زایمان ‌طبیعی،‌ ولی بدون درد

بیشتر خانم‌ها می‌دانند زایمان طبیعی روش بهتر و مناسب‌تری است که هم به نفع خودشان خواهد بود و هم جنین‌شان، اما ترس از درد و نگرانی از شرایط حین زایمان موجب می‌شود به سزارین روی آورند و فکر زایمان طبیعی را از سر خارج کنند.

این در حالی است که متخصصان تاکید می‌کنند زایمان طبیعی بهترین روش است و فقط در مواردی خاص باید از سزارین کمک گرفت. از نظر پزشکان، زایمان طبیعی با ساختار بدن مادر سازگار و هماهنگ است و عوارض کمتری برای او و نوزاد ایجاد خواهد کرد.

بیهوده درد نکشید

تقریبا بیشتر خانم‌هایی که سزارین را انتخاب می‌کنند، ترس از درد زایمان طبیعی را علت اصلی این تصمیم‌گیری می‌دانند. در حالی که این روزها می‌توان درد زایمان را نیز تا حد زیادی کاهش داد؛ به طوری‌که حالا خانم‌ها بدون تحمل درد هم می‌توانند زایمان ‌کنند.

شروع زایمان و انقباضات رحمی با درد همراه خواهد بود و این درد، نشانه‌ای است که مشخص می‌کند زایمان در حال آغاز شدن است، اما پس از دریافت این پیام مسلما دیگر لازم نیست چنین درد شدیدی ادامه پیدا کرده و مادر آن را تحمل کند.

بر همین اساس، امروزه از روش‌های مختلفی برای کنترل و کاهش دردهای زایمانی استفاده می‌شود که خانم‌ها می‌توانند از آنها بهره بگیرند.

روش‌هایی برای کنترل درد

دکتر نوید ابوالاحرار، فلوشیپ فوق‌تخصصی درد در گفت‌وگو با «جام‌جم» درباره زایمان بدون درد، توضیح می‌دهد: امروزه برای کاهش دردهای زایمانی از روش‌های مختلفی استفاده می‌شود. به‌عنوان نمونه به کمک تکنیک‌های ریلکس کردن بدن (relaxation) می‌توان به بیمار کمک کرد، آرامش بیشتری داشته باشد و به کمک تکنیک‌های ذهن و بدن، اضطراب کمتری را تجربه ‌کند. در چنین شرایطی آستانه تحمل درد مادر بالاتر می‌رود و درد کمتری را تجربه خواهد کرد. علاوه بر این، با استفاده از تکنیک‌های تنفسی نیز می‌توان درد زایمان را تا حدی کاهش داد.

وی با اشاره به روش‌های دارویی کاهش درد، می‌گوید: با استفاده از مخدرها که بهترین داروهای ضددرد است یا به کمک داروهای بی‌حسی موضعی نیز می‌توان درد زایمان را کاهش داد. بی‌دردی به کمک گازهای استنشاقی نیز روش دیگری است که می‌توان از آن استفاده کرد.

استفاده از مخدرها شاید به نظر بهترین روش باشد، اما این پزشک متخصص تاکید می‌کند: این روش به دلیل این‌که می‌تواند باعث بروز مشکلات تنفسی برای مادر و جنین شود و ممکن است پس از تولد، نوزاد را نیز دچار عوارض مخدر کند، روش چندان مناسبی به حساب نمی‌آید. بنابراین تا جایی که امکان دارد باید استفاده از مخدرها را کنار گذاشته و از روش‌های دیگر کمک گرفت.

دکتر ابوالاحرار به استفاده از داروهای بی‌حسی موضعی اشاره می‌کند و می‌گوید: این داروها را می‌توان به‌طور موضعی در بافت‌های اطراف مجاری زایمانی تزریق کرد، ولی روش بهتر، تزریق این مواد کنار نخاع مادر است. با انجام چنین کاری، انتقال درد از رشته‌های عصبی به نخاع مختل شده و در نتیجه دردی منتقل و احساس نمی‌شود.

بهترین روش کدام است؟

همان‌طور که گفته شد، زایمان بی‌درد روش‌های مختلفی دارد، بنابراین مهم است بدانیم کدام روش تاثیر بیشتری داشته و عوارضش کمتر است.

دکتر ابوالاحرار می‌گوید: تکنیک بی‌حسی اپیدورال در میان دیگر روش‌های زایمان بدون درد، تاثیر بهتر و عوارض کمتری دارد. در این روش یک لوله باریک به نام کاتتراپی‌‌دورال کنار نخاع قرار می‌گیرد. این لوله به طور مستقیم با نخاع تماس ندارد و در ناحیه اطراف نخاع است و با تزریق داروی بی‌حسی، بر نخاع تاثیر گذاشته و بیمار درد را احساس نمی‌کند.

