درد کمرشکن

 به همین دلیل علاوه بر هزینه‌های درمانی، خسارات مالی ناشی از خانه نشینی افراد را نیز به دنبال خواهد داشت. هر چند 90 درصد افراد مبتلا ظرف مدت چهار تا شش هفته و از طریق شیوه‌های ساده درمان می‌شوند، اما در 10 درصد بقیه، کمردرد مزمن بروز می‌کند که گرفتاری‌های فراوانی به بار می‌آورد. متاسفانه افراد بسیاری هنگام بروز کمردرد هرگز به پزشک مراجعه نمی‌کنند و صرفا به خوددرمانی و مصرف مسکن‌ها بسنده می‌کنند. این افراد مطمئنا اطلاع چندانی از ماهیت این درد و تبعات و عوارض آن ندارند؛ عوارضی که گاه ممکن است خسارات جبران‌ناپذیری در پی داشته باشد.

کمردرد به دسته وسیعی از دردها گفته می‌شود که دامنه تاثیرشان به محدوده کمر منحصر نمی‌شود و گاهی اعضا و نواحی دیگر بدن را نیز درگیر خود می‌کند. طبیعتا این دردها ناشی از یک عامل مشخص و واحد نیست، بلکه عوامل گوناگون فراوانی در بروز آنها دخالت دارد. به دلیل همین گستردگی و تنوع، این دردها را به گونه‌های مختلفی دسته‌بندی کرده‌اند. رایج‌ترین دسته‌بندی‌های انواع کمردرد عبارت است از:

1 ـ کمردردهای حاد، کمردردهای مزمن: کمردردهای حاد، دردهای ناشی از وارد آمدن ناگهانی فشار یا اصابت ضربه ناگهانی به کمر یا حاصل اختلالاتی نظیر آرتروز است. این دردها - که به کمردردهای کوتاه‌مدت نیز معروف است - عموما عمری چند روزه داشته و در مواردی ممکن است حداکثر تا دو، سه هفته طول بکشد. در مقابل این دردها، کمردردهای مزمن قرار دارد که نسبت به کمردردهای حاد از شیوع بسیار کمتری برخوردار بوده و البته در بسیاری از موارد تشخیص علل آنها نیز بسیار دشوار است. این دردها عموما بیش از دو ماه طول می‌کشد و حالت پیشرونده دارد، یعنی با گذشت زمان وخیم‌تر می‌شوند.

2 ـ‌ کمردردهای موضعی، کمردردهای انتشاری، کمردردهای راجعه: مبنای این دسته‌بندی، ناحیه بروز درد و تا حدی نیز شکل و شمایل بروز درد است. کمردردهای موضعی همان‌گونه که از نامشان پیداست در یک نقطه یا ناحیه مشخص از کمر بروز می‌کند و در همان‌جا می‌ماند و به سایر بخش‌ها یا نواحی مانند پاها سرایت نمی‌کند. این دردها عموما عامل ناشناخته‌ای دارد. در مقابل دردهای موضعی، دردهای انتشاری و نیز دردهای راجعه قرار دارد. پای این دو نوع درد یک جا بند نمی‌شود. دردهای انتشاری که معروف‌ترین آن درد سیاتیک است، منتشر می‌شود یا به عبارت ساده‌تر راه می‌افتد و به بخش‌های دیگر بدن سرایت می‌کند. عامل این دردها ممکن است آسیب‌دیدگی یکی از دیسک‌های ستون مهره‌ها باشد که البته صدایش از جای دیگری خارج از ناحیه کمر در می‌آید. در کنار دردهای انتشاری، دردهای راجعه قرار دارد که در یک نقطه ثابت و متمرکز نمی‌ماند، انگار که دائم حرکت می‌کند. یکی از مشخصه‌های مهم دردهای راجعه، علاوه بر حرکت درد، آن است که مدام می‌گیرد و رها می‌کند و ثبات ندارد.

