مردم به نجات دریاچه ارومیه رای دادند

بیش از 13 سال است که دریاچه ارومیه حال و روز خوشی ندارد و تا به حال نسخه‌های مختلفی برای این بیمار پیچیده شده که تاکنون از مقام حرف و وعده فراتر نرفته است؛ در این میان عده‌ای ساخت سد‌های متعدد، گروهی مصرف بیش از حد آب‌های زیرزمینی و تغییرات اقلیمی و گروهی نیز نبود نظارت درست بر عملکرد نهاد‌های درگیر در ماجرای دریاچه ارومیه را مقصر شوربختی دریاچه ارومیه دانسته‌اند.

در این بین واضح است تا همه دستگاه‌ها کار خود را بدرستی انجام ندهند، گره کور دریاچه ارومیه باز نخواهد شد؛ برای نمونه وزارت نیرو و جهاد کشاورزی باید کمی بیشتر دغدغه محیط زیستی داشته باشند و سازمان حفاظت محیط‌زیست نیز پیگیر‌تر از قبل به فعالیت سازمان‌های درگیر نظارت کند، زیرا با شروع فعالیت دولت جدید بهانه‌هایی مانند کمبود اعتبار از جانب مردم پذیرفتنی نیست، چون ماجرای نبود مدیریت صحیح و تاثیر آن در بحرانی شدن دریاچه ارومیه دیگر بر هیچ‌کس پوشیده نیست.

به گفته معاون امور تالاب‌های دفتر زیستگاه‌های محیط‌زیست هیچ تصویر ماهواره‌ای به روزی از دریـاچه ارومیه وجود ندارد، به همین دلیل کارشناسان نمی‌توانند به شکل دقیق میزان خشکیدگی دریاچه را اعلام کنند.

6 کارشناس در یک مناظره

در مناظره روز گذشته شش کارشناس به ترتیب پشت تریبون رفته و از راهکارهای خود و دلایل بحرانی شدن دریاچه ارومیه سخن گفتند، در شروع این مناظره ابتدا وحید جلال‌زاده، استاندار آذربایجان‌غربی پشت تریبون رفت، او حرف‌هایش را به این شکل شروع کرد: حدود 70 درصد از سطح دریاچه ارومیه خشک شده است، به همین دلیل دریاچه حال خوبی ندارد، این دریاچه روزی از مناطق دیدنی بود و پرندگان و حیات وحش در آن زندگی می‌کردند و مردم نیز در کنار آن احساس آرامش داشتند؛ این دریاچه یکی از تالاب‌های کنوانسیون رامسر و ذخیره‌گاه زیست‌کره محسوب می‌شود،علاوه بر این در کشور هم به عنوان پارک ملی شناخته می‌شود.

این در حالی است که جلال‌زاده تصریح می‌کند: سه دهه است که از دریاچه غفلت شــــده است و به نظر من تغییرات اقلیمی، سد‌سازی، مدیریت آب و توسعه کشاورزی از عواملی است که سبب بحرانی شدن وضع دریاچه است.

وی تاکید کرد: چهار جزیره دریاچه در خطر قرار دارند و اکنون تعداد دام‌ها 5‌/‌2 برابر حد معمول است، افزایش دام‌ها سبب بالارفتن دما شده و باعث تبخیر بیشتر آب دریاچه شده است.

نماینده مردم اردبیل نیز به عنوان نفر دوم با اشاره به این‌که دریاچه 14 میلیارد متر مکعب آب کم دارد، ادامه داد: به نظر من برنامه‌ریزی اشتباه سبب بروز این مشکل شده است.

منصور حقیقت‌پور تاکید کرد: برای نمونه زمین‌های کـــشاورزی از 110 هزار هکتار به 450 هزار هکتارافزایش پیدا کرده یا سدهای زیادی ساخته شده تا آنجا که اکنون 65 سد نیز در دست ساخت قرار دارد، افــزون براین 30 هزار چاه​عمیق حفر شده است.

به گفته نماینده مردم اردبیل همه این تصمیم‌گیری‌های اشتباه دست به دست هم داده و وضع دریاچه را بحرانی کرده است.

سرپرست معاونت آبفای وزارت نیرو سومین شخصی بود که در مناظره سخن گفت؛ او حرف‌هایش را به این شکل آغاز کرد: باید توجه داشت که آبرسانی به دریاچه نباید بدون مطالعه صورت گیرد.

علی‌رضا دائمی ادامه داد: سال 1374 دریاچه بیشترین آب را داشت، اما در سال 1387 آب دریاچه خیلی کم شد. این درحالی است که 14 سال است با خشکسالی رو‌به‌رو هستیم، ولی توسعه کشاورزی ادامه داشته یا دمای دریاچه دو درجه افزایش پیدا کرده به همین دلیل باید راهکار مناسبی پیدا کرد.

عضو هیات علمی موسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور چهارمین کارشناسی بود که در این مناظره دیدگاه‌هایش را بیان کرد. او گفت: نباید آسمان را متهم کنیم و تقصیر را به گردن شرایط اقلیمی بیندازیم زیرا با حفر 24 هزار حلقه چاه غیرمجاز و احداث سد‌های کوچک و بزرگ، ما اراضی کشاورزی را 100 درصد افزایش داده‌ایم.