به گفته وی، در این روش ترکیبی از داروهای بی‌حسی موضعی با مقدار بسیار کم استفاده می‌شود تا فقط روی رشته‌های عصبی مربوط به درد تاثیر بگذارد و رشته‌های حرکتی را مختل نکند؛ چراکه انقباضات رحم حین زایمان همچنان باید ادامه داشته باشد.

این پزشک متخصص درباره دیگر مزیت‌های این روش، می‌گوید: اگر بنا به دلایلی روند زایمان به خوبی پیش نرود و مشکلاتی ایجاد شود، این امکان وجود دارد که به کمک این کاتتر و با استفاده از غلظت بالاتر داروها، بی‌حسی عمیق‌تری برای بیمار ایجاد کنیم تا عمل جراحی برای او انجام شود. پس از عمل نیز تا زمانی که بیمار در بیمارستان حضور دارد، از طریق کاتتر می‌توانیم بی‌دردی بعد از عمل را برایش ایجاد کنیم.

نخاع صدمه می‌بیند یا خیر؟

بعضی از خانم‌ها زایمان بدون درد را با بروز کمر دردهای شدید پس از زایمان و مشکلات نخاعی مرتبط می‌دانند و تصور می‌کنند همیشه چنین مشکلاتی برای مادر ایجاد خواهد شد. برای همین تصمیم می‌گیرند به جای استفاده از این روش، سزارین را انتخاب کنند.

دکتر ابوالاحرار در این زمینه می‌گوید: اگر زایمان بدون درد از سوی فردی انجام شود که مهارت کافی ندارد، احتمال بروز عوارض نیز وجود خواهد داشت. بنابراین همیشه توصیه می‌شود با احتیاط و دقت بیشتری اقدامات لازم را انجام دهید تا احتمال بروز عوارض کاهش یابد.

وی تاکید می‌کند: کاتتراپیدورال وارد نخاع نمی‌شود و تنها در فضای اطراف نخاع قرار می‌گیرد. از طرف دیگر، نخاع در مهره اول و دوم کمری پایان می‌یابد و محل ورود این کاتتر حدود مهره‌های سوم، چهارم و پنجم کمری است. بنابراین احتمال صدمه به نخاع منتفی می‌شود.

اغلب مردم روش‌های مختلف زایمان بدون درد را با نام بی‌حسی نخاعی می‌شناسند و تفاوتی میان انواع مختلف آن قائل نمی‌شوند.

دکتر ابوالاحرار ضمن بیان این مطلب، خاطرنشان کرد: در یکی از این روش‌های بی‌حسی که دارو داخل مایع مغزی ـ نخاعی تزریق می‌شود، افراد بیشتر دچار سردرد و کمردرد خواهند شد که البته علت این مساله هنوز مشخص نیست، ولی در روش بی‌حسی اپیدورال این عارضه هم اتفاق نمی‌افتد.

وی می‌افزاید: کمر دردهایی که در دوران بارداری ایجاد می‌شود، بیشتر ناشی از علل دیگر مانند تحمل وزن جنین است که مادر باید چند ماهی آن را همراه خودش حمل کند. در نتیجه برای مادرانی که ماهیچه‌های اطراف ستون مهره‌های آنها ضعیف‌تر است، فشار بیشتری ایجاد شده و دچار کمردرد بیشتری می‌شوند بنابراین توصیه می‌شود خانم‌ها قبل از بارداری یا در ماه‌های اول بارداری ورزش‌هایی را انجام دهند که کمک می‌کند این ماهیچه‌ها قوی‌تر شده و مادر وزن جنین را بهتر تحمل کند.

سزارین یا زایمان بدون درد؟

وقتی مزایای روش زایمان بدون درد مشخص می‌شود، بازهم بعضی‌ها فکر می‌کنند بهتر است سزارین را انتخاب کنند که روشی شناخته‌ شده‌تر است. آنها باور دارند سزارین با همه عوارض و معایبی که دارد از زایمان بدون درد، کم‌عارضه‌تر خواهد بود.

دکتر ابوالاحرار ضمن اشتباه دانستن چنین طرز فکری، می‌گوید: اگر مادران بخوبی با پزشک همکاری کنند، زایمان بدون درد روشی بسیار عالی و مناسب است. استفاده از این روش در مقایسه با سزارین عوارض کمتری برای مادر ایجاد خواهد کرد و حتی لازم نیست در بیمارستان بستری شود. از طرف دیگر با این روش هنگام عبور جنین از کانال زایمانی به او کمک می‌شود که وضع قلبی، عروقی و ریوی بهتری داشته باشد.

بنابراین در صورتی که متخصص زنان و زایمان استفاده از روش زایمان بدون‌ درد را برای مادر تائید کند، بهتر است خانم‌ها به جای سزارین به این روش روی آورده و بی‌دلیل جراحی نکنند.

نیلوفر اسعدی‌بیگی ‌- گروه سلامت