زنگ‌های خطر

افراد بسیاری می‌گویند کمردردشان بدون هیچ‌گونه اقدام درمانی بهبود یافته و به همین دلیل توصیه می‌کنند این درد را چندان هم نباید جدی گرفت. درست است که این موضوع به لحاظ علمی مورد تائید است و بسیاری از موارد کمردرد به خودی خود خوب می‌شوند، اما توصیه این افراد چندان مورد تائید علم پزشکی نیست. کمردرد عوارض گوناگونی دارد که شاید هرگز به مخیله مبتلایان خطور نکند. در پایان این نوشته به یکی از عوارض بسیار عجیب آن اشاره خواهیم کرد، اما در کنار این عوارض، نکته مهم دیگری هم وجود دارد: اگر کمردرد با علائم دیگری همراه باشد می‌تواند نشانه بروز بیماری‌هایی جدی به شمار برود. به همین دلیل بروز کمردردهای با مشخصات زیر را کاملا جدی بگیرید و بی‌درنگ به پزشک متخصص مراجعه کنید:

ـ دردهای شدیدی که از طریق کمپرس یخ، استراحت یا استفاده از مسکن‌های معمولی و مجاز از بین نمی‌رود.

ـ کمردردهای ناشی از حادثه‌ای که بتازگی اتفاق افتاده: تصادف، افتادن از بلندی یا جراحت

ـ کمردردی که ماندگار است و هر چه می‌گذرد شدیدتر می‌شود

ـ کمردردی که شب هنگام شدیدتر می‌شود

ـ کمردردی که با دردهای شکمی همراه است

ـ کمردردی که با درد در ناحیه سینه همراه است

ـ‌ کمردردی که با تب همراه است

ـ کمردردی که بی اختیاری در دفع ادرار و مدفوع را به همراه دارد

ـ کمردردی که با ضعف ماهیچه‌ای و نیز احساس سوزش، درد یا بی‌حسی در نیم تنه پایینی، پاها یا دست‌ها همراه است.

اینها ممکن است علائمی از بیماری‌هایی نظیر پوکی استخوان، سرطان یا ضعف سیستم ایمنی باشد.

پزشکان چه می‌کنند؟

آنچه در وهله نخست در تشخیص نوع کمردرد اهمیت دارد، سابقه درد و نیز وضع سلامت بیمار است. به همین دلیل پزشک معالج پیش از هر اقدامی درباره موارد فوق نکاتی را از بیمار خواهد پرسید. بویژه این که پزشک درصدد آن است که بداند درد از چه زمانی و چگونه، یعنی تحت چه عوامل احتمالی بروز کرده است. در ضمن این که شما درد را چگونه احساس می‌کنید در تعیین نوع بیماری بسیار موثر است.

کمردرد ممکن است خفیف یا شدید باشد و ممکن است به صورت سوزش بروز کند. ممکن است از جمله دردهای دارای ضربان باشد یا به اصطلاح مثل نبض بزند، ممکن است دردی ماندگار باشد و دائم احساس درد داشته باشید یا این که دردی متناوب باشد یا اصطلاحا بگیرد و ول کند و... هر یک از این انواع درد نشان‌دهنده نوع خاصی از بیماری است و برای پزشک معالج معنای خاصی دارد. در کنار توصیف شما از درد، عامل بروز درد نیز بسیار مهم است.

پس از توصیف شما از درد و پاسخ به سوالات و بیان سابقه بیماری قبلی‌تان، پزشک معالج ممکن است برایتان آزمایش خون و نیز عکس بنویسد تا بتواند بدقت بیماری‌تان را تشخیص دهد.

آنچه چشم‌ها نمی‌بیند

در تشخیص مشکلات ناحیه کمر و به تناسب وضع و سوابق بیمار، پزشک معالج ممکن است یکی از شیوه‌های رایج عکسبرداری زیر را در دستور کار قرار دهد.

عکس​با اشعه‌ایکس: در این شیوه مرسوم اشعه‌ایکس را با شدت کم بر بدن بیمار می‌تابانند تا بتوانند استخوان‌ها و ساختار اسکلتی فرد را در ناحیه عکسبرداری بر یک فیلم رادیولوژی ثبت و آن را بدقت مورد بررسی کنند. پزشک زمانی عکس اشعه‌ایکس را تجویز می‌کند که بین شکستگی، خارج‌شدن ستون مهره‌ها از راستای خود یا هر عاملی که مستقیما به استخوان‌ها در ناحیه کمر مربوط می‌شود، مردد باشد.

سی.‌تی.‌اسکن: سی.‌تی.‌اسکن به پزشک معالج اجازه می‌دهد ساختمان ستون مهره‌ها و نخاع را دقیق‌تر از عکس‌های اشعه ایکس مورد بررسی قرار دهد. در این روش، مجموعه‌ای از عکس‌های دوبعدی تهیه‌شده از ناحیه کمر، به کمک رایانه به یک عکس سه‌بعدی تبدیل می‌شود. پزشک ممکن است برای بررسی دقیق‌تر مسائل احتمالی نظیر فتق دیسک، وجود تومور یا تنگی مجرای نخاع در ستون مهره‌ها دستور انجام سی‌تی‌اسکن را صادر کند.

