تونل طلایی تاریخ

نمایشی از جنس تاریخ، اما پوشیده در هنر هنرمندان چیره‌دست این دیار در روزگاران پیش. از این روست که همه جلب توجه می‌کند و من و دیگران دوست داریم یک‌یک‌شان را با دقت و حوصله ببینیم.

با دقت همان سرانگشتانی که روزگاری دور این قطعه‌های کوچک رنگی را چنین با حوصله بر تاج و تخت نشانده‌اند. یک بار همراه با راهنمای موزه همه گنجینه‌ها را می‌بینم، اما برمی‌گردم و دوباره شروع می‌کنم.

تاریخ را باید دوباره و چند باره خواند. پس هر گنجینه را چندین و چند بار می‌بینم تا مبادا چیزی از قلم بیفتد. از یک طرف زیبایی برخی جواهرات موجب حیرت می‌شود و از طرفی دیگر تعداد و مقدار جواهرات، طلا و سنگ‌های به کار رفته در این لوازم موجب شگفتی چشم و دل است.

پیش از ورود به این تونل گرانقیمت که ما را به دل تاریخ می‌برد، چیزی که توجهم را به خود جلب می‌کند، مکان موزه و نحوه ورود به آن است.

برای داخل‌شدن به این موزه که پایین‌تر از سطح زمین ساخته شده، نمی‌توانید لوازم شخصی‌تان را همراه ببرید. بیرون سالن همه چیز را می‌گیرند و غیر از لوازم ضروری مثل عینک اجازه ورود اشیای دیگر را نمی‌دهند.

هنگام ورود فکر می‌کنم اینجا بیشتر از این‌که شبیه موزه‌ باشد، انسان را به یاد زمانی می‌اندازد که قرار است سوار هواپیما شود، اما زمانی که از خزانه خارج می‌شدم، دلیل این همه تدابیر امنیتی را بخوبی فهمیدم؛ الحق که این خزانه فوق‌العاده است و جواهراتش بی‌نظیر، پس هر چه دقت شود باز هم کم است.

اینجا اجسام دیگری هم وجود دارد که با طلا و جواهر تزئین شده و شاید خیلی‌ها در نگاه نخست کارکردشان را هم تشخیص ندهند. به عنوان نمونه می‌توانید مگس‌پران‌های مرصع مخصوص اسب‌ها و گوی زرین مینا را که مخصوص تزئین دم اسب‌ها بوده‌است در این موزه مشاهده کنید.

اجسامی پر از جواهر

اینجا همه چیز نشان از طلا و جواهر دارد. یک جفت شمعدان طلا که با لعل، زمرد و یاقوت آراسته شده و شرابه‌های مروارید با آویزهای زمرد از آن آویزان است روزگاری کنار تخت خورشید (تخت طاووس) قرار داشته‌‌است و انگار استاد جواهرکار می‌خواسته نگاه‌ها را از آن تخت دیدنی بدزدد. یک کوزه قلیان از تخم شترمرغ نیز در این موزه وجود دارد که باید آن را با دقت و حوصله ببینید تا متوجه حکاکی‌های ظریف و زیبایش بشوید.

در گنجینه‌ای دیگر، اجسامی را می‌بینید که با فیروزه تزئین شده‌اند. کوزه، قلیان و جام زرین که فیروزه‌های خوشرنگ جلوه آنها را صدها برابر کرده‌اند.

جالب است حتی خنجرها، تیردان‌ها، شمشیرها و سینه‌بندهای چرمی هم با سنگ‌های قیمتی آراسته شده است. همچنین لعلی معروف به لعل سامری نیز به وزن 500 قیراط در این موزه وجود دارد که البته بزرگ‌ترین لعل جهان است.

در یکی از گنجینه‌ها که مربوط به انواع مرواریدهاست، شرابه‌های مروارید خودنمایی می‌کند. به دلیل ظرافت و زیبایی بیش از حد، بسیاری از بازدیدکنندگان ابتدا آنها را به شکل نخ‌های معمول می‌بینند؛ در حالی‌که وزن این شرابه‌های مروارید ریز حدود 16 کیلوگرم است و برای زینت تخت‌ها و پرده‌ها از آنها استفاده می‌کرده‌اند.

تخت نادری و تخت طاووس

تختی به نام تخت نادری هم در مجموعه جواهرات ملی وجود دارد. البته این تخت ارتباطی با نادرشاه نداشته و فقط به این نام معروف شده است.

تخت نادری در حقیقت به فرمان فتحعلی شاه ساخته شده و او با این کار می‌خواسته قدرت و شکوه دربارش را به رخ دیگران بکشد. تعداد جواهرات به کار رفته در این تخت افزون بر 26 هزار قطعه است.

تخت خورشید، تخت دیگری است که به دستور فتحعلی‌شاه با طلا و جواهر ساخته شده است. این تخت به دلیل نقش خورشیدی که بالای آن قرار دارد به این نام معروف شده، ولی پس از ازدواج فتحعلی‌شاه با طاووس تاج‌الدوله، تخت نیز به تخت طاووس مشهور شده است.

تاج‌های جواهر‌نشان

1469 قطعه برلیان، 36 قطعه زمرد، دو قطعه لعل، 34 قطعه یاقوت و 105 قطعه مروارید؛ این جواهرات چشمنواز روی بدنه‌ای از پلاتین کار گذاشته شده تا تاجی برای فرح پهلوی ساخته شود البته پادشاهان پهلوی نیز در مراسم رسمی تاجی از طلا و نقره بر سر می‌گذاشته‌اند که با زمرد، یاقوت کبود، مروارید، الماس و برلیان تزئین شده بود.

تاج کیانی هم یکی دیگر از تاج‌های آراسته به الماس و زمرد و یاقوت و مروارید است که مورد استفاده سلاطین قاجار بوده و در این مجموعه نگهداری می‌شود.

با وجود این همه طلا و جواهر که هم از لحاظ تاریخی ارزشمند است و هم از نظر مادی و هنری، کارشناسان بر این باورند که خزانه جواهرات ملی، مجموعه‌ای از جواهرات بی‌نظیر را در خود گرد آورده که قیمتی برای آن قابل تصور نیست.

نیلوفر اسعدی‌بیگی - جام جم