در جستجوی نور

«کهکشان من» عنوان این مجموعه است که به گفته خود نقاش، تلاشی صمیمانه برای خداشناسی است. آثاری که گاه در لفافه و استعاره و گاه رک و پوست‌کنده از نور هستی و سعادت راستین می‌گوید.

این چهارمین نمایشگاه انفرادی فروتن است که در دومین حراج تهران با فروش سه برابری آثارش درخشید و همچنین در نمایشگاه هفت نگاه هم بسیار مورد توجه قرار گرفت.توجه فروتن به ساحت معنوی و ارائه سوژه‌هایی که بر معرفت استوار است در کنار گونه‌گونی سبک‌‌های نقاشی زبان و نگاهی خاص به او بخشیده، زبانی که عرفان و شاعرانگی را در هم آمیخته است.

«کهکشان من» چیست؟

٢٤ نقاشی بهنوش فروتن با رویکرد انتزاعی پدید آمده‌اند، اما نقاش برای القای اندیشه‌اش به فیگورهای محدودی اجازه ظهور و بروز داده تا مفهوم بلند و آسمانی «خداجویی» و یافتن دالانی از نور و وصال به معبود بهتر و بیشتر از سوی مخاطب درک شود. کهکشان من، رازهای یک نقاش است که به عنوان اعتقاد مشترک بین انسان‌ها مطرح می‌شود و از دنیایی لبریز از آرامش می‌گوید که در آن «نوری مطلق» محور کائنات است. فروتن تقریبا در تمامی بوم‌‌های بزرگش، فضایی تار و تاریک خلق نموده که همگی با نوری رحمانی شکاف و ترک برداشته‌اند.

رویکرد سبکی آثار

همان‌طور که اشاره شد بنیان آثار این مجموعه، انتزاع است. بهنوش فروتن می‌گوید: نگاهم به محتوای اثر مفهومی است که با مخاطب در میان می‌گذارد، از این رو روایت انتزاعی را برای آن برگزیدم. به نظرم این‌گونه نقاشی، ذهن مخاطب را برای همراهی با اثر آزاد نگاه می‌دارد و اجازه می‌دهد هر کس با ظرف وجودی خویش از آن برداشت کند. وی درباره فیگورهایی که در اغلب آثار بروز یافته‌اند، گفت: این شخصیت‌ها که هیبت آدمی آنها برایم مهم بود، خود‌به‌خود در اثر شکل گرفته‌اند و می‌بینید که در خدمت معنای اثر هستند و در روایت انتزاعی تابلوها دخالتی نمی‌کند. این فیگورها صورت و سیمای مشخصی ندارند و تنها دعا ، نیایش و فرم پرستش‌شان منظور و مقصودم بوده است.این نقاش یادآور شد: شکل‌گیری این فیگورها چنان فی‌البداهه بوده و خودشان پایشان به بوم‌ها باز شد که گاهی اوقات خودم حضورشان را ندیده‌ام و همه این شخصیت‌ها در خدمت متن و مضمون آثار هستند و هیچ‌یک، ساز جداگانه‌ای کوک نمی‌کنند.

نشانه‌های کهکشان من

حرکات دورانی در مجموعه کهکشان من، از دو نشانه جنین و سماع خبر می‌دهند. فروتن در آثاری جنین را در رحم مادر نشان داده و در اثری نیز پالت رنگی‌اش نشان از نمایش جنین پسر را می‌دهد، زیرا این اثر را با تم رنگی بنفش نشان داده است. به عقیده هنرمند رنگ بنفش حساس و زود رنج است و روحیات مردها را نشان می‌دهد، اما رنگ سبز که برای جنین دختر به کار برده، برگرفته از رنگ اکسیژن آزاد در فضاست که در کهکشان به این نوع رنگ سبز تبدیل شده است. ممکن است از نظر مخاطبان این دو اثر ربطی به کهکشان نداشته باشد، اما نباید فراموش کرد جنین نیز کهکشانی دارد که پیش از تولد آن را درون مادرش می‌یابد، همان کهکشان برای جنین، بزرگ و آموزنده است، از همین روست که انسان از منظر فطری خداجو و خداپرست است، هر چند ممکن است در بزرگسالی و فشار روزمرگی‌ها از روح راستین خویش غافل شود. حرکات دورانی آثار فروتن در کهکشان هم هست. وقتی عکس‌های مربوط به کهکشان‌ها را در ذهن بازسازی کنید، این حالت دورانی در آنها کاملا قابل تشخیص است، به همین دلیل هنرمند این نوع حرکات دورانی را به صورت رقص سماع به تصویر درآورده است.

از بوم سفید تا کهکشان من

بدیهی ست که آفرینش اثر هنری یک جریان سیال خلاقانه است و آن را نمی‌توان در هیچ فرمول نظام‌مندی جای داد، اما در عین حال هر نقاشی، شیوه خاص خود را دارد، تماشای عکس در وادی نقاشی‌ها یکی از کارهای مهم فروتن است که به آن اشاره می‌کند؛ او دوست دارد قبل از انجام هر کاری، چند عکس در وادی اثری که می‌خواهد خلق کند، نگاه کند و از قبل اتود ذهنی کار را بزند و سوژه را در ذهنش پرداخت کند. در این مرحله به چنان شناختی نسبت به موضوع می‌رسد که حتی رنگ‌هایی که قصد دارد در اثر استفاده کند، انتخاب می‌کند، اما بعد از آن‌که آستر کار را می‌زند همه چیز به یکباره شکل می‌گیرد، گاهی خود اثر او را با خود می‌برد و چه‌بسا آن اتود آغازین دستخوش تغییرات بنیادین می‌شود، گاه بسیاری از فیگورها در کار شکل می‌گیرند که حتی هنگام کار آنها را ندیده و بعد از تکمیل کار اطرافیان آن را می‌بینند، کما این‌که برخی فیگورهای همین مجموعه به صورت ناخودآگاه پدید آمده‌اند... در عین حال ممکن است بعد از تکمیل کار، تغییراتی را در آنها بوجود آورد بخصوص زمانی که احساس می‌کند اثر چنان که باید تمام نشده است و هنوز چیزی کم دارد.

پالت رنگی این کهکشان

رنگ‌بندی بوم‌‌های فروتن هم در نوع خودش جالب است، زمینه بیشتر نقاشی‌‌های او سیاه و تیره است و همیشه تلألو درخشان و نورانی ردی از نوری مطلق، همه این تلخی را می‌شکافد. او در بسترسازی این پس زمینه سعی می‌کند فضایی مبهم و ابهام‌آلود بیافریند تا نشان دهد در آن ظلمات هم شبه‌زندگی‌هایی وجود دارد، اما درخشش آن رد نورانی، تعریف ناب و جذابی از هستی و حیات است که سعادت بشری را باید در آن جستجو کرد.

سجاد روشنی / گروه فرهنگ و هنر