در آستانه «روز جهانی ایدز»، «جام‌جم» به بررسی مسائل اجتماعی و فرهنگی این بیماری پرداخته است
ویروس‌های اجتماعی HIV
فردا دهم آذرماه، مصادف است با «روز جهانی ایدز»؛ بیماری‌ای که تا چند سال پیش صحبت کردن از آن تابو به‌شمار می‌آمد و بسیاری از مبتلایان به‌دلیل نگاه شماتت‌آمیز دیگران جرأت حرف زدن در رابطه با بیماری خود را نداشتند و آن را مانند یک راز مگو در سینه حبس می‌کردند.
در سال‌های اخیر اما اجرای سیاست‌های مختلف و همچنین آگاه‌سازی مردم باعث تغییر نگرش‌ها شد؛ به‌طوری که امرزه بسیاری از مبتلایان به‌راحتی درعرصه‌های مختلف اجتماعی و سیاسی حضور پیدا می‌کنند و فعالیت‌های خود را همچون سایر اعضای جامعه انجام می‌دهند.بررسی‌ها حاکی ازآن است که حدود ۲۵هزار بیمار مبتلا به ویروسHIV به‌طور رسمی در کشور به ثبت رسیده‌اند. با‌این‌حال، برآورد برخی کارشناسان ازشمارواقعی مبتلایان،به بیش از۴۱هزارنفر می‌رسد. به عبارت دیگر، تاکنون بیش از نیمی از افراد مبتلا در کشور شناسایی شده‌اند. بنابراین لازم است مسئولان سازوکار جامع‌تری برای خدمات‌رسانی به آنان طراحی و اجرا کنند.
نیازمند بازنگری
بیماران مبتلا به ایدز این روزها با احتیاط در جامعه گام بر‌می‌دارند، شغل برمی‌گزینند و حتی تشکیل خانواده می‌دهند. با وجود این، هنوز تغییر رویکرد به این مسأله آن‌طور که باید و شاید رخ نداده است. کوروش محمدی، رئیس انجمن آسیب‌شناسی اجتماعی ایران در این‌باره به روزنامه جام‌جم می‌گوید: «در رابطه با بیماری ایدز و همچنین مبتلایان به آن، همواره نگاه اشتباهی وجود داشته؛ ما این موضوع را به مسائل اخلاقی گره زدیم و همین امر، یک فاجعه زیستی برای جامعه ایجاد کرد. در حالی که در دنیا، رویکرد مبتنی بر پذیرش بیماری و رفتار درست با آن اتخاذ شده است. این نگاه غلط باعث شده بسیاری از افراد که در مراحل اولیه بیماری یا در زمان تشخیص قرارداشتند، خود را ازارتباطات اجتماعی پنهان کنند و به‌دلیل ترس از آبرو و واکنش خانواده، موضوع ابتلای خود را مخفی نگه دارند. همین پنهانکاری موجب گسترش و توزیع ویروس در جامعه شد و درنتیجه، آمار مبتلایان در مقطعی رشد چشمگیری یافت.» آن‌طور که او توضیح می‌دهد به‌درستی به سمت بازتعریف اصولی رابطه جامعه با این بیماری حرکت نشده است. در مقطعی برنامه‌های وزارت بهداشت برای مقابله با این بیماری قوت گرفت اماصرفا از زاویه درمان بیماران به موضوع پرداخته شد، درحالی که واقعیت این است که این برنامه‌ها هنوز نتوانسته‌اند بخش‌های مؤثر جامعه رادرگیر وبه مواجهه درست با افراد مبتلا ترغیب کند.بنابراین برخورد انزواگرایانه و طردآمیز جامعه نسبت به مبتلایان باعث می‌شود آنها زندگی خود را با پنهان‌کردن بیماری ادامه دهند. این پنهانکاری موجب می‌شود در مواردی، افراد بدون آگاهی با آنها در تعامل باشند؛ برای مثال در مراکز درمانی یا دندانپزشکی، همین امر چرخه انتقال ویروس را در جامعه فعال نگه می‌دارد.
