حوزه سلامت زیر «ذره​بین»

رشد سلامت جامعه، بیش از هر چیز در گرو شناخت صحیح مسیرهای بالقوه و عوامل تأثیرگذار بر آن است. سرمایه‌گذاری در بخش سلامت نه به عنوان هزینه بلکه پشتوانه جامعه است چون هر نوع هزینه برای ارتقای سطح سلامت افراد جامعه باعث کم‌شدن هزینه‌های درمان شده و همین باعث می‌شود سرمایه بالقوه کشور بیشتر شده، و این سرمایه می‌تواند برای ایجاد رفاه هزینه شود.

با این نگاه و با توجه به این‌که مشکلات حوزه سلامت یک مسأله چند وجهی است حل آنها مشارکت همه دستگاه‌های مرتبط را می‌طلبد. لذا تعامل سازنده و جلب مشارکت سازمان‌های سلامت‌محور با صداوسیما و سایر سازمان‌های اطلاع‌رسانی برای پیدا کردن مشکلات و رفع آنها در حوزه سلامت بحث مهمی است که باید مورد توجه قرار گیرد. بحث سلامت آنقدر برای سازمان صدا و سیما اهمیت داشت که این سازمان شبکه‌های رادیویی و تلویزیونی سلامت را به شکل مستقل برای توجه به این موضوع مهم راه‌اندازی کرد.

برنامه «ذره‌بین» که از شبکه سلامت تلویزیون پخش می‌شود، برنامه‌ای چالشی در حوزه‌های مختلف سلامت است و با استفاده از کارشناسان مجرب نقاط ضعف و قوت نظام سلامت را ارزیابی می‌کند و در نهایت راهکارهایی برای برون رفت از مشکلات و معضلات بهداشتی ارائه ‌می‌دهد. این برنامه گفت‌وگومحور به تهیه‌کنندگی مجید خلیفه‌سلطان و با کارشناسی و اجرای بابک حسن‌زاده شنبه‌‌ها ساعت 22 از شبکه سلامت پخش می‌شود.

مطالبه مردم را افزایش می‌دهیم

خلیفه سلطان که سال‌هاست در شبکه‌های مختلف تلویزیون برنامه‌های سلامت محور را تولید و پخش می‌کند، درباره برنامه‌های شبکه سلامت و برنامه ذره‌بین به جام‌جم می‌گوید: برنامه‌های شبکه سلامت بیشتر از هر چیز دیگری کارکرد آموزشی دارد و برنامه ذره‌بین نیز از همین هدف و رویکرد پیروی می‌کند و ما در این برنامه سلامت اجتماعی، روانی و جسمی افراد را مورد بررسی قرار می‌دهیم.

وی می‌افزاید: ما در ذره‌بین روی مسائلی متمرکز می‌شویم که مردم بسیاری را درگیر می‌کند؛ مسائلی مانند این‌که چرا بیمارستان‌های دولتی همیشه شلوغ است، چرا تعرفه بیمارستان‌های خصوصی گران است یا حتی موضوعاتی مانند آلودگی هوا و این که مسئول این آلودگی کیست؟

خلیفه سلطان تاکید می‌کند: در حال حاضر می‌توان به هر موضوعی برچسب سلامت زد و در مورد آن با نگاه چالشی برنامه ساخت. به این دلیل طرح این برنامه را به مسئولان شبکه سلامت ارائه دادیم تا روی موضوعات مختلف تامل بیشتری شود و مسئولان بدانند باید در مورد مسائل مختلف مرتبط با سلامت پاسخگو باشند.

وی با بیان این که این برنامه از شهریور 92 شروع به کار کرد و الان تقریبا 9 ماه از پخش آن می‌گذرد، بیان می‌کند: در این مدت برنامه توانسته بخوبی جای خود را بین برنامه‌های مختلف شبکه سلامت باز کند و به این دلیل نیز مسائل و مشکلات بسیاری از سوی پرستاران و پزشکان با ما در میان گذاشته می‌شود و آنها از ما می‌خواهند در این برنامه مسائل صنفی آنها را بررسی کنیم. حتی چندی پیش افرادی که در کنکور دستیار پزشکی شرکت کرده‌ بودند طی نامه‌ای از ما خواستند به مسائل آنها بپردازیم و این را مطرح کنیم که آزمون سخت بوده یا حتی سوالات اشتباهی نیز در این آزمون مطرح شده بود که شرکت‌کنندگان تمایل داشتند در برنامه ذره‌بین به آنها پرداخته شود.

خلیفه‌سلطان ادامه می‌دهد: این برنامه به محملی برای طرح ناگفته‌ها تبدیل شده و جایی است که مردم و مسئولان می‌توانند مشکلات و نظرات خود را مطرح کنند.

