بلوط‌های 6 استان دارند می​میرند

بر اساس آخرین آمار و بررسی‌های صورت گرفته در استان‌های زاگرس‌نشین کشور بالغ بر یک میلیون و 400هزار هکتار از سطح جنگل‌های زاگرس تاکنون بر اثر بیماری زوال بلوط خشکیده، یا در معرض خشکیدگی است.

این سطح خشکیدگی عمدتا در استان‌های ایلام، لرستان، کهگیلویه و بویراحمد، کرمانشاه، فارس، چهارمحال و بختیاری و خوزستان پراکنش یافته، طوری که ایلام که به عروس زاگرس معروف است، 641 هزار هکتار از این سطح خشکیدگی را به خود اختصاص داده و دارای شرایط بحرانی در این زمینه و چالش زیست‌محیطی است. در استان لرستان نیز به عنوان دومین استانی که بیشترین آسیب را از این ناحیه دیده، گستره‌ای به وسعت 560 هزار هکتار یعنی 50 درصد جنگل‌های این استان خشکیده است و این بیماری تاکنون به قطع و مرگ 80 هزار اصله بلوط انجامیده است. با این همه به گفته استاندار لرستان نه تنها تاکنون هیچ راهکار جدی برای مقابله با پدیده زوال درختان بلوط ارائه نشده، بلکه حتی دلیل اصلی این پدیده نیز مشخص نشده است.

هوشنگ بازوند با بیان این که ارائه نشدن راهکار قطعی درباره شناسایی و درمان پدیده زوال درختان بلوط در منطقه زاگرس، خسارت زیادی در پنج سال گذشته به جنگل‌های منطقه وارد کرده است، می‌افزاید: با وجود بروز این پدیده در سال 88، تاکنون یک راهکار اصلی برای شناسایی مشکل و رفع آن ارائه نشده و در این زمینه فقط یک کمیته با یک چارچوب کلی تعریف و تشکیل شده است.وی با تاکید بر این‌که کمیته تخصصی بررسی زوال بلوط لرستان باید تا 45 روز آینده طرح جامعی در این باره ارائه دهد، تصریح می‌کند: در غیر این صورت این روند با دعوت از کارشناسان مراکز تحقیقاتی و بخش خصوصی پیگیری خواهد شد، زیرا در پنج سال گذشته به حد کافی در زمینه این معضل و مقابله با مشکل جنگل‌های زاگرس شعار داده و حساسیت ایجاد شده و امروز زمان ارائه راهکار و جلوگیری از گسترش این پدیده است.

براحتی نمی‌توان تشخیص داد

مسئولان در حالی از مشخص نشدن دلیل اصلی بروز این پدیده سخن می‌گویند که راهکار قطع درختان آلوده را در پیش گرفته‌اند. البته بر این اساس ستادهای استانی هم برای احیای جنگل‌های بلوط و مقابله با پدیده زوال شکل گرفته؛ ستادهایی که هنوز به صورت عملیاتی متولیان امر را به نتیجه نرسانده است.

یک عضو هیات علمی مرکز تحقیقات منابع طبیعی و کشاورزی لرستان نیز با بیان این‌که پدیده زوال درختان و درختچه‌های جنگلی زاگرس فقط محدود به گونه بلوط نیست، می‌گوید: اتفاقات نگران‌کننده‌ای در حوزه جنگل‌های زاگرس در حال شکل‌گیری است و هجوم آفات و بیماری‌ها، تعرض به اراضی کشاورزی و تغییر کاربری منابع طبیعی و پدیده ریزگردها دست به دست هم داده است تا شاهد زوال و مرگ درختان زاگرس باشیم.

مجید توکلی با بیان این‌که پدیده زوال بلوط طی 40 سال گذشته در کشورهای مختلف شروع شده و در سال 88 دامنه آن به ایران کشیده شده است، در گفت‌وگو با مهر می‌افزاید: دلایل خسارت بالای این پدیده در کشورمان حساس بودن اکوسیستم‌های جنگلی زاگرس، مدیریت ضعیف و حاد بودن عارضه بوده است.