ام‌.آر.آی: در ام‌.آر.آی از یک میدان مغناطیسی قوی به جای تاباندن پرتو برای عکسبرداری استفاده می‌شود. برخلاف اشعه‌ایکس که فقط ساختمان استخوانی بدن را نشان می‌دهد، ام.‌آر.آی تصویر واضحی از بافت‌های نرم، یعنی رباط‌ها، تاندون‌ها و رگ‌های خونی نیز به دست خواهد داد. پزشک متخصص زمانی دستور انجام ام.‌آر.آی را می‌دهد که درباره مشکلاتی مانند عفونت، تومور، التهاب یا فشار بر رشته‌های عصبی تردید داشته باشد. به علاوه، انجام ام.‌آر.آی هنگامی که درد بیش از سه تا شش هفته طول بکشد نیز لازم است.

عوامل موثر بر کمردرد

هرچند همه افراد ممکن است به کمردرد مبتلا شوند، برخی عوامل خطر بروز این درد را افزایش می‌دهد. طبعا با آگاهی از این عوامل تا حد زیادی می‌توان برای پیشگیری از کمردرد اقدام کرد.

سن: افزایش سن، تاثیر مستقیمی بر بروز کمردرد دارد. نخستین حمله‌های کمردرد عموما بین سی تا چهل سالگی رخ می‌دهد و هر چه سن افراد بالاتر رود، شیوع بیشتری می‌یابد.

میزان تناسب اندام: کمردرد بیشتر در میان افرادی شایع است که اندام و هیکل متناسبی ندارند. یکی از مهم‌ترین عوامل در این زمینه ماهیچه‌های ضعیف کمر و ناحیه شکم است؛ زیرا بر اثر ضعف این ماهیچه‌ها ستون مهره‌ها از پشتیبانی لازم برخوردار نخواهد بود. توجه داشته باشید مطابق بررسی‌های علمی، افرادی که هفته‌ای یکبار ورزش سنگین می‌کنند بیشتر از افرادی که هر روز نرمش و ورزش سبک را دنبال می‌کنند، در معرض خطر ابتلا به کمردرد قرار دارند.

تغذیه: رژیم غذایی شامل چربی و کلسترول بالا، آن هم در کنار زندگی بی‌تحرک، می‌تواند منجر به چاقی شود که مطمئنا بر کمر فشار وارد خواهد آورد.

وراثت: ردپای وراثت در بروز کمردرد نیز دیده می‌شود. پژوهش‌های علمی نشان می‌دهد برخی علل بروز کمردرد، مانند مشکلات دیسک، ممکن است ناشی از عوامل ژنتیک باشد.

استعمال دخانیات: هرچند دخانیات مستقیما سبب بروز کمردرد نمی‌شود، اما می‌تواند خطر بروز کمردرد و دردهای سیاتیکی را افزایش دهد. (درد سیاتیکی درواقع کمردردی است که به نشیمن‌گاه یا پاها نیز سرایت می‌کند و حاصل فشار وارد بر عصبی به نام سیاتیک است.) برای مثال، استعمال دخانیات می‌تواند مانع رسیدن مواد غذایی به دیسک‌های ستون مهره‌ها در ناحیه کمر شده و به این ترتیب سبب بروز درد در این ناحیه شود. بعلاوه سرفه‌های مکرر در افرادی که مصرف سیگارشان بسیار بالاست می‌تواند سبب بروز کمردرد شود. همچنین از آنجا که بسیاری از افراد سیگاری در مقایسه با افراد غیرسیگاری فعالیت ورزشی مناسب و اندام متناسبی ندارند و عموما از سطح سلامت پایین‌تری برخوردارند، خطر بروز کمردرد در آنها بیشتر است. در کنار همه اینها، استعمال دخانیات می‌تواند روند درمان را کند کرده و زمان ابتلا به درد را در افرادی که دچار جراحت در ناحیه کمر شده یا مورد عمل جراحی کمر قرار گرفته‌اند یا از شکستگی استخوان‌ها رنج می‌برند، طولانی سازد.

مسعود ایثاری