وی درباره ارتباط این برنامه با ارگان‌های دولتی و بهداشتی توضیح می‌دهد: با وزارت بهداشت و مدیران و معاونان این وزارتخانه در ارتباط هستیم و آنها همکاری بسیار خوبی با ما دارند. البته سازمان‌های سلامت‌محور دیگر همچون دامپزشکی، هلال احمر و بهزیستی که خط اول درمان محسوب می‌شوند نیز با ما در ارتباط هستند.

تهیه‌کننده برنامه ذره‌بین درباره حضور مدیران دولتی در این برنامه می‌گوید: از حضور آنها استفاده می‌کنیم چون تنها کسانی هستند که درباره موضوعات مرتبط به سلامت هم اطلاع دارند و هم برنامه‌ریزی می‌کنند.

وی می‌افزاید: آنچه به برنامه لطمه می‌زند کمبود وقت است. برنامه ذره‌بین هفته‌ای یک بار پخش می‌شود درحالی که مطالبات بیشتری در این حوزه وجود دارد. این امر موجب شده تا در فرصت محدود بخواهیم مطالب مختلفی را عنوان کنیم و در کنار طرح موضوعات کلان به موضوعات روز هم بپردازیم.

وی در پاسخ این پرسش که آیا قصد شما در برنامه ذره‌بین به چالش کشیدن وزارت بهداشت است، تاکید می‌کند: ممکن است طرح برخی موضوعات در برنامه موجبات چالش با وزارتخانه را فراهم بیاورد که در چنین مواردی مدیران مربوطه به جای حضور خودشان در برنامه از مدیران رده پایین‌تری استفاده می‌کنند تا هم پاسخ‌های لازم را داده باشند و هم ارتباطشان را با برنامه حفظ کنند.

وی ادامه می‌دهد: تاکنون هیچ وقت برای هیچ یک از موضوعات با مشکل عدم حضور کارشناس در برنامه مواجه نشده‌ایم یعنی ممکن است معاون یک دستگاه یا سازمان به دلیل عدم تمایل به بازگویی برخی مسائل یا نبود اطلاعات کافی در برنامه حاضر نشود که در چنین شرایطی از گزینه‌های دیگر همچون نمایندگان مجلس در کمیسیون بهداشت و کمیسیون اجتماعی کمک می‌گیریم تا بتوانیم موضوعات را با حضور کارشناسان بررسی کنیم.

خلیفه‌سلطان تاکید می‌کند: هدف اصلی ذره‌بین حساس کردن دولتمردان و مسئولان کشور در زمینه‌های سلامت و آموزش است. در واقع قصد ما حساس کردن سیاستگذاران و افزایش میزان مطالبات مردم در بخش حقوق سلامت است. چون تا مردم با حقوق خودشان آشنا نشوند، نمی‌توانند آنها را از مسئولان مطالبه کنند و اگر مطالبه به وجود بیاید مسئولان هم مجبور به پاسخگویی می‌شوند.

نگاه چالشی و انتقادی به سیاست‌های سلامت

بابک حسن‌زاده، کارشناس ـ مجری برنامه ذره‌بین پزشک است و درباره تولید این برنامه می‌گوید: برنامه ذره‌بین برای این ساخته شد که حوزه سلامت بیشتر مورد توجه قرار دارد. نگاه ما در ساخت ذره‌بین کاملا متفاوت است. ما در برنامه ذره‌بین به دنبال این هستیم که برای مشکلاتی که بر سر راه سلامت جامعه است، ‌راه‌حل ارائه بدهیم. برای مشکلات موجود در نظام سلامت‌ و ساختار شکل‌گیری نظام سلامت کشور، کارهای زیادی باید انجام شود.

وی می‌افزاید: همه کسانی که در این حوزه فعال هستند، می‌دانند که مشکلات و حفره‌های زیادی در سیستم سلامت کشور وجود دارد. متاسفانه حوزه سلامت با همین مشکلات شکل گرفته و اگر همین روش ادامه یابد ما در آینده با معضلات بیشتر و عمیق‌تری در حوزه بهداشت و سلامت رو به رو خواهیم بود در صورتی‌که بسیاری هستند که از این مشکلات باخبرند و راه‌حل برطرف کردن آنها را می‌دانند ولی جایی برای ابراز آن ندارند. ما برنامه ذره‌بین را ساختیم تا مکانی باشد برای کسانی که می‌توانند طرح‌های خوبی برای ارتقای سطح سلامت داشته باشند.

مجری این برنامه ادامه می‌دهد: زخم‌های حوزه سلامت که در جامعه وجود دارد باید ترمیم شود تا به دملی چرکین تبدیل نشود و در آینده این دمل‌ها سر باز نکند و با بازگویی این زخم‌ها و مشکلات راه‌حل‌هایی هم برای آنها پیدا شود. ذره‌بین با چنین رویکردی ساخته می‌شود که بتواند راهکار ارائه دهد.

