پیشرفت ایران در رباتیک تحسین‌برانگیز است

در حقیقت هوش مصنوعی پلی است که بسیاری از رشته‌های علمی جدید و قدیم را به هم پیوند می‌دهد. بسیاری از متخصصان، هوش مصنوعی را شاخه‌ای از علم کامپیوتر می‌دانند که دربردارنده روش‌هایی برای محاسبه و ارزیابی فرآیندهای ادراکی، استدلالی و یادگیری باشد. اگرچه حضور ربات‌ها در زندگی بشر می‌تواند نقش مهمی در تسهیل زندگی داشته باشد، اما باید توجه داشت هوش مصنوعی می‌تواند شبیه به تیغ دولبه باشد و به قدرتمندتر شدن ربات‌ها در مقابل انسان‌ها منتهی شود؛ چنانچه استفان هاوکینگ، فیزیکدان مشهور نیز حضور ربات‌های هوشمند را تهدیدی بزرگ برای بشر عنوان کرده است.

او بر این باور است که هوش مصنوعی با استفاده از قدرت تفکر و سازگاری می‌تواند در کنار مزایایی که برای زندگی انسان‌ها به ارمغان می‌آورد تهدیدی جدی برای آینده باشد و اگر بشر نتواند از روش مناسبی برای جلوگیری از مواجه شدن با پیامدهای هوش مصنوعی بهره گیرد، روزی این فناوری در جایگاهی شبیه به جنگ یا شیوع یک بیماری مهلک قرار خواهد گرفت. در حاشیه نهمین دوره مسابقات بین‌المللی ربوکاپ آزاد ایران با پروفسور آرنود ویسر، عضو کمیته اجرایی فدراسیون جهانی ربوکاپ که همراه تیم دانشگاه آمستردام هلند در این رقابت‌ها شرکت کرده بود درباره آینده هوش مصنوعی و پیش‌بینی او از پیشرفت‌های این علم گفت‌وگو کرده‌ایم.

تیم ربوکاپ دانشگاه آمستردام هلند در کدام بخش از این رقابت‌های ربوکاپ آزاد ایران شرکت کرد؟

این پنجمین بار است که همراه تیم دانشگاه آمستردام هلند برای حضور در مسابقات بین‌المللی ربوکاپ آزاد ایران به ایران سفر می‌کنم. تیم‌های مختلفی از این دانشگاه در نهمین دوره مسابقات ربوکاپ ایران شرکت کرده‌اند که این تیم‌ها در دو لیگ فوتبال و شبیه‌سازی امداد و نجات با دیگر تیم‌ها رقابت می‌کنند. استفاده از ربات‌ها در کمک به مصدومان بویژه مصدومانی که به علت وقوع زلزله زیر آوار می‌مانند یا مصدومانی که بر اثر آتش‌سوزی گرفتار حریق می‌شوند می‌تواند نقش مهمی در افزایش امکان دسترسی به مصدومان در مکان‌های غیرقابل دسترس و خطرناک داشته باشد و از این رو شبیه‌سازی عملیات امداد و نجات به عنوان یکی از بخش‌های اصلی در مسابقات ربوکاپ مطرح است.

سطح کیفی این رقابت‌ها را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

سطح کیفی رقابت‌های ربوکاپ ایران بسیار بالا و در حد سطح مسابقات جهانی است. همه تیم‌ها هر سال با نوآوری‌های جدید در این رقابت‌ها حاضر می‌شوند. با توجه به این که پیشرفت ربات‌ها و تقابل آنها با انسان‌ها یکی از اهداف اجتناب‌ناپذیر دنیای آینده است در رقابت‌های ربوکاپ نیز رقابت ربات‌ها با انسان‌ها به عنوان یکی از اهداف اصلی مطرح است که بر این اساس ممکن است در آینده‌ای نه‌چندان دور یعنی تا 30 سال آینده تقابل با ربات‌ها دور از انتظار نباشد.

جایگاه علم رباتیک در ایران در مقایسه با دیگر کشورها چگونه است؟

پیشرفت علم رباتیک در ایران تحسین‌برانگیز است و خوشبختانه در ایران علم رباتیک از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است و از این علم به عنوان یکی از عوامل رشد و پیشرفت اقتصادی نام برده می‌شود. در کشور هلند نیز دیدگاه مشابهی نسبت به این علم وجود دارد و ربات‌ها در زمینه‌های صنعتی کاربرد گسترده‌ای دارند. بر این اساس می‌توان از ربات‌ها به عنوان دستیار نیروی انسانی یا حتی در حوزه‌های پیشرفته‌تر نیز استفاده کرد. برگزاری مسابقات در ایران فرصت مناسبی است تا تیم‌های جوان و نوپا با مسابقات رباتیک بیشتر آشنا شده و با مقایسه خودشان با تیم‌های مطرح جهانی در پیشرفت این علم تاثیرگذار باشند.