آگاه‌سازی فراموش نشود
هرچند شرایط جامعه نسبت به گذشته در مواجه با بیماران مبتلا به ایدز بهتر شده اما بیشتر کارشناسان تاکید می‌کنند که برای بهبود این وضعیت کماکان به اجرای برنامه‌های مناسب فرهنگی و اجتماعی نیاز است. رئیس انجمن آسیب‌شناسی اجتماعی ایران در این‌باره می‌گوید: «نیاز جدی به آگاه‌سازی مبتنی بر تغییر باورهای غلط وجود دارد و این تغییر تنها با عزم و اراده قوی متولیان امر و راه‌اندازی یک فرآیند آموزش همگانی ممکن است. باید مدل‌هایی طراحی شود که جامعه را به سطح بالایی از آگاهی و باورهای درست نسبت به این بیماران برساند.» علاوه بر این محمدی معتقد است، الگوهای موفق جهانی که به کاهش ابتلا منجر شده‌اند نیز باید مورد استفاده قرار گیرند. هرچند حوزه بهداشت و درمان در این زمینه فعال بوده اما به نظر می‌رسد سطح آگاهی موجود کافی نیست.
عبور از سیاست کتمان
به باور برخی کارشناسان، رویکرد جامعه در چهار دهه اخیر نسبت به بیماران مبتلا به ایدز دگرگون شده و همین تحول، به بهبود شرایط انجامیده؛ با این حال، توجه جدی‌تر به این حوزه همچنان ضروری است. حسن موسوی‌چلک، رئیس انجمن مددکاران اجتماعی ایران نیز چنین باوری دارد. او به جام‌جم می‌گوید: «در چند سال اخیر، برنامه‌های ملی برای کنترل و کاهش عفونت HIV تصویب و در دولت‌های مختلف ابلاغ شده است. یعنی آن کتمان گذشته را کنار گذاشته‌ایم و به سمت تدوین برنامه‌های ملی حرکت کرده‌ایم؛ برنامه‌هایی که در آن وظایف سازمان‌های مختلف مشخص شده. این روند در راستای سیاست‌گذاری و پذیرش موضوع با نگاه غیرامنیتی شکل گرفته است. این نگاه با برنامه‌های کاهش آسیب، به‌ویژه در حوزه اعتیاد، توانست روند انتقال از طریق اعتیاد تزریقی را که بیشترین راه انتقال بود، کاهش دهد.» آن طور که او توضیح می‌دهد در سال‌های گذشته برنامه‌هایی مانند «باشگاه مثبت» برای مبتلایان به این عفونت راه افتاد تا این افراد بتوانند دور هم جمع شوند و به هم کمک کنند.
خطر روابط پرخطر
استفاده از سرنگ آلوده و روابط جنسی محافظت نشده همچنان دو راه اصلی انتقال بیماری ایدز است. براساس گزارش‌های وزارت بهداشت، در سال‌های گذشته، گروه معتادان تزریقی با سهمی حدود ۸۰ درصد، عامل اصلی انتقال ویروس HIV در کشور بودند. با این حال، با اجرای موفق برنامه‌های کاهش آسیب و سایر مداخلات هدفمند، مسیر انتقال در این گروه کنترل شد و شاهد کاهش قابل توجه ابتلا بودیم. البته در حال حاضر، روش‌های دیگر انتقال، به‌عنوان مسیر غالب در موارد جدید شناسایی‌شده HIV مطرح است. موسوی چلک در این باره می‌گوید: «برای شناسایی بیشتر مبتلایان،آزمایش داوطلبانه انجام می‌شود که در کاهش ابتلا مؤثر بوده است. در گذشته بیش از ۹۰ درصد مبتلایان، از طریق اعتیاد تزریقی آلوده می‌شدند. سیاست‌ها و برنامه‌هایی در زمینه بهداشت و بهبود رفتار اتخاذ شد و قانون اصلاح مواد مخدر نیز به این روند کمک کرد تا انتقال از این روش کاهش یابد. اما در زمینه روابط جنسی محافظت‌نشده، مانند حوزه اعتیاد، عمل نکرده‌ایم؛ زیرا پذیرش و فرهنگی این موضوع دشوارتر است. با این حال، نسبت به گذشته، با ارائه آموزش‌های بهبود رفتار در مراکز