حسن‌زاده می‌گوید: کسانی که در حوزه سلامت کار اجرایی به عهده دارند باید اشراف کلی و دید جامعی در این باره داشته و به سیاست‌های کلان کشور و تصمیم‌گیری‌ها احاطه داشته باشند تا بتوانند در برنامه ذره‌بین آنها را ارائه کنند و نقاط ضعف و قوت آن را به چالش بکشند.

وی درباره اجرای برنامه‌هایی مانند ذره‌بین می‌گوید: من به عنوان مجری برنامه باید به آخرین اخبار و اتفاقاتی که در این حوزه می‌افتد،‌ اشراف داشته باشم تا بتوانم برنامه را بخوبی هدایت کنم.

حسن‌زاده ادامه می‌دهد: باید از تصمیم‌گیری‌های حوزه بهداشت با خبر باشم و بدانم سطح سلامت مردم در چه حد است و مسئولان برای مردم چه کارهایی انجام می‌دهند. از طرفی ما در تعاملی ویژه با وزارت بهداشت، سازمان اصلی و تعیین‌کننده حوزه سلامت هستیم و همیشه در برنامه‌ ما فردی که مرتبط با این وزارتخانه هست، ‌حضور دارد تا درباه راهکارها، برنامه‌ها و نقاط ضعف و قوت این وزارتخانه پاسخگو باشد.

مجری برنامه ذره‌بین درباره تفاوت این برنامه با سایر برنامه‌های حوزه سلامت تلویزیونی می‌گوید: اعتقاد ما این است که به عنوان شبکه ملی سلامت در زمان طرح موضوعات مختلف بی‌طرف باشیم و فقط طرح موضوع کرده و پاسخ‌ها را دریافت کنیم. با همه اینها رکن اصلی برنامه ما انتقاد از کاستی‌های حوزه سلامت است، اما تلاش می‌کنیم برنامه به سمت حاشیه‌سازی نرود و موضوعات مهم را طرح و بررسی کند.

وی بیان می‌کند: گاهی برنامه ذره‌بین چالشی می‌شود، اما در چنین شرایطی هم سعی می‌کنیم افرادی را به برنامه بیاوریم که سوال‌کننده و پاسخ‌دهنده باشند، کاستی‌ها بیان شده و پاسخ‌ها هم دریافت شود و در نهایت مردم درباره این مشکلات قضاوت کنند و مسئولان هم بتوانند راهکاری ارائه دهند.

مجری برنامه در پاسخ به این پرسش که آیا پیش آمده که شما با کارشناس برنامه و طرح‌های پیشنهادی او مخالفت کنید، می‌گوید: برنامه ذره‌بین برنامه شخص من نیست، اما گاهی اوقات هم پیش می‌آید که من با برخی اظهارنظرات مدعوین برنامه مخالفت می‌‌کنم. به هرحال من نیز در این حوزه درس خوانده‌ام و بی‌اطلاع نیستم. از طرفی ما قبل و بعد از برنامه با مهمانان جلساتی داریم و صحبت می‌کنیم. من نظرات شخصی خودم را در این جلسات مطرح می‌کنم و به نقطه مشترکی می‌رسیم به همین دلیل زمان پخش برنامه سعی نمی‌کنم نظر خودم را اعمال کنم.

وی درباره اجراهای قبلی خود توضیح می‌دهد: من از چهار سال پیش کار اجرا را به صورت حرفه‌ای شروع کردم و اولین اجرای من در برنامه «سلامت باشید» شبکه سه بود. بعد از آن هم اجرای برنامه‌ «سیب» را برای شبکه تهران به عهده گرفتم و اکنون هم اجرای برنامه ذره‌بین را به عهده دارم.

برای ارتقای سلامت باید به مسائلی مانند پیشگیری و حفاظت هم توجه شود، حسن‌زاده در پاسخ به این پرسش که شما در برنامه ذره‌بین به کدام بخش توجه بیشتری می‌کنید، می‌گوید: ما در شبکه سلامت به هر سه فاکتور توجه می‌کنیم و برای هرکدام برنامه خاص خود را می‌سازیم و پخش می‌کنیم. مثلا در برنامه‌های پرمخاطبی مانند «ضربان» و «مادر و کودک و تندرستی» توجه بیشتر ما روی آموزش است و در این برنامه‌ها به سلامت جسمی و روانی و سلامت اجتماعی و معنوی توجه داریم که مورد تاکید سازمان ملل نیز هست.

حسن‌زاده می‌افزاید: محور اصلی برنامه ذره‌بین آموزش است، اما در ارتباط با آموزش دو جنبه آموزش عموم مردم و آموزش پزشکان مورد توجه است و تمرکز برنامه را بر این محور قرار داده‌ایم که آیا موضوع آموزش سلامت تاکنون مورد توجه قرار گرفته یا خیر؟ و در نهایت به صورت ساختاری این موضوع را مورد بررسی قرار می‌دهیم.

مجید احمدی / گروه رادیو و تلویزیون