نمره از کلاس ششم هم حذف شد

از مهر امسال، با تائید شورای عالی آموزش و پرورش، ارائه عبارت‌های کیفی به جای نمره در کارنامه تحصیلی دانش‌آموزان ششم ابتدایی کلید خورد تا دانش‌آموزان سال آخر دوره ابتدایی نیز مثل پنج پایه دیگر به صورت توصیفی ارزیابی شوند؛ اما حالا با گذشت بیش از پنج هفته از آغاز سال تحصیلی، برخی معلمان پایه ششم در گفت‌وگو با جام‌جم از سختی‌های اجرای این روش گلایه می‌کنند.

انتقاد این معلمان از حجم زیاد کتاب‌های درسی است که از سال گذشته نیز همزمان با تاسیس پایه ششم ابتدایی مطرح می‌شد، اما حالا به گفته این معلمان، با توصیفی شدن ارزیابی‌ها، کتاب‌های حجیم درسی مانع تمرکز بر توصیف دقیق عملکرد دانش‌آموزان است.

تراکم کلاس‌ها نیز مانع دیگری است که این معلمان به آن اشاره دارند و می‌گویند کلاس‌های 35 نفر به بالا که گاه تا 40 نفر نیز می‌رسد، اجازه وقت گذاشتن برای توصیف تک‌تک دانش‌آموزان را به معلم نمی‌دهد.

این معلمان از کمرنگ شدن حس رقابت میان دانش‌آموزان نیز راضی نیستند و می‌گویند زمانی که سیستم نمره‌دهی در مدارس متداول بود، تفاوت نمره‌ها هرچند اندک، سبب می‌شد تا دانش‌آموزان مرز میان درسخوان بودن و نبودن را درک کنند

و مایل شوند برای کسب نمره بهتر تلاش کنند، اما حالا چون نمرات 18 به بالا همه با جمله «عالی است» یا «خیلی خوب است» ارزیابی می‌شود، مشخص نیست که کدام دانش‌آموز درسخوان‌تر از دیگران است.

البته در میان معلمانی که با جام‌جم گفت‌وگو کردند، کسانی نیز هستند که مدافع ارزیابی پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان به روش توصیفی هستند.

یکی از این معلمان می‌گوید چون در چند سال اخیر همواره معلم پایه‌هایی بوده که ارزیابی‌ها در آن توصیفی بوده است، امسال که برای تدریس به پایه ششم آمده چون با این روش آشناست، مشکلی ندارد و روش توصیفی را متناسب با کتاب‌های درسی این پایه می‌داند.

یکی از مدیران مدارس ابتدایی نیز توضیح می‌دهد آن دسته از معلمان پایه ششم که دوره‌های آموزشی را با روش توصیفی گذرانده‌اند، مشکلی ندارند، اما آنهایی که تا به حال با روش نمره‌دهی کار کرده‌اند، امسال مشکلات زیادی دارند.

در واقع اشاره این مدیر به تصمیم شورای عالی آموزش و پرورش برمی‌گردد که اوایل مهر امسال اعلام کرد آن دسته از دانش‌آموزان که پایه پنجم را به صورت کمی گذرانده‌اند، پایه ششم را نیز به روش نمره‌دهی سپری خواهند کرد.

با وجود این، شورای عالی آموزش و پرورش که مرجع تصمیم‌گیر درباره توصیفی بودن یا نبودن ارزشیابی‌ها در پایه ششم ابتدایی است، به ادامه این مسیر اعتقاد دارد.

حتی مهدی نوید ادهم، دبیرکل این شورا در گفت‌وگو با ایرنا توضیح می‌دهد که اگر امسال کلاس ششمی‌ها نیز دیگر به روش سنتی و با نمره ارزیابی نمی‌شوند، حاصل جمع‌بندی نظرات کارشناسان آموزشی است که بعد از آسیب‌شناسی روش امتحانات و ارزشیابی در مدارس به این نتیجه رسیدند که امتحانات تراکمی و پایانی که در آن نمره، ملاک عملکرد است بویژه در مقطع ابتدایی برای خانواده‌ها و دانش‌آموزان، آسیب‌زا و اضطراب‌آفرین است و فرآیند یادگیری و رشد طبیعی و عاطفی دانش‌آموزان را نیز مختل می‌کند.

اما با این حال و با وجود برخی محسنات روش توصیفی، اگر قرار است دانش‌آموزان در جوی بهتر درس بخوانند و یادگیری برایشان دلچسب‌تر شود، معلمان نیز باید در فضای بهتر و بی‌دغدغه‌تری مشغول آموزش شوند؛ فضایی که در آن نه حجم زیاد کتاب‌های درسی و نه تراکم جمعیتی کلاس‌ها مانع فعالیت آنها نشود.