محمد درویش عنوان کرد: اتفاقی که در دریاچه ارومیه رخ داده، در کل کشور در حال اتفاق افتادن است، برای نمونه دشت‌های بزرگ ما سالانه 5‌/‌1 تا دو متر سطح آب زیرزمینی‌شان کم می‌شود اما در ارومیه ۲۸ تا ۳۰ سانتی‌متر افت کرده، به همین دلیل می‌توان نتیجه گرفت در زیر زمین کشورمان اتفاقات ناگواری در حال رخ‌دادن است که ما از آن بی‌اطلاع هستیم. سخنرانی درویش مورد استقبال تماشاچیان قرار گرفت و حاضران در سالن او را تشویق کردند.

ناصر قاضی‌پور، نماینده مجلس نیز به عنوان پنجمین کارشناس پشت تریبون رفت و ابراز کرد: خشک شدن دریاچه ارومیه سبب کوچ اجباری سه میلیون نفر از مردم آذربایجان خواهد شد. باید هشدار داد که جنگ آینده جنگ نفت نخواهد بود بلکه جنگ آب است.

وی با قدردانی و تشکر از صدا و سیما به‌دلیل برگزاری مناظره‌ها تاکید کرد: رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست و وزیر نیرو باید در این مناظره حضور داشتند، چرا که در چند سال گذشته مجوز‌ها را آنها صادر کرده‌اند.

جای خالی رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست

قرار بود در این مناظره معصومه ابتکار، رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست حضور پیدا کند اما به دلیل کسالت، احمد‌علی کیخا، معاون محیط‌ طبیعی سازمان حفاظت محیط‌زیست در این مناظره حاضر شد و بیان کرد: مدیریت اشتباه در استفاده از آب سبب بروز این مشکل شده و البته تغییرات اقلیمی نیز تاثیرگذار بوده است زیرا اکنون ما شاهد کاهش 20 درصدی نزولات طبیعی هستیم.

به گفته کیخا، در کشور‌های دیگر آب‌های زیرزمینی را به عنوان ذخایر احتیاطی در نظر می‌گیرند، اما متاسفانه در کشور ما این چنین نیست.

مناظره 2 نفره

در ادامه مناظره ، مرتضی حیدری، مجری تلویزیون پرسش‌‌هایی را با کارشناسان مطرح کرد و نظر آنها را در این باره جویا شد. در این بخش نماینده مردم اردبیل روی این نکته که انتقال آب ارس با موانع جدی روبه‌روست تاکید کرد و یادآور شد، باید راهکار اساسی برای نجات دریاچه پیدا شود.

در ادامه قاضی‌پور با انتقاد از عملکرد وزارت نیرو ادعا کرد این وزارتخانه فقط می‌تواند آب بفروشد. او اظهار کرد: مطالعات برای انتقال آب در این وزارتخانه به‌طور ناقص انجام شده زیرا رودخانه ارس رودخانه بزرگی است.

حقیقت‌پور نیز در پاسخ به قاضی‌پور ابراز کرد: مسئولان باید حقابه اردبیل را کنار گذاشته و آب اضافی را بعد از بررسی و نیازسنجی به حوزه‌ای که نیاز داشت، بدهند.

درویش نیز با تاکید بر این‌که وضع دریاچه ارومیه از دیگر نقاط کشور بهتر است، عنوان کرد: ما فقط در صورتی می‌توانیم آب بین‌حوزه‌ای را انتقال بدهیم که مردم با خطر مرگ رو‌به‌رو باشند، زیرا هزینه این انتقال‌ها سرسام‌آور است.

در ادامه قاضی‌پور عنوان کرد ، آب را به نام دریاچه ارومیه برای آبیاری زمین افراد خاص اختصاص می‌دهند.

معاون محیط‌زیست طبیعی سازمان حفاظت محیط‌زیست نیز بیان کرد: تولیدات کشاورزی بالا رفته اما با چه قیمتی؛ یکی از هزینه‌های این کار از دست دادن دریاچه ارومیه است. احیای دریاچه ارومیه مانند یک جراحی است که مردم، دولت و مجلس باید هزینه آن‌ را قبول کنند.

دائمی با اشاره به ساخت سد‌ها تصریح کرد: هیچ سدی در کشور بی‌مجوز و ارزیابی زیست‌محیطی ساخته نشده است.

سرپرست معاونت آب و آبفای وزارت نیرو نیز با اشاره به این‌که طرح انتقال آب از رودخانه ارس به دریاچه ارومیه هزینه ‌4000 میلیارد تومانی دارد، تاکید کرد: به این شکل اگر کشاورزان این منطقه طلا بکارند، جوابگوی این هزینه نیست.

در این مناظره راهکارهایی مانند بهینه‌سازی مصرف آب از سوی کشاورزان، انتقال آب بین‌منطقه‌ای و مطالعات بیشتر برای احداث سد‌ها مطرح شد.

مهدی آیینی / گروه جامعه