در بگرام چه می‌گذرد

اکنون افغانستان در حالی برای سه تحول بزرگ شامل خروج نیروهای خارجی، برگزاری انتخابات ریاست جمهوری و اجرای توافق‌نامه امنیتی کابل ـ واشنگتن برای حضور بلند مدت نیروهای آمریکایی و ناتو در افغانستان آماده می شود که در کنار آن یک مساله مشهود است و آن جدال‌های ایجاد شده میان دولت افغانستان و آمریکا بر سر آزادی ده‌ها زندانی از زندان‌ بگرام است.

دولت افغانستان تاکید دارد که این افراد جرمی مرتکب نشده‌اند و باید آزاد شوند حال آن که آمریکایی‌ها این افراد را از اعضای القاعده معرفی کرده و بر ادامه زندانی بودن آنها تاکید دارند. این اختلاف‌نظر چنان گسترش یافت که حتی برخی منابع‌خبری آزادی زندانیان بگرام را از شروط کرزای رئیس‌جمهور افغانستان برای امضای توافق‌نامه امنیتی عنوان می‌کنند.

با توجه به این که نظارت بر وضع زندان‌ها از حقوق دولت افغانستان است این سوال مطرح است که چرا آمریکا نسبت به این موضوع حساسیت‌های بسیاری داشته و تلاش کرده تا در هر شرایطی مانع آزادی زندانیان بگرام شود؟ هر چند برخی زندانیان بگرام از اعضای القاعده بوده و دارای سوابق تروریستی هستند، اما اسناد و گزارش‌ها نشان می‌دهد که بسیاری از زندانیان به رغم سال‌ها زندانی بودن هرگز جرمشان اثبات نشده و حتی تفهیم اتهام نشده‌اند.

به عبارتی، بسیاری از آنان صرفا به دلیل سیاست‌های آمریکا در زندان به سر می‌برند بدون این که جرمی مرتکب شده باشند.

برخی ناظران سیاسی تاکید دارند آمریکا با زندانی کردن آنها تلاش کرده تا ضمن توجیه ادامه حضور خود در افغانستان، طرح توجیه داشتن زندان‌های مخفی در سراسر جهان و نقض حقوق زندانیان را اجرایی می‌کند.

آزاد شدن زندانیان بگرام و آشکار شدن بی‌گناهی آنان از یک سو رسوایی جدیدی برای آمریکا در افغانستان خواهد داشت و این امر خشم و انزجار مردم افغانستان نسبت به آمریکا را تشدید می‌کند و از سوی دیگر حضور واشنگتن برای بلندمدت در این کشور را زیر سوال خواهد برد.

بویژه این که از بهانه‌های حضور آمریکا، مساله حقوق بشر و توجیه حقوق مردم است. آمریکا همواره از ادعای حقوق بشر برای دخالت در امور کشورها و توجیه جنگ‌طلبی بهره گرفته است.

این سیاست چنان بوده که آمریکا جاسوسی از سراسر جهان را امری صحیح و دفاع از حقوق خود عنوان می‌‌کند. با توجه به این شرایط آزاد شدن زندانیان بگرام و اثبات بی‌گناهی آنها از یک سو برگه دیگری بر واهی بودن ادعاهای حقوق بشری آمریکا خواهد افزود که هزینه‌های بسیاری برای آمریکا به همراه دارد بویژه این که اکنون آمریکا با رسوایی‌های بزرگی نظیر زندان‌های مخفی در سراسر جهان و نیز جاسوسی از تمام کشورها مواجه است.

نکته مهم آن که آمریکا همواره با واژه مبارزه با تروریسم و القاعده 13 سال جنگ در افغانستان و حتی سراسر جهان را توجیه کرده است.

بسیاری تاکید دارند که واشنگتن برای افشا نشدن واهی بودن این ادعاها مانع از محاکمه یا آزادی زندانیان زندان‌هایی مانند گوانتانامو و بگرام می‌شود. آمریکا تلاش دارد همچنان فضای رعب و وحشت از تروریسم را در منطقه حفظ کند تا به توجیه نظامیگری خود در افغانستان و جهان بپردازد.

با توجه به این شرایط است که آمریکا تلاش دارد به‌هر‌نحوی شده از آزادی و افشای بی‌گناهی بسیاری از زندانیان بگرام جلوگیری کند.

در این چارچوب نیز واشنگتن مولفه‌هایی را در دستور کار قرار داده که عبارتند از: نخست تبلیغات گسترده رسانه‌ای درباره نقش القاعده و گروه‌های تروریستی در بحران‌های افغانستان و جهان و در عین حال بیان ادعای ناتوانی دولت افغانستان در مبارزه با آنها. واشنگتن با برجسته‌سازی مساله امنیت در افغانستان و جهان سعی دارد از فشار افکار عمومی بر دولت افغانستان برای باز نشدن پرونده بگرام بهره گیرد.

جالب توجه آن که آمریکا از پرداختن به شرایط زندانیان بگرام و سوابق آنها خودداری کرده و در فضای رسانه‌ای صرفا درباره نقش القاعده در بحران‌های افغانستان و جهان اشاره می‌کند تا ضمن سرپوش گذاشتن بر رفتار خویش در قبال زندانیان و احتمالا جلوگیری از تکرار رسوایی زندان ابوغریب عراق، لزوم ادامه فعالیت بگرام را توجیه کند.

دوم آن که آمریکا سعی دارد با نسبت دادن پرونده زندان بگرام به توافق‌نامه امنیتی کابل ـ واشنگتن چنان عنوان کند که دولت افغانستان با آزادی زندانیان بگرام به دنبال باجگیری از آمریکا است. آمریکایی‌ها با ایجاد نکات انحرافی سعی دارند اصل موضوع را که همانا تلاش دولت افغانستان برای آشکار شدن وضع زندانیان افغان است در حاشیه قرار داده و با سیاسی ساختن آن، شرایط را به نفع خود تغییر دهند.

سوم آن که آمریکا با مرتبط کردن آزاد‌سازی زندانیان بگرام با مبارزات انتخاباتی نزدیکان کرزای، تلاش دارد فضایی منفی را علیه دولت افغانستان ایجاد کند حال آن که بسیاری تاکید دارند کرزی با آزاد‌سازی زندانیان بگرام به دنبال اجرای طرح مذاکرات صلح با طالبان است تا پس از خروج نیروهای آمریکایی، افغانستان با چالش امنیتی مواجه شود؛ اصلی که آمریکا آن را مغایر با اهداف خود می‌داند و به دنبال مقابله با آن است.

به هر حال می‌توان گفت هر چند ماهیت تروریستی برخی زندانیان بگرام امری انکارناپذیر است، اما بسیاری از آنان نیز مانند بسیاری از زندانیان زندان‌های تحت نظارت آمریکا در جهان، هرگز جرمشان اثبات نشده و دلیل مخالفت آمریکا با آزادی آنان نیز افشای واهی بودن ادعاهای حقوق بشری آمریکاست که رسوایی بزرگی برای این کشور قلمداد می‌شود.

قاسم غفوری - جام‌جم