وی با اشاره به این‌که دخیل بودن موارد مختلف، قضاوت در مورد دلیل اصلی وقوع پدیده زوال بلوط را سخت کرده است، تاکید می‌کند: وضع کنونی گسترش پدیده زوال بلوط اسفبار است و علاوه بر بلوط، گونه‌هایی چون ارژن، شن و گون نیز درگیر این پدیده و خشکیدگی شده است.

خشکیدگی یک چهارم جنگل‌های زاگرس

توکلی با بیان این‌که زنگ خطر برای زاگرس به صدا درآمده است و هر روز بر دامنه خسارت و تخریب‌ها اضافه می‌شود، می‌گوید: مطابق آخرین اطلاعات و ارزیابی‌ها یک چهارم جنگل‌های زاگرس از بلوط‌های کهنسال گرفته تا نوجوان، دچار خشکیدگی شده است، در حالی که ما هنوز نتوانسته‌ایم دلیل قطعی و اصلی آن را شناسایی کنیم.

این پژوهشگر با بیان این‌که گونه «ارژن» در زاگرس در حال خشک شدن است، یادآور می‌شود: این گونه نقش مهمی در حفظ آب و خاک و جلوگیری از فرسایش در زاگرس دارد.

به گفته وی، گونه «گون» نیز که بیشتر ارتفاعات زاگرس محل رویش آن است، در حال زرد و خشک شدن بوده که این یک پدیده نوظهور است.

عضو هیات علمی مرکز تحقیقات منابع طبیعی و کشاورزی استان لرستان با اشاره به این‌که گونه ارزشمند درخت بلوط مازو (اینفکتوریا) یا شاه بلوط نیز گونه‌ای است که شاهد نابودی آن هستیم، مرگ این گونه ارزشمند را فاجعه‌ای برای زاگرس می‌داند و می‌گوید: محصولات ارزشمندی از این درخت گرفته می‌شود که نشان از اهمیت این درخت دارد.

توکلی با تاکید بر این‌که نقش عوامل بیماری‌زا و تنش‌های محیطی در پدیده زوال بلوط مهم است، تصریح می‌کند: در این میان قارچی به نام «بیماری زغالی» نیز خسارت جدی به جنگل‌های بلوط وارد کرده است، طوری‌که این قارچ قابلیت آن را دارد که در محیط زندگی درختان پخش شده و روی دیگر درختان غیرآلوده نیز قرار گیرد، به همین دلیل اکنون بسیاری از درختان سالم نیز به این قارچ آلوده شده است. این قارچ حتی روی توده خاک نیز قرار می‌گیرد و منتقل می‌شود و همه اینها در حالی است که آفت سوسک چوبخوار نیز خسارت به جنگل‌های بلوط را تشدید کرده است.

به گفته وی، سطح آلودگی اکنون در شش استان کشور قرار دارد که در این میان استان ایلام و لرستان به ترتیب شاهد بیشترین خسارت بوده‌اند، طوری که در جهت مقابله با این پدیده و مطابق دستورالعمل سازمان جنگل‌ها تاکنون 80 هزار اصله درخت در استان لرستان قطع شده است.

توکلی با تاکید بر این‌که ما و بسیاری از کارشناسان روی شیوه قطع کردن درختان بحث داریم، تصریح می‌کند: این بیماری موجب شده است تا در برخی استان‌های کشور شاهد ایجاد چاله‌هایی برای سوزاندن و تبدیل درختان بلوط به زغال باشیم تا این طلا و سرمایه ارزشمند به زغال تبدیل شود، بنابراین باید در این زمینه سنجیده‌تر عمل کرد.

به گفته این کارشناس مسئول، اگر بلوط‌ها و درختان زاگرس از بین بروند، این اکوسیستم از بین خواهد رفت و منبع تامین 40 درصد آب کشور نابود خواهد شد.