جنگ قدرت در ترکیه، چرا و چگونه؟

اما اکنون اردوغان با یک نمایش قدرت تازه مواجه است که احتمالا تاثیر مهمی بر آینده سیاسی وی و ترکیه باقی خواهد گذاشت زیرا گولن این متحد سابق اردوغان از او رو بر گردانده است.

با آن‌که ممکن است برای بسیاری عجیب باشد، اما فتح‌الله گولن شاید تنها شخصیتی باشد که می‌تواند حرکت اردوغان به سمت اقتدارگرایی را متوقف کند.

گولن از نظر نگرش اعتقادی به اسلام گرایشی میانه‌رو دارد و بر شبکه‌ای از مدارس، سازمان‌های خیریه و رسانه‌ها فرمان می‌راند.

اکنون پرسش اینجاست که آیا گولن طرفداران میلیونی خود را در انتخابات شهرداری‌ها که در ماه مارس آینده برگزار می‌شود علیه اردوغان و حزب حاکم عدالت و توسعه بسیج خواهد کرد؟

اگر چنین اتفاقی بیفتد، آیا حمایت وی از مخالفان اردوغان در انتخابات می‌تواند شهر استانبول به عنوان بزرگ‌ترین غنیمت حزب عدالت و توسعه را از چنگ این حزب خارج کند؟ مساله مهم دیگر آن‌که آیا رویای اردوغان برای بدل شدن به اولین رئیس‌جمهور منتخب و مردمی ترکیه تحقق خواهد یافت؟

افکار عمومی ترکیه بر سر نتیجه این رویارویی یا آن‌طور که قدری گورسل از صاحب‌نظران ترک آن را «جدایی زشت» می‌نامد اختلاف نظر دارند. با توجه به دسترسی اردوغان به لایه‌های قدرت در ترکیه وی اکنون قوی‌ترین مرد کشور است.

اردوغان چندی پیش اعلام کرد که قصد دارد بتدریج هزاران مدرسه خصوصی که دانشجویان را برای امتحانات آماده می‌کنند، تعطیل کند.

یک چهارم این مدارس که پایگاه بزرگی برای تربیت هوادار و نیز منبع مهمی از درآمد به شمار می‌رود، توسط طرفداران فتح الله گولن (گولنیست‌ها) اداره می‌شود.

اعلام تصمیم اردوغان در ماه گذشته موجی از انتقادها و سرزنش‌ها را در پی داشت. فتح‌الله گولن با نامیدن این تصمیم به‌عنوان «استبداد فرعون» بشدت از آن انتقاد کرد.

اردوغان اخراج هزاران طرفدار گولن که به زعم وی در سرویس‌های امنیتی، وزارتخانه‌های دولتی و دادگستری لانه کرده و دولتی موازی را تشکیل داده‌اند، آغاز کرده است.

گولنیست‌ها نیز در پاسخ به اتهامات اردوغان شایع کرده‌اند مدارکی در اختیار دارند که ارتباط حزب عدالت و توسعه را با اقدامات مفسده‌آمیز نشان می‌دهد. همچنین آنان فیلم‌های ویدئویی در اختیار دارند که شرکا و همدستان اردوغان را رسوا می‌کند.

گفته می‌شود گروهی از خبرچینیان منبع اصلی افشای اسناد طبقه بندی شده برای رسانه‌ها بوده‌اند.

در یکی از این اسناد که به‌طور مستقیم مربوط به شورای امنیت ملی ترکیه و با امضای شخص اردوغان می‌شود، سخن از کوتاه کردن دست گروه‌های مذهبی بویژه گولنیست‌ها به میان آمده است.

دادستان‌های ترکیه ضمن ایراد اتهام جاسوسی به محمد بارانسو روزنامه نگار ترک که این سند را منتشر کرده است، تحقیقات از وی را آغاز کرده‌اند.

محمد بارانسو فردی است که با انتشار مدارک حساس نقش مهمی در محکومیت صدها ژنرال متهم به طرح نقشه کودتا در دادگاه جنجالی ارگنه کن بازی کرد و به همین سبب از او به‌عنوان قهرمان تجلیل شد، اما اکنون به‌نظر می‌رسد سابقه وی تاثیری در پیگرد قضایی وی نداشته است. اتهام علیه بارانسو و روزنامه «طرف» نمونه دیگری ازاقدامات اردوغان برای خفه کردن صدای مخالفان بوده است.

گمانه‌زنی‌های مختلفی در باره این‌که چرا اردوغان مقطع کنونی را برای در افتادن با گولنیست‌ها انتخاب کرده، وجود دارد. عده‌ای بر این باورند که اردوغان در صدد است تا قبل از انتخابات ریاست جمهوری ضرب شستی به آنان نشان دهد.

نخست‌وزیر ترکیه اعتقاد دارد محور فتح‌الله گولن ـ اسرائیل در ارتباط با یکدیگر بوده و در صدد خلع او از قدرت‌اند. سوءظن اردوغان ناشی از انتقاد آشکار گولن از قطع رابطه ترکیه و اسرائیل سال 2010 است.

با این همه هنوز بسیار زود است که بگوییم کدامیک از این دو نفر بر دیگری چیره خواهد شد. گولن در یکی از آخرین مجالس وعظ و خطابه‌اش سخنان آشتی‌جویانه‌ای بر زبان آورد. آخرین نظرسنجی‌ها در ترکیه حکایت از آن دارد که حزب عدالت و توسعه هنوز هم حدود 50 درصد حمایت مردم را در اختیار دارد.

افراد نزدیک به فتح‌الله گولن از آسیب به وجهه این جنبش و ضرورت تامل و بررسی در باره علت وقوع این حوادث خبر می‌دهند. اردوغان نیز که به‌ندرت هرگونه خطا و اشتباهی را می‌پذیرد باید نسبت به اقداماتش تامل و بازنگری بیشتری داشته باشد. ترکیه می‌تواند کشوری شادتر و دموکراتیک‌تر باشد.

منبع: اکونومیست ‌
مترجم: ایرج جودت