قهوه و روزنامه

تا پیش از راه افتادن کافه‌ها پاتوق‌های مردم اروپایی بیشتر منحصر در مکان‌های بدنام بود که نخبگان راهی به آن نداشتند به همین دلیل با به وجود آمدن کافه‌ها در سده هجدهم پیشرفتی اساسی حاصل شد به طوری که ظهور کافه‌ها در شکل مدرن را نشانه‌ای از پیروزی تمدن بر توحش و عقب‌ماندگی در اروپا دانستند.

نخستین قهوه‌خانه جهان سال 1475 میلادی در استانبول شکل گرفت، اما اوج قدرت کافه‌ها و تأثیرشان در فضای عمومی به قرن هجدهم و نوزدهم اروپا، انقلاب کبیر فرانسه و دیگر انقلاب‌ها و تحولات سیاسی این منطقه بر‌می‌گردد، اما از اواخر قرن و بویژه ابتدای قرن بیستم شکلی موازی با محافل «خانگی» روشنفکران، هنرمندان و نویسندگان را در حوزه عمومی به وجود آورد، شاید به یک معنا بتوان گفت کافه‌نشینی شکل دموکراتیزه شده آن محافل، یعنی محافلی بود که عموما در اقامتگاه افراد خیرخواه و فرهنگی و بسیار ثروتمند برگزار می‌شد که از هنرمندان و اندیشمندان فقیر حمایت می‌کردند.

کما این‌که کلوب‌های انقلابی و در مقام نخست کلوب ژاکوبن‌ها که انقلاب را در دست گرفتند، در انقلاب 1789 فرانسه، نقشی اساسی داشتند و آنها را نیز می‌توان نوعی شروع برای کافه‌نشینی شاید سیاسی به شمار آورد.

اما خوب است در اینجا نگاهی به معروف‌ترین کافه‌های دنیا بیندازیم، کافه‌هایی که هم به لحاظ اجتماعی جریان‌ساز بودند و هم شکل امروزی کافه را رقم زدند.

کافه دولارژانس

این کافه که سال 1688 در میدان پاله رویال پاریس شد، ابتدا نامش کافه میدان پاله رویال بود. اما بعدتر ـ سال 1718 ـ نامش به کافه دولارژانس تغییر یافت.این کافه خیلی زود به دلیل این‌که شطرنج بازان آن را پاتوق خود کردند شهرت بسیار یافت.

سال 1742 دیدرو وروسو و یک قرن بعد در هجدهم آگوست 1844 کارل مارکس و فردریش انگلس در این کافه با هم دیدار کردند. پاتوق ژرژ سان، بانوی نویسنده فرانسوی قرن نوزدهم هم مشتری همین کافه بوده است.

کافه پروکوپ

این کافه نخستین کافه روشنفکرانه در پاریس بود که توسط مردی سیسیلی به نام فرانچسکو پروکوپیو تأسیس شد و در قرن 18 و 19 میعادگاه نویسندگانی چون ولتر، دیدرو و روسو شد.

ادمون اوئو دوگنکور پایه‌گذار جایزه ادبی گنکور که سال 1870 به این کافه می‌رفته در خاطراتش نوشته که لئون دوگامبه‌تا، وکیل دعاوی و مرد سیاسی فرانسه که سال 1870 در سقوط امپراتوری دوم و شخص ناپلئون سوم نقش داشته، سال‌ها در کافه پروکوپ رفت و آمد داشته و دانشجویان برای دیدن او و گوش‌کردن سخنانش که با هیجان و حرکاتی تماشایی ایراد می‌شده به این کافه می‌آمدند.

گویا از همان زمان معلوم بوده که وی در حیات سیاسی کشورش خواهد درخشید. گامبه‌تا پیش از مرگش در حکومت دفاع ملی به وزارت رسید و سال 1879 رئیس مجلس نمایندگان و در ژانویه 1882 در جمهوری سوم فرانسه نخست‌وزیر شد.