اهمیت هوش مصنوعی در دنیای امروز چیست؟

تلاش‌های بسیاری که با هدف پیشرفت و گسترش کاربردهای هوش مصنوعی در گوشه و کنار دنیا انجام می‌شود نشان‌دهنده اهمیت این علم برای آینده زندگی بشر است. محققان آمریکایی ازجمله پیشگامان تحقیق در حوزه هوش مصنوعی هستند. آنها سال گذشته تصمیم گرفتند خودروهای بدون راننده را که نمادی از هوش مصنوعی است به تولید برسانند، اما در این زمینه در کنار رقابت‌ها، چالش‌های زیادی نیز وجود دارد. ما در ربوکاپ هدفمان این است که ربات‌ها بتوانند روزی جایگزینی برای انسان‌ها باشند و بتوانند هنگام مواجهه با بلایای طبیعی به کمک مصدومان بیایند. گرچه برای رسیدن به این هدف هنوز راهی طولانی را پیش رو داریم. البته محققان آمریکایی در زمینه ساخت ربات‌های انسان‌نما نیز به پیشرفت‌های مهمی دست یافته‌اند.

به نظر شما زندگی آینده بشر تا چه اندازه به رباتیک و هوش مصنوعی وابسته خواهد بود؟

استفاده از ربات‌ها در 20 سال گذشته روند مطلوبی داشته است و بخصوص در پنج سال اخیر حضور ربات‌ها در زندگی بشر بیش از پیش نمایان شده است که این رویکرد به منزله افزایش کاربرد ربات‌ها در زمینه‌های مختلف زندگی بشر خواهد بود. استفاده از ربات‌ها در امدادرسانی و کمک به مصدومان در مناطقی که دسترسی افراد با محدودیت همراه است ضروری و اجتناب‌ناپذیر است. چنانچه استفاده از ربات‌های امدادگر در انفجار اکلاهما نقش بسیار مهمی در تسریع کمک‌رسانی به مصدومان داشت و در حادثه نیروگاه هسته‌ای ژاپن هم ربات‌ها ثابت کردند بهترین امدادگران هستند و به همین دلیل در دنیای امروز انجام تحقیق و پژوهش برای بهره‌برداری از ربات‌ها در زمینه‌های مختلف مورد توجه قرار گرفته است.

بسیاری بر این باورند هوش مصنوعی در کنار مزایایی که دارد می‌تواند پیامدهایی هم داشته باشد. چگونه می‌توان از این پیامدهای احتمالی در امان ماند؟

گسترش کاربرد این علم با نگرانی‌هایی نیز همراه است. بسیاری از دانشمندان بر این باورند که گسترش هوش مصنوعی می‌تواند به مسیری منتهی شود که به آگاه‌تر شدن ربات‌ها بینجامد و به این ترتیب پیش‌بینی روزی که هوش مصنوعی یا همان رایانه‌های هوشمند بتوانند دنیا را به تسخیر خود درآورند چندان دور از انتظار نخواهد بود. تحقیق در حوزه هوش مصنوعی در کنار پیشرفت‌هایی که امروزه شاهد آن هستیم با چالش‌ها و محدودیت‌های بسیار زیادی همراه بوده است که با پیشرفت این علم این چالش‌ها نیز روزبه‌روز پیچیده‌تر می‌شود. البته دستیابی به ابزارهای هوشمندی که بتواند با هوش بشری برابری کند هنوز راهی طولانی در پیش دارد. در حال حاضر هوش مصنوعی فقط قادر است شرایطی را به انسان‌ها پیشنهاد کند یا این که به عنوان دستیار نیروی انسانی در انجام کارهای مختلف و بویژه امداد و نجات به ما کمک کند.

آینده هوش مصنوعی را چگونه پیش‌بینی می‌کنید؟

آنچه مسلم است رباتیک، هوش مصنوعی، نانو و کامپیوتر یا به عبارتی فناوری اطلاعات در دنیای آینده تغییر و تحول ایجاد می‌کند. البته پیش‌بینی آینده هوش مصنوعی دشوار است. یکی از نمادهای هوش مصنوعی که می‌توانید برای آینده تصور کنید خودروهای بدون راننده است که بویژه در شهرهای پرترافیک که افراد مدت زمان زیادی را در ترافیک سپری می‌کنند وجود خودروهای بدون راننده بسیار مورد توجه است و به این ترتیب شما می‌توانید هدایت خودرو را به هوش مصنوعی خودرو واگذار کرده و از زمانی که در ترافیک هستید برای مطالعه استفاده کنید یا این که بردن فرزندان به مدرسه را به این خودروهای هوشمند بسپارید. به طور کلی به کمک این خودرو‌ها می‌توانید راحت‌تر خانواده، کار و زندگی شخصی‌تان را مدیریت کنید. چشم‌انداز ما این است که تا سال 2035 از هوش مصنوعی در اتومبیل‌های بدون راننده به طور گسترده استفاده شود که این فناوری موجب تسهیل هر چه بیشتر زندگی خواهد شد.

فرانک فراهانی‌جم / گروه دانش