مختلف، حساسیت‌ها کاهش یافته است. اگر این سیاست‌ها اجرا نمی‌شد، تعداد مبتلایان امروز بسیار بیشتر بود.» با وجود این، هنوز اجرای سیاست‌های مقابله با این بیماری با چالش‌های مختلفی روبه‌روست، به طوری که رئیس انجمن مددکاران اجتماعی ایران در این خصوص عنوان می‌کند: «بسیاری از افراد هنوز نمی‌دانند ناقل ویروس هستند و گرچه سیاست‌ها تغییر کرده، اما همچنان در برخی محیط‌های اجتماعی مقاومت‌هایی نسبت به پذیرش این افراد مشاهده می‌شود. »
نیازمند بازنگری
بیماران مبتلا به ایدز این روزها با احتیاط در جامعه گام بر‌می‌دارند، شغل برمی‌گزینند و حتی تشکیل خانواده می‌دهند. با وجود این، هنوز تغییر رویکرد به این مسأله آن‌طور که باید و شاید رخ نداده است. کوروش محمدی، رئیس انجمن آسیب‌شناسی اجتماعی ایران در این‌باره به روزنامه جام‌جم می‌گوید: «در رابطه با بیماری ایدز و همچنین مبتلایان به آن، همواره نگاه اشتباهی وجود داشته؛ ما این موضوع را به مسائل اخلاقی گره زدیم و همین امر، یک فاجعه زیستی برای جامعه ایجاد کرد. در حالی که در دنیا، رویکرد مبتنی بر پذیرش بیماری و رفتار درست با آن اتخاذ شده است. این نگاه غلط باعث شده بسیاری از افراد که در مراحل اولیه بیماری یا در زمان تشخیص قرارداشتند، خود را ازارتباطات اجتماعی پنهان کنند و به‌دلیل ترس از آبرو و واکنش خانواده، موضوع ابتلای خود را مخفی نگه دارند. همین پنهانکاری موجب گسترش و توزیع ویروس در جامعه شد و درنتیجه، آمار مبتلایان در مقطعی رشد چشمگیری یافت.» آن‌طور که او توضیح می‌دهد به‌درستی به سمت بازتعریف اصولی رابطه جامعه با این بیماری حرکت نشده است. در مقطعی برنامه‌های وزارت بهداشت برای مقابله با این بیماری قوت گرفت اماصرفا از زاویه درمان بیماران به موضوع پرداخته شد، درحالی که واقعیت این است که این برنامه‌ها هنوز نتوانسته‌اند بخش‌های مؤثر جامعه رادرگیر وبه مواجهه درست با افراد مبتلا ترغیب کند.بنابراین برخورد انزواگرایانه و طردآمیز جامعه نسبت به مبتلایان باعث می‌شود آنها زندگی خود را با پنهان‌کردن بیماری ادامه دهند. این پنهانکاری موجب می‌شود در مواردی، افراد بدون آگاهی با آنها در تعامل باشند؛ برای مثال در مراکز درمانی یا دندانپزشکی، همین امر چرخه انتقال ویروس را در جامعه فعال نگه می‌دارد.
آگاه‌سازی فراموش نشود
هرچند شرایط جامعه نسبت به گذشته در مواجه با بیماران مبتلا به ایدز بهتر شده اما بیشتر کارشناسان تاکید می‌کنند که برای بهبود این وضعیت کماکان به اجرای برنامه‌های مناسب فرهنگی و اجتماعی نیاز است. رئیس انجمن آسیب‌شناسی اجتماعی ایران در این‌باره می‌گوید: «نیاز جدی به آگاه‌سازی مبتنی بر تغییر باورهای غلط وجود دارد و این تغییر تنها با عزم و اراده قوی متولیان امر و راه‌اندازی یک فرآیند آموزش همگانی ممکن است. باید مدل‌هایی طراحی شود که جامعه را به سطح بالایی از آگاهی و باورهای درست نسبت به این بیماران برساند.» علاوه بر این محمدی معتقد است، الگوهای موفق جهانی که به کاهش ابتلا منجر شده‌اند نیز باید مورد استفاده قرار گیرند. هرچند حوزه بهداشت و درمان در این زمینه فعال بوده اما به نظر می‌رسد سطح آگاهی موجود کافی نیست.
