جریمه‌های جدید برای فارغ‌التحصیلان بدهکار

روز گذشته، رئیس صندوق رفاه دانشجویان وزارت علوم تصریح کرد: در خصوص برگرداندن وام شهریه‌ای که دانش‌آموختگان بدهکار دریافت کرده‌اند، مقرر شد اعتبار گواهی موقت دانش‌آموختگان سالانه شود و اعتبار گواهی موقت دانش‌آموختگان از این پس با دستور هیات دولت سالانه خواهد شد و اعتبار چندساله مدارک منسوخ می‌شود.

کیوان مرادیان این اقدام را در جهت دریافت بدهی آن‌دسته از دانشجویان بدهکاری می‌داند که مبالغ دریافت شده را پرداخت نمی‌کنند و در گفت‌وگو با مهر تاکید کرده است: این دانشجویان از این پس به عنوان جریمه نیز نه تنها باید 12درصد بهره بانکی پرداخت کنند، بلکه گواهی موقت این عده از دانش‌آموختگان هم تمدید نخواهد شد.

با وجود آن که صندوق رفاه دانشجویان بارها مدعی شده است که بدون تسویه‌حساب با دانشجویان قدیمی گیرنده وام، نمی‌تواند جوابگوی همه نیازهای مالی دانشجویان جدید باشد، اما همچنان بسیاری از فارغ‌التحصیلان قدیمی دانشگاه‌ها نتوانسته‌اند شغلی متناسب با رشته تحصیلی خود پیدا کنند و در چنین شرایطی، تنگ‌تر شدن حلقه سختگیری‌های وزارت علوم با دلخوری دانشجویانی روبه‌رو شده است که توان پرداخت وام‌های دانشجویی را ندارند.

مطابق آمارهای دولت، از سال 77 تاکنون، نزدیک به 300 هزار دانشجو از اعتبارات صندوق رفاه دانشجویان، وام و کمک‌هزینه تحصیلی دریافت کرده‌اند، اما وامشان را پس نداده‌اند.در حالی که صندوق رفاه اعلام کرد، بدهکاری این گروه از دانشجویان به مرز صد میلیارد تومان رسیده است،

اما نباید از خاطر برد که بسیاری از این دانشجویان در سال‌های گذشته، کمک‌هزینه‌های تحصیلی با رقم‌های چند 10 هزار تومانی دریافت کرده‌اند که ضبط مدرک دانشگاهی آنان برای پرداخت چنین وام‌های کوچکی، ادامه تحصیل و پیدا کردن شغل برای این گروه از فارغ‌التحصیلان را با مشکل مواجه می‌کند.

در واقع بسیاری از فارغ‌التحصیلان دانشگاه‌ها برای پیدا کردن شغل و ادامه تحصیل در داخل و خارج از کشور، به اصل گواهینامه فارغ‌التحصیلی نیاز دارند و مطابق قراردادی هم که در روز دریافت وام بین دانشجو و صندوق رفاه بسته می‌شود، دولت از نظر قانونی فقط می‌تواند از حقوق ضامن‌ها کسر کند، اما این اجازه را ندارد که مدرک فارغ‌التحصیلی را به ابزاری برای تسویه‌حساب تبدیل کند، یعنی مثلا دانشجویی که پنج سال پیش برای دریافت وام با صندوق رفاه قرارداد بسته است، صندوق تنها می‌تواند مطابق با مفاد همان قرارداد پنج سال پیش، جریمه‌های دیرکرد را اعمال کند، ولی از منظر قانونی نمی‌تواند بندی جدید را به قرارداد قدیمی اضافه کند.

البته شاید صندوق بتواند در قراردادهای وام با دانشجویان جدید، یکساله شدن گواهی موقت تحصیلی را به عنوان جریمه دیرکرد به شرط قرارداد اضافه کند، اما بدیهی است که این صندوق باید با دانشجویان قدیمی، برابر با محتوای همان قراردادی که در گذشته با آنها بسته است، عمل کند و به همین دلیل نیز تهدید کردن 300 هزار دانشجوی قدیمی به مدت‌دار کردن مدرک فارغ‌التحصیلی، امری قانونی به نظر نمی‌رسد.

راه حل چیست؟

غلامرضا رخشنده‌رو، معاون دانشجویی دانشگاه شیراز که به‌طور مستقیم با ثبت‌نام و پرداخت وام‌های دانشجویی در ارتباط است، به «جام‌جم» می‌گوید: به نظرم برای حل مشکلات پیش آمده برای دانشجویان بدهکار، باید هم صندوق رفاه و هم دانشجویان، درک متقابلی از یکدیگر داشته و نهایت همکاری را داشته باشند.

