شک در دیگ برنج های هندی، دم می‌کشد

 به گزارش جام جم آنلاین ، آخرین کسی که تازگی ها بار دیگر بر تنور برنج های آلوده دمید و بعد منکر قضیه شد عباس رجایی، رئیس کمیسیون کشاورزی مجلس است که در اواخر آبان امسال با گلایه از عملکرد وزارت بهداشت اعلام کرد که از زمان مجلس هشتم تاکنون هنوز این وزارتخانه برنج‌های آلوده را آزمایش نکرده است.  

او حتی خاطره‌ای را هم در گفتگو با تسنیم نقل کرد: زمانی در مجلس هشتم اعتراض کردیم که برنج‌های آلوده به آرسنیک وارد کشور می شود و حتی رقم برنج را اعلام کردیم و کشور مورد نظر آن را هم مشخص کردیم، در فائو وقتی در کنار نماینده آن کشور نشستم و به من گفت که آلوده بودن برنج های هندی چیست که راه انداخته اید؟، من به او گفتم:«مگر نیست؟» گفت:«چرا هست، چرا اینقدر شلوغش کرده‌اید؟»، بله، آن منطقه ای که این برنج‌ها کشت می‌شود هم خاک و هم آبش آلوده به آرسنیک است،ما هم قبول داریم اما شما کاری کردید که روس ها هم از ما برنج نمی‌‌خرند.

رجایی از این خاطره نتیجه گرفت که خود هندی‌ها می‌دانند برنج شان آلوده است و این آلودگی هنوز ادامه دارد و مدعی شد که در مجلس هشتم، برنج ها از سوی نمایندگان به برخی آزمایشگاه های غیر دولتی سپرده شد و آنها تایید کردند که میزان آرسنیک و کادمیوم شان،  بیش از حد مجاز است اما وزارت بهداشت زیر بار نرفت چون آزمایش نکرده بود.

این نماینده گفت « جالب است که امروز هم اگر شما پیگیری کنید متوجه می شوید که این آزمایش انجام نمی‌ گیرد.»

به نظرتان پس از این ابراز نظر قاطع ، چقدر امکان دارد نظر رئیس کمیسیون کشاورزی از این رو به آن رو شود و او همه حرف هایش را پس بگیرد ؟

شاید بگویید « خیلی کم» یا شاید بگویید« اصلاً ممکن نیست» اما این اتفاق دقیقاً چند روز پس از این ابراز نظر افتاد و رئیس کمیسیون کشاورزی به جام جم آنلاین گفت: حرف هایی که از من در آن خبرگزاری منتشر شده، مربوط به خیلی وقت پیش است.

رئیس کمیسیون کشاورزی تأکید می کند که با توجه به مطرح شدن دوباره ماجرای برنج های آلوده، قرار است کمیسیون بهداشت مجلس ماجرا را پیگیری کند و از آنجا که او هیچ مستنداتی در این باره  ندارد،  نمی‌تواند آلودگی برخی انواع برنج را تایید یا تکذیب کند.  

گرچه رجایی حرف هایش را حالا پس گرفته است محتوای گفته هایش با تسنیم نشان می‌دهد حرف هایش آنقدرها که خودش ادعا می کند کهنه نیست و انکارهای کنونی اش بیشتر از نوعی عقب نشینی از موضع قبلی خبر می‌دهد.

رئیس کمیسیون بهداشت: یک چیزی بود، تمام شد، رفت ....

یکی از کسانی که پیش تر ابراز نظرهایش در ماجرای برنج های آلوده نقش مهمی بازی می‌کرد حسینعلی شهریاری،رئیس کمیسیون بهداشت و درمان مجلس است. او امسال در روز جهانی غذا با تایید آلوده بودن برنج های وارداتی از عملکرد سازمان استاندارد در زمینه نظارت بر کیفیت و استاندارد مواد غذایی به شدت انتقاد کرد و گفت: چند سال پیش مدیر کل وقت استاندارد تهران خبر آلودگی برنج‌های وارداتی را اعلام کرد اما چند روز نگذشته بود که وی را با فشارهای وارده بازنشسته کردند.

