از معضلات مهم زیست‌محیطی این منطقه تبدیل شده اما موضوع نگران‌کننده این است که ۹۸ درصد اتفاقات، منشاء انسانی داشته و حتی در مواردی عمدی هستند. گزارش‌هایی که از کرمانشاه رسیده نشان می‌دهد طی ۲ماه نخست سال‌جاری فقط در گیلانغرب پنج فقره آتش‌سوزی به‌وقوع پیوسته که بر اثر آن ۲۵ هکتار از مراتع و ارتفاعات جنگلی صدمه دیده و بخش اعظمی از درختان خاکستر شده‌اند.در مورد گیلانغرب همین بس که بدانیم ۲۰۵ هزار هکتار عرصه منابع طبیعی دارد و از این میزان ۷۵ هزار هکتار آن جنگل و مرتع است. این شهرستان همسایه کشور عراق بوده و۴۱ هزارهکتار زمین کشاورزی وباغی داردکه سالانه ۱۰۰هزارتن انواع محصولات کشاورزی و دامی تولید و روانه بازار مصرف می‌کند. با این اوصاف هنوز هم اکثر آتش‌سوزی‌ها با کمک مردم مهار و خاموش می‌شوند و کمبود محیط‌بانان و نبود تجهیزات اطفای حریق از چالش‌های زیست‌محیطی این منطقه است.آن‌طور که آمارها نشان می‌دهد، استان کرمانشاه به حداقل ۲۰۰ محیط‌بان نیاز دارد تا بتواند به استاندارد لازم در زمینه محیط‌بانی و جنگلبانی برسد. کمی آن‌طرف‌تر کهگیلویه و بویراحمد قرار دارد؛ بهشت کوچکی در دل ایران که اگر بارش‌های بهاری خوبی را تجربه کند، شاهد رشد چشمگیر انواع گیاهان و پوشش سبز دلنوازی در تمام مناطق خود می‌شود.اما گیاهان و بوته‌های کم‌رمقی که با شروع فصل گرما خشک شده و با کوچک‌ترین جرقه‌ای آماده شعله‌ور‌شدن هستند، در کنار عوامل انسانی و بی‌احتیاطی و سهل‌انگاری‌ها و همچنین آتش‌سوزی‌های عمدی، به معضلی بزرگ برای جنگل‌ها و مراتع تبدیل می‌شوند. با این تفاسیر آیا استان کهگیلویه و بویراحمد را به‌خاطر برخورداری از هشت درصد از کل جنگل‌های کشور و ۲۰ درصد از جنگل‌های زاگرس و به‌دلیل کوهستانی‌بودن و پوشش مرتعی باید یکی از نقاط دل‌انگیز ایران در نظر بگیریم یا به‌دلیل قرار‌داشتن در معرض خطر بالای آتش‌سوزی، از جمله مناطق پرخطر کشور به شمار آوریم؟
قانونی که مجری ندارد
براساس ماده ۴۵ قانون حفاظت و بهره‌برداری از جنگل‌ها و مراتع، آتش‌زدن نباتات در مزارع و باغات داخل یا مجاور جنگل بدون اجازه و نظارت مأموران جنگلبانی ممنوع است و در صورتی که در نتیجه کوتاهی حریق در جنگل ایجاد شود مرتکب، به حبس تأدیبی از دو ماه تا یک‌سال محکوم خواهد شد.بر پایه تحقیقات، ۴۰ درصد آب شیرین ایران در محدوده زاگرس تولید می‌شود و اگر این جنگل‌ها از بین بروند، ضمن کاهش منابع آبی، گستره بالایی از خاک این منطقه که در طول هزاران سال گذشته تشکیل شده است، در اثر سیلاب نابود خواهد شد.بسیاری از رودخانه‌های پرآب و مهم کشور از جمله کارون، سیروان، کرخه، سیمره و دز اززاگرس سرچمشه می‌گیرندونابودی زاگرس سبب خشک‌شدن این رودخانه‌های مهم و حیاتی کشورمان نیز می‌شود.از مجموع وسعت شش میلیون هکتاری جنگل‌های منطقه زاگرس، یک میلیون هکتار به‌دلایل مختلف از بین رفته است.
تازه ها
پیشنهاد سردبیر
در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح شد
جنبش مردمی سوریه
در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح شد
زمان دیپلماسی برای حمایت از مقاومت
عضو دفتر حفظ و نشر آثار رهبر انقلاب در گفتگو با جام جم آنلاین مطرح کرد
نقش ویژه اهالی اندیشه، رسانه و هنر در مقابله با تهدیدات نرم
گفت و گو
در گفتوگوی جامجم با ناصر کنعانی سخنگوی وزارت خارجه دولت سیزدهم مطرح شد
ناگفتههایی از امیر دیپلماسی
بهمناسبت نوزدهمین سالگرد تاسیس رادیو گفتوگو با مهدی شهابتالی، مدیر این شبکه گفتوگو کردیم
گفتوگوهای کوتاه با ضرباهنگ بالا
در گفتوگوی اختصاصی خبرنگار روزنامه «جامجم» در بیروت با حسن عزالدین، عضو بلندپایه حزبالله و نماینده پارلمان لبنان مطرح شد