وی می‌افزاید: متاسفانه گاهی می‌شنوم که برخی دانشجویان می‌گویند چرا فلان دانشجو وامش را پرداخت نکرده است و بنابراین من هم پرداخت نمی‌کنم، اما واقعا اگر از یک سو، دانشجویان بدهکار به وام‌های دانشجویی به شکل یک امانت نگاه کنند و از سوی دیگر هم، مسئولان صندوق رفاه به اوضاع فارغ‌التحصیلان بیکار توجه داشته باشند، در این شرایط می‌توان امیدوار بود که دانشجوی بدهکار و صندوق رفاه به تصمیم مشترکی برسند که به نفع هر دو طرف باشد.

رخشنده‌رو معتقد است؛ بهترین کار این است که اگر دانشجویی پس از گذشت یک سال هم کار پیدا نکرد و نتوانست اقساطش را پرداخت کند، باز هم به صندوق رفاه برود و مهلتی دیگر برای پرداخت اقساط وامش تعیین کند.

در این شرایط حداقل صندوق متوجه می‌شود که دانشجو، پرداخت وامش را فراموش نکرده است و البته نتیجه دادن این کار مستلزم این است که هر دو طرف همدیگر را درک کنند؛ یعنی هم صندوق رفاه با مهلت‌های طولانی‌تر برای پرداخت وام موافقت کند و هم دانشجو به وعده نهایی‌اش عمل کند.

اما قاسم جعفری، دبیر کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس نیز در گفت‌وگو با جام‌جم، پیشنهاد می‌کند: به نظرم دولت باید برای حل این مشکل، یک طرح آزمایشی اجرا کند که در این طرح، دانشجویان بدهکاری را که به کمک مالی نیاز دارند، به مجلس معرفی کند تا ما بتوانیم به صورت قانونی، این دانشجویان نیازمند را کمک کنیم.

وی تاکید می‌کند: دولت می‌تواند این کار را به صورت طرح یا لایحه با مجلس در میان بگذارد و ما هم در صورتی که ببینیم خود دولت می‌تواند با بخشنامه‌های قانونی به این دانشجویان کمک کند، استقبال می‌کنیم و در صورتی که دولت برای این کار با مشکل قانونی مواجه باشد، مجلس آماده است که موانع قانونی برای کمک به این دانشجویان بدهکار و نیازمند را مرتفع کند، اما هرگز نباید این بحث را مثل چند سال اخیر به صورت معلق رها کنیم.

وام دادن به دانشجویان شاغل، غیرقانونی است

در سال گذشته، مبلغ 254 میلیارد و 380 میلیون تومان وام به 546 هزار و 830 دانشجو پرداخت شده و از این مبلغ نیز رقمی حدود یک میلیارد و 394 میلیون تومان تسهیلات به 1375 دانشجوی متقاضی وام زیارت پرداخت شده است، اما حالا مسئولان صندوق رفاه می‌گویند که امسال، وام زیارت را در اولویت پرداخت وام دانشجویی قرار نخواهند داد.

همچنین رئیس صندوق رفاه دانشجویان یادآور شده است: مجوز پرداخت وام شهریه به دانشجویان شاغل به‌هیچ‌یک از مراکز تحت حمایت صندوق رفاه داده نشده است و اگر دانشگاهی به متقاضیان شاغل وام دهد، متخلف شناخته می‌شود.

دانشجوی پردیس‌های دانشگاهی نیز همچون سال‌های گذشته، وام دانشجویی دریافت نمی‌کنند، اما مسئولان صندوق ابراز امیدواری کرده‌اند که بتوانند تا سال 94 به دانشجویان پردیس‌های دانشگاهی نیز وام دانشجویی پرداخت کنند.

تقاضای وام دانشجویی به رسم 40 سال قبل

از بدو تاسیس صندوق رفاه دانشجویان وزارت علوم، قبل از انقلاب تا امروز همواره تقاضای وام دانشجویی به صورت حضوری میسر بوده است و حتی با وجود آن‌که امروزه در عصر سایبر به‌سر می‌بریم و این صندوق هم دارای یک پایگاه اینترنتی است، اما همچنان تقاضاهای وام دانشجویی به صورت دستی صورت می‌گیرد که همین موضوع، مشکلات متعددی را برای دانشجویان به‌وجود آورده است.

رئیس صندوق رفاه دانشجویان وزارت علوم، خاطرنشان می‌کند: بین 500 تا 600 هزار تقاضا داریم که اگر قرار باشد به هرکدام از این درخواست‌ها انفرادی رسیدگی کنیم، هیچ توجیه کارشناسی ندارد؛ حتی قادر به طراحی سامانه‌ای برای ارسال تقاضا هستیم، اما ترجیح این است که از طریق دانشگاه‌ها این تقاضاها دریافت شود.

اما بدیهی است که در صورت اینترنتی شدن فرآیند تقاضای وام دانشجویی و پرداخت یکجای مبلغ وام، هم فرآیند اداری دریافت وام‌ها آسان‌تر خواهد شد و هم نظارت بر روند توزیع بودجه در صندوق رفاه دانشجویان، با دقت و سهولت بیشتری انجام خواهد شد.

امین جلالوند - گروه جامعه