به گفته او در آن زمان، سازمان استاندارد هم آلودگی 13 نوع برنج وارداتی را تایید کرد اما بعدتر برخی مسئولان را مجبور کردند تا مصاحبه کنند و بگویند برنج‌های وارداتی آلوده نبوده است!

حالا اما با گذشت حدود دو ماه از این اظهار نظرهای تند، شهریاری موضعی متفاوت اتخاذ کرده است. او در گفتگو با جام جم آنلاین توضیح می‌دهد که سازمان غذا و داروی وزارت بهداشت و موسسه ملی استاندارد کارشان را به درستی انجام می دهند و برنج های وارداتی را بررسی می‌کنند و اگر محصولی مناسب نباشد حتما آن را به کشور مبدا، برگشت می‌دهند.

به نظرتان عجیب نیست که رئیس کمیسیون بهداشت و درمان مجلس در عرض دو ماه این چنین رویکردش را تغییر داده است؟ می پرسید در این دو ماه چه  اتفاقاتی رخ داده که دیدگاه این مسئول زیر و رو شده است؟ ما هم نمی دانیم، شاید علتش این باشد که به گفته او مجلس در سه ماه گذشته از وزارت بهداشت درباره وضعیت برنج ها گزارش خواسته است و این وزارتخانه دو بار در این زمینه گزارش داده است که البته این نوع گزارش ها نمی تواند علت منطقی برای تغییر نظر ناگهانی رئیس کمیسیون بهداشت و درمان مجلس باشد.

به هر حال شهریاری به مردم توصیه می کند از محصولات غذایی شناسنامه دار استفاده کنند  و علاوه بر این او تایید می کند که چند نوع برنج های وارداتی ناسالم در ماه های اخیر  از سطح بازار جمع آوری شده که گواهی است برگذشتن بی دردسر برنج های آلوده از سد ظاهراً محکم وزارت بهداشت و سازمان های نظارتی دیگر در مبادی مرزی.

نکته نگران کننده تر این است که شهریاری می‌گوید تقریباً همه نمونه‌های برنج خارجی پیش از ترخیص در گمرک از نظر سلامت پایش می شود اما محصولات داخلی فقط به شکل موردی بررسی می شود که یعنی محصولات داخلی حتی اگر آلوده باشد ممکن است به چشم کارشناسان وزارت بهداشت نیاید و جمع آوری نشود.

وزارت بهداشت:ما خیلی مراقبیم، اما پاسخ شما را نمی دهیم!

هرچند جام جم آنلاین بیش از یک هفته برای گفتگو با هدایت حسینی، مدیرکل نظارت و ارزیابی فرآورده‌های خوراکی و آشامیدنی سازمان غذا و داروی وزارت بهداشت تلاش کرد، این مسئول با وجود همکاری روابط عمومی وزارت بهداشت، حاضر نشد پاسخی درباره آلودگی برنج های وارداتی  بدهد و اعلام کرد که تمایلی به گفتگو در این زمینه ندارد.

او البته پیش تر در  واکنش به گفته‌های رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس از برنامه تشدید نظارت بر ایمنی و سلامت برنج‌های وارداتی به کشور خبر داده و توضیح داده بود که سلامت برنج و 16 ماده غذایی وارداتی دیگر،در مبادی ورودی به کشور سنجیده می‌شود و پس از نمونه برداری در مبادی ورودی به کشور بوسیله کارشناسان وزارت بهداشت و انجام آزمایش های دقیق شیمیایی، میکروبی، فلزات سنگین و باقی مانده‌های سموم کشاورزی و گرفتن تاییدیه آزمایشگاه های دارای صلاحیت، اجازه ترخیص پیدا می‌کند و بنابر این، محصولات آلوده مجوز ورود به کشور را دریافت نمی‌کنند.