عبور از سیاست کتمان
به باور برخی کارشناسان، رویکرد جامعه در چهار دهه اخیر نسبت به بیماران مبتلا به ایدز دگرگون شده و همین تحول، به بهبود شرایط انجامیده؛ با این حال، توجه جدی‌تر به این حوزه همچنان ضروری است. حسن موسوی‌چلک، رئیس انجمن مددکاران اجتماعی ایران نیز چنین باوری دارد. او به جام‌جم می‌گوید: «در چند سال اخیر، برنامه‌های ملی برای کنترل و کاهش عفونت HIV تصویب و در دولت‌های مختلف ابلاغ شده است. یعنی آن کتمان گذشته را کنار گذاشته‌ایم و به سمت تدوین برنامه‌های ملی حرکت کرده‌ایم؛ برنامه‌هایی که در آن وظایف سازمان‌های مختلف مشخص شده. این روند در راستای سیاست‌گذاری و پذیرش موضوع با نگاه غیرامنیتی شکل گرفته است. این نگاه با برنامه‌های کاهش آسیب، به‌ویژه در حوزه اعتیاد، توانست روند انتقال از طریق اعتیاد تزریقی را که بیشترین راه انتقال بود، کاهش دهد.» آن طور که او توضیح می‌دهد در سال‌های گذشته برنامه‌هایی مانند «باشگاه مثبت» برای مبتلایان به این عفونت راه افتاد تا این افراد بتوانند دور هم جمع شوند و به هم کمک کنند.
خطر روابط پرخطر
استفاده از سرنگ آلوده و روابط جنسی محافظت نشده همچنان دو راه اصلی انتقال بیماری ایدز است. براساس گزارش‌های وزارت بهداشت، در سال‌های گذشته، گروه معتادان تزریقی با سهمی حدود ۸۰ درصد، عامل اصلی انتقال ویروس HIV در کشور بودند. با این حال، با اجرای موفق برنامه‌های کاهش آسیب و سایر مداخلات هدفمند، مسیر انتقال در این گروه کنترل شد و شاهد کاهش قابل توجه ابتلا بودیم. البته در حال حاضر، روش‌های دیگر انتقال، به‌عنوان مسیر غالب در موارد جدید شناسایی‌شده HIV مطرح است. موسوی چلک در این باره می‌گوید: «برای شناسایی بیشتر مبتلایان،آزمایش داوطلبانه انجام می‌شود که در کاهش ابتلا مؤثر بوده است. در گذشته بیش از ۹۰ درصد مبتلایان، از طریق اعتیاد تزریقی آلوده می‌شدند. سیاست‌ها و برنامه‌هایی در زمینه بهداشت و بهبود رفتار اتخاذ شد و قانون اصلاح مواد مخدر نیز به این روند کمک کرد تا انتقال از این روش کاهش یابد. اما در زمینه روابط جنسی محافظت‌نشده، مانند حوزه اعتیاد، عمل نکرده‌ایم؛ زیرا پذیرش و فرهنگی این موضوع دشوارتر است. با این حال، نسبت به گذشته، با ارائه آموزش‌های بهبود رفتار در مراکز مختلف، حساسیت‌ها کاهش یافته است. اگر این سیاست‌ها اجرا نمی‌شد، تعداد مبتلایان امروز بسیار بیشتر بود.» با وجود این، هنوز اجرای سیاست‌های مقابله با این بیماری با چالش‌های مختلفی روبه‌روست، به طوری که رئیس انجمن مددکاران اجتماعی ایران در این خصوص عنوان می‌کند: «بسیاری از افراد هنوز نمی‌دانند ناقل ویروس هستند و گرچه سیاست‌ها تغییر کرده، اما همچنان در برخی محیط‌های اجتماعی مقاومت‌هایی نسبت به پذیرش این افراد مشاهده می‌شود. »
تازه ها
پیشنهاد سردبیر
در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح شد
جنبش مردمی سوریه
در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح شد
زمان دیپلماسی برای حمایت از مقاومت
عضو دفتر حفظ و نشر آثار رهبر انقلاب در گفتگو با جام جم آنلاین مطرح کرد
نقش ویژه اهالی اندیشه، رسانه و هنر در مقابله با تهدیدات نرم
گوناگون
گفت و گو
هنرمندان در گفت‌وگو با «جام‌جم» از مؤلفههای هنری و فردی شخصیت زندهیاد ناصر مسعودی میگویند
صدایی از جنس جنگل و باران
امیر دریادار شهرام ایرانی در گفت‌وگو با روزنامه «جام‌جم» به مناسبت روز ملی جزایر سه‌گانه مطرح کرد
از ایران بزرگ می‌هراسن
«جام‌جم» در گفت‌وگو با رئیس انجمن متخصصان بیماریهای عفونی بررسی کرد
ایدز در کنترل درمان
رئیس مرکز مدیریت بیماریهای واگیر وزارت بهداشت در گفت‌وگو با روزنامه «جام‌جم»