کافه‌های استارباکس

اولین کافی‌شاپ با نام استارباکس سال 1971 در شهر سیاتل با همکاری یک معلم زبان انگلیسی به نام جری بالدوین، یک معلم تاریخ به نام زوسیگلو نویسنده‌ای به نام گوردون بوکرکار خود را آغاز کرد. امروز استارباکس بزرگ‌ترین کافی‌شاپ زنجیره‌ای در جهان است.

دفتر اصلی این شرکت در شهر سیاتل قرار دارد. تعداد شعبات استارباکس در جهان بالغ بر ۱۶۱۲۰ شعبه است که حدود ۱۱۰۰۰ شعبه آن در آمریکا، ۱۰۰۰ شعبه در کانادا و۸۰۰ شعبه در ژاپن و شعب دیگر در کشورهای مختلف قرار دارند. نام این شرکت از استارباکس، یکی از شخصیت‌های «موبی دیک»، رمان معروف هرمان ملویل، گرفته شده و نشان استارباکس یک پری دریایی دارای دو دم را نشان می‌دهد.

کافه وینی

این کافه که در وین اتریش قرار دارد معروف به این است که تنها با پول یک قهوه، وقت و فضای خوبی را در اختیار مشتری قرار می‌دهد.

در کافه‌های زنجیره‌ای وینی که به سبک کلاسیک تزئین می‌شوند پیانو نواخته می‌شود و مراسم کتاب و شعرخوانی در آنها برگزار می‌گردد. یکی از نکات مهم این کافه‌ها این است که در ماه‌های گرم مشتریان می‌توانند در فضای بیرون و باغچه‌های متعلق به آن بنشینند.

اشتفان تسوایگ، نویسنده اتریشی کافه‌های وطنش را مردمی توصیف کرده است که در ازای فنجانی قهوه به بهایی ارزان، پذیرای همگان است و مشتریان می‌توانند ساعاتی طولانی از هر گونه امکان فرهنگی آن بهره گیرند.

کافه دوماگو

این کافه در ناحیه سن ژرمن دپره پاریس از مشهورترین کافه‌های جهان محسوب می‌شود، چرا که میعادگاه بزرگ‌ترین هنرمندان و روشنفکران قرن بیستم بوده است. دوماگو به نوعی با نام‌هایی چون سیمون دوبوار و ژان پل سارتر گره خورده است.

همچنین پاتوق نویسندگان و هنرمندان بزرگ و بی‌بدیلی چون ارنست همینگوی، آلبر کامو، چارلز ساترلند و پابلو پیکاسو نیز بوده است.

از سال 1933 هم هرسال جایزه‌ای ادبی به نام دوماگو به رمانی برگزیده داده می‌شود که از این کافه در داستان‌ها و فیلم‌های زیادی هم اسم برده شده که در میان آنها می‌توان به رمان لولیتای ولادمیر ناباکوف، شیطنت‌های یک دختر تخس نوشته ماریو وارگاس یوسا و فیلم‌های «علامت لئو» اثر اریک رومر و «خدشه‌ناپذیر» کار الویه ناکاش و اریک تولدانو اشاره کرد.

کافه دو فلور

این کافه در زاویه بلوار سن ژرمن و خیابان سن بنوآ در پاریس واقع است. تزئینات داخلی آن از زمان جنگ جهانی دوم تغییر زیادی نکرده؛ دکوری کلاسیک با مبلمان قرمز ماهونی و آینه کاری‌هایی در داخل.

آدام کوپنیک، نویسنده آمریکایی در مقاله «دو کافه» ضمن مقایسه کافه دوفلور با کافه دوماگو کافه قبلی‌ای که در اینجا معرفی شد کوشیده توضیح دهد که چرا دوفلور اواخر سال 1990 از دوماگو از نظر شیکی و باب‌میل بودن مشتریان پیشی گرفت.

سال 1994 هم کافه دوفلور جایزه ادبی خود را پایه‌گذاری کرد و از آن پس هر سال به اثری برگزیده جایزه داد.