اولیانوف در پیام خود نوشت: «قطعنامه ۲۲۳۱، که در سال ۲۰۱۵ توافق هستهای را تأیید کرد، فردا(۱۸ اکتبر)منقضی میشوند و برجام عملا پایان خواهد یافت.» وی افزود که ازاین پس، آژانس بینالمللی انرژی اتمی تنها در چارچوب توافقنامه پادمانهای جامع با ایران تعامل خواهد کرد و این امر نشاندهنده وضعیت جدیدی در برنامه هستهای ایران است. این موضعگیری روسیه، بهعنوان رئیس دورهای شورای امنیت و یکی از اعضای کلیدی برجام، نهتنها نقطه عطفی در دیپلماسی جهانی است بلکه نویدبخش پایان یک مناقشه طولانیمدت و پرهزینه برای ایران به شمار میرود.
اعلام رسمی پایان برجام و قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت از سوی روسیه، بهعنوان یکی از اعضای کلیدی این توافق و رئیس دورهای شورای امنیت، مزایای متعددی برای ایران به همراه دارد. این اقدام مسکو، که با تأکید بر احترام به حقوق بینالمللی و رد فشارهای یکجانبه غرب همراه است، نهتنها به ایران کمک میکند تا از بار سنگین تحریمهای طولانیمدت رهایی یابد بلکه موقعیت تهران را در عرصه دیپلماسی جهانی تقویت میکند. علاوهبراین، موضع قاطع روسیه در برابر تلاشهای اروپا و آمریکا برای فعالسازی مکانیسم ماشه، اعتبار ایران را بهعنوان یک بازیگر مسئول در جامعه جهانی افزایش میدهد و میتواند به کاهش فشارهای سیاسی بر تهران منجر شود. این اقدام روسیه همچنین تأثیرات مثبتی بر ارتقای همکاری میان تهران و مسکو ذیل برنامه جامع همکاری دوجانبه خواهد داشت. برنامه جامع همکاری ایران و روسیه، که در سالهای اخیر بهعنوان چارچوبی برای روابط راهبردی تعریف شده، اکنون با پایان محدودیتهای سازمان ملل، میتواند با شتاب بیشتری اجرا شود. مسکو روز گذشته در بیانیه خود تأکید کرده که پس از خاتمه قطعنامه ۲۲۳۱، با تمام توان وارد فاز عملیاتی این برنامه خواهد شد، که شامل حوزههای اقتصادی، نظامی، انرژی و فرهنگی میشود. این همکاریها، که بر پایه منافع متقابل استوار هستند، میتوانند تحریمهای یکجانبه آمریکا و اروپا را خنثی کنند و الگویی برای روابط مستقل از غرب ارائه دهند. برای نمونه، افزایش تجارت دوجانبه از طریق استفاده از ارزهای ملی، توسعه کریدورهای حملونقلی مانند شمال ــ جنوب، و همکاری در پروژههای انرژی هستهای، نهتنها اقتصاد ایران را تقویت میکند بلکه امنیت منطقهای را نیز ارتقا میبخشد. این اقدام روسیه، که در شرایطی انجام میشود که غرب با سیاستهای شکستخورده خود منزوی شده، نشاندهنده عمق روابط استراتژیک تهران ــ مسکو است و میتواند بهعنوان سکویی برای گسترش نفوذ مشترک در اوراسیا و خاورمیانه عمل کند. درنهایت، این تحولات، ایران را در موقعیتی قرار میدهد تا از مزایای کامل عضویت در سازمانهایی مانند شانگهای و بریکس بهره ببرد؛ جایی که روسیه نقش محوری در آن ایفا میکند.
پایان یک مناقشه ۲۰ساله
اعلام پایان قطعنامههای ضدایرانی که امروز در شورای امنیت مطرح خواهد شد، به معنای پایان رسمی دعوای ۲۰ساله پرونده هستهای ایران در این نهاد بینالمللی است. از سال ۲۰۰۶ میلادی، زمانی که شورای امنیت برای نخستینبار به موضوع هستهای ایران ورود کرد، تا امروز، تهران تحت قطعنامههای شورای امنیت قرار داشته است. این تحریمها، اغلب با انگیزههای سیاسی غرب و بهویژه ایالات متحده اعمال شده بودند.
الگویی برای جنوب جهانی
رفتار روسیه در این مقطع، که با حمایت چین همراه است، میتواند الگویی رفتاری برای دیگر کشورها، بهویژه در جنوب جهانی و جنبش عدم تعهد باشد. مسکو و پکن، با رد قاطعانه هرگونه تلاش برای تمدید تحریمها یا فعالسازی مکانیسم ماشه (اسنپبک)، نشان دادهاند که میتوان در برابر فشارهای یکجانبه غرب ایستادگی کرد. این دو قدرت، که خود نیز با تحریمهای آمریکا روبهرو بودهاند، بر اصل چندجانبهگرایی و احترام به حاکمیت ملی تأکید دارند. چنین رویکردی، نهتنها برای ایران حمایت عملی فراهم میکند بلکه به کشورهای در حال توسعه پیامی روشن میفرستد: دوران هژمونی غربی بهسر آمده و زمان آن رسیده که جنوب جهانی، با اتحاد، مسیر مستقل خود را ترسیم کند. درروزهای اخیر، این الگو در اجلاس وزرای خارجه جنبش عدم تعهد در کامپالا، پایتخت اوگاندا، بهوضوح نمایان شد.بیش از۱۰۰کشور عضو این جنبش، که عمدتا از آفریقا، آسیا و آمریکای لاتین هستند، در بیانیه نهایی خود از موضع حق ایران دفاع و ادعای آمریکا وسه کشور اروپایی(بریتانیا، فرانسه و آلمان) مبنی بر فعالسازی اسنپبک را رد کردند.