معلم‌ها باید آموزش ببینند

این‌که زمان محدود یا حجم کتاب‌ها یا تعداد زیاد دانش‌آموزان یک کلاس، مانع از توصیف‌های دقیق و درست معلم شود، موضوعی است که برخی کارشناسان آن را نمی‌پذیرند.

کیومرث امجدیان، کارشناس آموزش و پرورش چنین اعتقادی دارد؛ هرچند می‌پذیرد که ارزیابی توصیفی به شکل فعلی از آن چیزی که ابتدا مدنظر بود، تا حدی فاصله گرفته است.

او در گفت‌وگو با جام‌جم تاکید می‌کند که ارزشیابی توصیفی، چون میزان یادگیری و پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان را به صورت گام به گام نشان می‌دهد، برتری چشمگیری نسبت به روش نمره‌دهی دارد که در آن اگر دانش‌آموزی نمره‌ای خوب بگیرد نیز نمی‌داند که ایراداتش در چه بخش‌هایی است، اما شرط درست اجرا شدن این روش، آموزش معلمان است تا یاد بگیرند چطور با وجود محدودیت‌ها، شرایط را مدیریت کنند.

البته شکی نیست که توانمند بودن معلمان در سیستم آموزشی کشور که معلم‌محور است، در پیشبرد هر برنامه‌ای حرف اول را می‌زند، اما برای رسیدن به این نقطه باید دوره‌های آموزش ضمن خدمت معلمان جدی‌تر و باکیفیت‌تر از امروز باشد تا معلمان یاد بگیرند که چطور می‌شود در کلاس‌های متراکم فعلی، ارزیابی توصیفی را بدرستی به سرانجام رساند.

ارزشیابی توصیفی فراگیر می‌شود؟

امسال فقط 30 درصد از دانش‌آموزان کلاس ششم ابتدایی به صورت توصیفی ارزیابی می‌شوند. این آمار را فاطمه قربان، معاون ابتدایی وزیر آموزش و پرورش ارائه می‌دهد؛ آماری که سال آینده می‌تواند بیشتر از این بشود یا در همین حد توقف کند.

مهدی نوید ادهم، دبیرکل شورای عالی آموزش و پرورش به جام‌جم می‌گوید: چون سال گذشته 30 درصد از دانش‌آموزان پایه پنجم تحت پوشش این سیستم بودند، امسال نیز 30 درصد از دانش‌آموزان کلاس ششم زیر پوشش این روش رفته‌اند، اما پیش‌بینی می‌شود ارزشیابی توصیفی سال آینده مورد استقبال 50 درصدی قرار بگیرد.

نوید ادهم البته اضافه می‌کند: دانش‌آموزانی که سال‌های قبل با سیستم ارزشیابی کمّی بالا آمده‌اند تا پایان تحصیلات با سیستم نمره‌دهی، ارزیابی می‌شوند و کسانی که توصیفی بالا آمده‌اند، تا پایان کار، توصیفی ارزیابی خواهند شد.

پس به این ترتیب تکلیف دانش‌آموزان برای سال‌های آینده روشن است، اما هنوز هیچ چیز قطعی نیست، چون حالا دیگر همه اتفاقات در آموزش و پرورش به نظر وزیر جدید بستگی دارد؛ هرچند علی‌اصغر فانی تا به حال بارها اعلام کرده که اتفاقاتی را که در گذشته رخ داده، نمی‌توان متوقف کرد.

با این حال او در گفت‌وگو با جام‌جم نشان داد که مدافع ارزشیابی توصیفی است، چون این روش از دید او جو 20‌زدگی را از خانواده‌ها دور می‌کند.

با وجود این، فانی می‌داند که هم‌اکنون بخشی از مخالفان سیستم ارزشیابی توصیفی را معلمان تشکیل می‌دهند، به همین علت در گفت‌وگو با جام‌جم توضیح می‌دهد که چون دانش‌آموزان از پایه ششم وارد مقطعی جدید می‌شوند، برخی کارشناسان نظر داده‌اند که در این پایه به دانش‌آموزان کارنامه یا گواهینامه بدهند که البته شاید در ادامه راه بر راهکار دیگری اتفاق نظر شود.

این گفته‌ها نشان می‌دهد که هنوز معلوم نیست برنامه سال آینده وزارتخانه بر گسترش روش توصیفی تعلق می‌گیرد یا بر نگه داشتن آن به میزان فعلی، ولی آنچه مسلم است این که توسعه این سیستم بیش از هر چیز نیازمند اصلاح نقاط ضعف آن و در نظر گرفتن راهکارهایی است که به پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان و مطلوب شدن فضای تعلیم و تعلم منجر شود.

مریم خباز - گروه جامعه