اما می دانید کدام بخش از گفته های این مسئول و شهریاری رئیس کمیسیون بهداشت و درمان مجلس  تأمل برانگیزتر است؟ با وجود این که حسینی تأکید می‌کند هیچ محصول آلوده‌ای از مرزهای کشور نمی‌گذرد اما همین مسئول از جمع آوری هفت نوع برنج آلوده از سطح بازار خبر می‌دهد، حال آن که اگر نظارت وزارت بهداشت بر محصولات در مرزها صورت می‌گیرد، این نوع برنج ها نباید از مرز می گذشت و وارد بازار می‌شد!

ریشه آلودگی در برنج هندی 

آنگونه که اسماعیل کهرم، کارشناس محیط زیست و استاد دانشگاه تعریف می کند شالیزارهای برنج هندوستان در دامنه رشته کوه های هیمالیا قرار گرفته است. این مناطق، بین کارشناسان حوزه کشاورزی به عنوان مناطق آفت زا در دنیا شناخته شده به طوری که در آنها انواع حشرات به محصولات کشاورزی حمله می کنند. آمارهای داخلی کشور هندوستان گویای آن است که  تقریبا یک سوم از محصولات داخلی کشور هندوستان را این آفت ها به یغما می برند.

کشاورزهای هندی اما دست روی دست نمی گذارند تا آفات دار و ندارشان را غارت کنند آنها برای کشتن آفات از سمومی استفاده می کنند که معمولا عناصر بسیار خطرناکی همچون  ارسنیک ، وانادیوم، کادمیوم و سرب دارد.

استفاده از این نوع سم ها امروزه البته در کشورهای توسعه یافته ممنوع شده است اما کشورهای کم تر توسعه یافته هنوز آنها را به عنوان آفت کش به کار می برند. استفاده این نوع افت کش ها حتی در برخی زمین های زراعتی کشور خودمان هم کاربرد دارد . توجیه کشاورزها این است که چنین سمومی رقیق شده است اما در حقیقت مواد خطرناک حتی در سموم رقیق شده هم با گذشت زمان بر سلامت بدن انسان اثر می گذارد.

اشکال استفاده از سموم حاوی مواد خطرناک، فقط باقی ماندن آنها روی ساقه و برگ و ریشه محصولات کشاورزی نیست، با بارش باران، بخشی از سموم روی محصولات کشاورزی شسته می‌شود و به داخل زمین نفوذ می کند  و آب های زیر زمینی را آلوده می کند. 

بخشی از آب باران هم به رودخانه ها می پیوندد تا به دریاچه ها و دریاها برود و وارد بدن ماهی ها شود. هر بار که ماهی، ماهی دیگر را می خورد میزان انباشتگی سموم در بدنش بیشتر می‌شود و سرانجام ماهی های انباشته از سم، خوراک آدم ها می شوند و سم وارد بدن انسان ها می‌شود تا باعث انواع بیماری ها شود. به این چرخه بزرگنمایی بیولوژیکی می‌گویند.

ناظر جهانی کجا بود؟!

بیشتر مردم وقتی درباره ناسالم بودن محصولی کشاورزی که بین کشورها معامله شده، می‌شنوند می پرسند مگر سازمان خوار و بار و کشاورزی ملل متحد، مسئولیت نظارت بر سلامت محصولات کشاورزی را ندارد؟ پاسخ این پرسش ، منفی است!

فائو، سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد، که از سال 1945 میلادی با هدف توسعه کشاورزی تاسیس شده است برای رسیدن به هدفش ، وظیفه دارد امکانات فنی کشاورزی را در اختیار کشورهای در حال توسعه قرار دهد، با دولت ها در جهت برنامه ریزی کلان در حوزه کشاورزی همفکری کند و دست آخر این که به جمع آوری، بررسی و انتشار اطلاعات کشورها در حوزه کشاورزی اقدام کند.

فائو اما نه تنها بودجه کافی برای اجرایی کردن طرح هایش ندارد بلکه حتی وقتی محصولی را ناسالم تشخیص می‌ دهد نمی‌تواند مانع توزیع آن در بازار شود یا از حق مصرف کننده ها برای استفاده از محصولات کشاورزی سالم دفاع کند. شواهد نشان می‌دهد اطلاعاتی که از سوی کشورهای مختلف در حوزه کشاورزی به فائو داده می‌شود کافی و کامل نیست و طبیعی است که هیچ کشوری حاضر نیست در گزارش های ارسالی اش به سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد اعتراف کند که یکی از محصولات صادراتی اش همچون برنج، آلوده و ناسالم است.  