اهرم حقوقی علیه تحریمهای یکجانبه
تأکید روسیه بر غیرقانونی بودن اقدام اروپاییها در فعالسازی مکانیسم ماشه، اهرمی بسیار مهم برای اقدامات حقوقی ایران فراهم میآورد. مسکو در بیانیه خود تصریح کرده که اروپاییها، با نقض تعهدات خود در برجام و قطعنامه ۲۲۳۱، حق قانونی و اخلاقی برای چنین اقدامی ندارند.این موضع، که با استناد به اصول حقوق بینالملل بیان شده، میتواند دستاویزی برای دیگر کشورهای جهان در عدم اجرای تحریمهای یکجانبه غرب و آمریکا باشد. ایالات متحده، که در سال ۲۰۱۸ بهطور یکجانبه از برجام خارج شد، و اروپا، که نتوانست به تعهدات اقتصادی خود عمل کند، اکنون در موقعیتی ضعیف قرار دارند. آنها با ادامه سیاستهای خصمانه، نهتنها اعتبار خود را از دست دادهاند بلکه جهان را به سمت دوقطبیسازی سوق دادهاند.
درمقابل،ایران باپایبندی به تعهدات هستهایخود،حتیدرشرایط سخت،نشانداده که شریکی قابلاعتماداست.ایناهرمحقوقی میتواند ایران رادردادگاههای بینالمللی ومجامع جهانی تقویت وکشورهاراترغیب به نادیدهگرفتن تحریمهای فراسرزمینیآمریکا کند.
عادیسازی پرونده ایران در آژانس
با پایان قطعنامه ۲۲۳۱، نظارتهای ویژه بربرنامه هستهای ایران خاتمه مییابد وتعاملات تنها درچارچوب پادمانهای استاندارد انجام خواهد شد.این تغییر به ایران اجازه میدهد تا برنامه هستهای صلحآمیز خود را بدون محدودیتهای غیرضروری توسعه دهد. از کاربردهای پزشکی و کشاورزی گرفته تا تولید انرژی پاک، ایران میتواند همکاریهای بینالمللی را افزایش دهد. این عادیسازی، همچنین به جذب سرمایهگذاری در بخش انرژی هستهای کمک میکند و میتواند ایران را بهعنوان یک صادرکننده دانش فنی در منطقه تثبیت کند، درحالیکه غرب تلاش کرده تا برنامه هستهای ایران را بهعنوان تهدید جلوه دهد.
نقشه راه همکاریهای اقتصادی
روسیه اعلام کرده با پایان قطعنامهها، با تمام توان، در ذیل این برنامه، در حوزههای مختلف بهویژه اقتصادی وارد فعالیت خواهد شد. این تعهد، که شامل تجارت، انرژی، حملونقل و فناوری میشود، میتواند تحریمهای یکجانبه غرب را بیاثر و به عنوان نقشه راهی برای دیگر کشورها عمل کند. برای مثال، گسترش روابط اقتصادی روسیه و ایران، از طریق کریدورهای حملونقلی مانند شمال ــ جنوب میتواند حجم تجارت دوجانبه را به سطوح بیسابقهای برساند. چین نیز با سرمایهگذاریهای عظیم در ایران، این الگو را تقویت کرده و کشورهای جنوب جهانی را تشویق به پیروی میکند. این همکاریها، نشان میدهد که میتوان بدون وابستگی به غرب، اقتصادهای قدرتمندی ساخت.
سفر مهم لاریجانی به مسکو برای تقدیم پیام رهبر معظم انقلاب به پوتین
علی لاریجانی، دبیر شورای عالی امنیت ملی، در سفر به روسیه با ولادیمیر پوتین دیدار و پیام رهبر معظم انقلاب اسلامی را به وی تقدیم کرد. این دومین سفر لاریجانی به مسکو بعد از استقرار در مقام دبیر شورای امنیت ملی کشور است. سفر فعلی لاریجانی به مسکو در شرایطی صورت گرفته است که این روزها روسها نقش بسیار مهمی در دو پرونده مهم منطقهای و جهانی مرتبط با ایران ایفا میکنند. از یک سو به تازگی جولانی، رئیس دولت موقت سوریه به مسکو سفر کرده و از سوی دیگر نقش مهم روسیه به عنوان رئیس دورهای شورای امنیت سازمان ملل در اعلام رسمی پایان تحریمهای سازمان ملل ذیل پرونده هستهای کشورمان، نیازمند رایزنیهای فشرده و هماهنگی مقامات دو کشور در بالاترین سطوح است.