نشریات دانشجویی: پرنفوذ و کم‌رمق

براساس آیین‌نامه نشریات دانشجویی، درخواست مجوز نشریه منوط به گذراندن دست‌کم 28 واحد درسی است و این یعنی هیچ دانشجویی عملا نخواهد توانست زودتر از سال دوم تحصیل خود صاحب نشریه شود. با این حال، هیچ منعی برای فعالیت دانشجویان سال اولی در سایر نشریات وجود ندارد. آسان‌گیری، یکی از اصلی‌ترین دلایل رشد نشریات دانشجویی و محبوبیت آنها در سال‌های گذشته بوده است. اگرچه اخذ مجوز سایر مطبوعات کاغذی با هر گستره توزیع، فقط در صلاحیت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است، اما این قبیل نشریات اگر نخواهند گستره توزیع در دانشگاه‌های سراسر کشور داشته باشند، از طریق کمیته ناظر بر نشریات دانشجویی همان دانشگاه امتیاز نشر می‌گیرند. شرایطی که توسط آیین‌نامه نشریات دانشجویی وضع شده نیز چندان دشوار نیست. دانشجویان چنانچه در کمیته انضباطی دارای سابقه نبوده و وضع تحصیلی آنان به مشروطی در دو ترم نکشیده باشد، اجازه اخذ مجوز نشریه دانشجویی را خواهند داشت. نشریات دانشجویی از تسهیلات دانشگاه نیز برخوردار می‌شوند، تسهیلاتی که در صورت کم بودن حجم نشریه به تنهایی تکافوی همه هزینه‌های انتشار آن را خواهد کرد. از دیگر علائم سهل‌گیری، تنبیهات در نظر گرفته شده در آیین‌نامه نشریات دانشجویی است که هیچ‌گاه سنگین‌تر از منع دائمی دانشجو از داشتن امتیاز نشریه تا پایان تحصیل نمی‌شود. این مقررات اجرایی اگرچه نافی صلاحیت دادگاه‌های کیفری در رسیدگی به جرایم نشریات دانشجویی نخواهد بود، اما به ندرت دادگاهی در این مسائل ورود کرده است؛ حتی وقتی که اعتراضات به یک نشریه دانشجویی تا مدت‌ها در صدر اخبار قرار داشته است.

مشاهدات میدانی حاکی از رکود شدید وضع انتشار نشریات مکتوب در سطح دانشگاه‌هاست، اما هشتمین جشنواره سراسری نشریات دانشجویی کشور اردیبهشت امسال با حضور قریب به 1900 نشریه دانشجویی برگزار شد.‌ گرچه این آمار خیره‌کننده‌ای به نظر می‌رسد، اما کافی است توجه کنیم در ابتدای دهه جاری، 2390 مرکز دانشگاهی فعال بوده‌ است. آمار می‌گوید هر مرکز دانشگاهی به‌طور متوسط کمتر از یک نشریه دانشجویی فعال دارد. البته جلیل دارا، مدیرکل سابق امور فرهنگی وزارت علوم از وجود بیش از 6000 نشریه دانشجویی در کشور خبر می‌دهد، اما بررسی مورد به مورد صفحات اینترنتی نشریات دانشجویی دانشگاه‌ها حاکی از آن است شمار معتنابهی از این نشریات اکنون منتشر نمی‌شود و در بعضی موارد از فارغ‌التحصیلی دست‌اندرکاران آن چند سال‌ می‌گذرد. سر جمع آثار دانشجویی شرکت‌کننده در این جشنواره کمی بیش از 6300 بوده است، یعنی هر نشریه دانشجویی به طور متوسط سه مطلب تولیدی داشته است. این آمار نشان می‌دهد متوسط حجم نشریات دانشجویی به زحمت از چهار صفحه A4 فراتر می‌رفته است.

آیا باید دوران افول نشریات دانشجویی را باور کرد؟ با این‌که نشریات دانشجویی همانند نشریات کاغذی از دوران طلایی و تعیین‌کنندگی خود فاصله گرفته‌ است، اما هنوز هم پرنفوذترین رسانه‌ در فضای دانشجویی به حساب می‌آید. شاید تغییر و تحول در شرایط عمومی جامعه بار دیگر رونق چشمگیری را به فضای این نشریات بازگرداند.