گرچه فائو در قبال جلوگیری از معامله محصولات کشاورزی ناسالم مسئولیتی ندارد اما در هر کشوری سازمان ها و نهادهایی برای نظارت بر سلامت محصولات غذایی وجود دارد. در ایران این مسئولیت به عهده مؤسسه ملی استاندارد، وزارت بهداشت و البته وزارت جهاد کشاورزی است. با این حال شواهد ثابت می‌کند هیچ کدام از این سه مؤسسه مسئولیت شان را به درستی انجام نداده‌اند.

برای نمونه وزارت کشاورزی وظیفه دارد سلامت محصولات کشاورزی وارداتی را پیش از ورود به کشور بسنجد اما اگر این سنجش انجام می‌شد امروز شاهد وجود برنج های آلوده ای که با حکم وزارت بهداشت از بازار جمع آوری شد نبودیم.

از سوی دیگر وزارت بهداشت هم در مواجهه با پرونده برنج های آلوده چندان شایسته عمل نکرد. به طوری که پس از مطرح شدن این پرونده در سال 88 ، ابتدا به کلی منکر قضیه شد و بعد در طول زمان رأی اش برگشت و هنوز هم به روشنی برای مردم توضیح نمی‌دهد که سنجش سلامت برنج‌ها دقیقا چگونه انجام می شود و وضعیت سلامت برنج های وارداتی و داخلی چگونه است.

در این میان موسسه استاندارد هم هرگز بر اثبات ادعاهایش درباره آلوده بودن یا نبودن برنج ها مصمم نبوده است. کهرم می گوید « در کشور ما همیشه مقتضیات سیاسی بر حقایق علمی سایه انداخته است. حتی آزمایشگاهی درجه سه نیز در وزارت کشاورزی می تواند حکمی قطعی درباره آلوده بودن یا نبودن برنج ها صادر کند اما همانطور که می بینید سازمان های مختلف در این باره هرگز هم نظر نبوده اند. »

برنج هندی، هندی ها را هم از پا در آورد

پژوهش های جام جم آنلاین ثابت می کند تاکنون مقالات علمی بسیاری درباره آلودگی برنج های هندی در رسانه های جهان منتشر شده است و حتی در کشور هند، پایان نامه هایی به این موضوع اختصاص پیدا کرده است. تا جایی که در یکی از این پایان نامه ها، علنا قید شده که برنج‌های هندی در برخی مناطق این کشور به شدت آلوده به یکی از فلزات سنگین به نام آرسنیک است و عوارض جسمی مصرف تدریجی این سم، در قالب بیماری هایی مهلک، بر مردم آن منطقه آشکار شده است.

پزشکان می گویند انباشت فلزات سنگین در بدن باعث مرگ زودرس می‌شود. این نوع فلزات می‌تواند سبب‌ساز انواع سرطان ها، اختلالات عصبی همچون آلزایمر و پارکینسون، سقط جنین، به هم خوردن سوخت و ساز بدن، آلرژی و آسم، کاهش مقاوت بدن در برابر بیمار های، اختلالات خواب، اختلالات پوستی، اختلال در عملکرد آنزیم ها، ناباروری و حتی مشکلات ژنتیکی در نسل‌های بعدی شود.

به هر حال حتی اگر ادعای وزارت بهداشت درباره سنجش برنج های هندی وارداتی از مبدا و برگرداندن برنج های سمی درست باشد، خرید برنج از کشور هند همیشه پر خطر است و به راه رفتن روی لبه تیغ می‌ماند چرا که با توجه به حجم برنج های وارداتی همیشه امکان اشتباه  سنجش میزان مواد سمی موجود در برنج ها یا سنجش نکردن برخی نمونه ها در مبدا  و در نتیجه به خطر انداختن جان مردم وجود دارد.

مریم یوشی زاده- خبرنگار جام جم آنلاین